PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego) - czym jest, objawy i leczenie

Zespół napięcia przedmiesiączkowego, określany jako PMS, to zespół objawów somatycznych i psychicznych, poprzedzających wystąpienie miesiączki. Może wystąpić m.in. ospałość, obniżenie nastroju, wzdęcia, trądzik, zmęczenie i drażliwość. Zdarza się, że dolegliwości są tak silne, że znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie. Jakie są jego przyczyny i jak łagodzić PMS? Czy istnieją domowe sposoby na zespół napięcia przedmiesiączkowego?

Zespół napięcia przedmiesiączkowego (PMS) - czym jest?

Wiele kobiet odczuwa dolegliwości związane ze zbliżającą się menstruacją, jednak u części z nich, objawy te są znacznie nasilone. Zespół napięcia przedmiesiączkowego (ang. PMS – premenstrual syndrome) jest to zespół objawów psychicznych i somatycznych, które regularnie występują w fazie przedmiesiączkowej cyklu i powodują zaburzenia funkcjonowania u kobiet. Szacuje się, że PMS doświadcza około 15% kobiet. Objawia się między innymi ospałością, drażliwością, zmiennością nastroju, obniżeniem nastroju oraz koncentracji. Często występują również symptomy ze strony przewodu pokarmowego. Występuje cyklicznie w fazie lutealnej, która stanowi drugą fazę cyklu. PMS ustępuje samoistnie, w pierwszych dniach krwawienia. Nasilenie objawów różni się intensywnością. U niektórych kobiet, w znacznym stopniu uniemożliwia codzienne funkcjonowanie, przyczyniając się do zaburzania relacji społecznych i towarzyskich, a także negatywnie wpływając na aktywność zawodową.

Przyczyny PMS

Przyczyna dolegliwości związanych z PMS nie jest do końca wyjaśniona. Według niektórych badań, sugeruje się nieprawidłową reakcję przekaźników w układzie nerwowym na prawidłową czynność jajników. Obserwuje się również obniżony poziom serotoniny w organizmie. Prawdopodobnie pewne stany emocjonalne takie jak depresja, stres mogą nasilać PMS. Zwykle dolegliwości nasilają się po pierwszym porodzie, a ustępują po menopauzie. PMS rzadziej występuje u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną.

PMS - objawy

Jakie są objawy PMS? Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego mogą dotyczyć zarówno sfery psychicznej, jak i manifestować się somatycznie. Wyszczególniono aż 300 symptomów, które mogą pojawiać się w przebiegu PMS. Wśród najczęściej występujących wymienia się:

• zmęczenie i drażliwość
• zmienność nastroju
• negatywne nastawienie do otoczenia
• ospałość
• obniżenie nastroju
• niska samoocena
• obniżenie libido
• wzdęcia
• nadmierny apetyt i pragnienie
• bóle i zawroty głowy
• wymioty
• napięcie i tkliwość piersi
• trądzik łojotok

PMS - diagnostyka

Zespół napięcia przedmiesiączkowego diagnozuje się na podstawie występowania ciężkich dolegliwości na kilka dni przed miesiączką, które samoistnie ustępują maksymalnie do 4 dnia miesiączki. Do stwierdzenia PMS, zależność ta musi się powtarzać przez minimum 2 cykle. Zazwyczaj ginekolog zaleca prowadzenie dzienniczka obserwacji symptomów, w którym notuje się ich rodzaj, charakter, natężenie oraz związek w krwawieniem miesiączkowym. Po analizie objawów, lekarz powinien w razie podejrzeń wykluczyć inne choroby, które mogą dawać podobne objawy. Wykorzystuje się do tego ultrasonografię, rutynowe badanie ginekologiczne oraz w razie potrzeby, inne badania dodatkowe w tym morfologię krwi i ocenę stężenia hormonów płciowych takich jak estrogeny czy progesteron.

Jak łagodzić objawy napięcia przedmiesiączkowego? Leczenie PMS

Rodzaj zastosowanego leczenia wymaga współpracy wielu specjalistów, w zależności od występujących dolegliwości. Często pacjentka jest pod kontrolą nie tylko ginekologa, ale również endokrynologa, psychiatry, lekarza rodzinnego.

Jedną z metod leczenia jest zalecenie zmiany stylu życia, wprowadzając regularną aktywność fizyczną. Szczególnie polecane są ćwiczenia aerobowe takie jak bieganie, maszerowanie, jazda na rowerze. Zaleca się wykonywanie aktywności przez co najmniej 30 minut każdego dnia. Pozwala to na znaczące złagodzenie objawów. Dodatkowo, pomocna może być suplementacja witaminy B6, witaminy D oraz magnezu. Dieta powinna być zdrowa, odpowiednio zbilansowana. W razie wystąpienia wzdęć w trakcie PMS, z jadłospisu powinno się wykluczyć produkty smażone i ciężkostrawne, w tym, cebulę, czosnek, warzywa strączkowe, by nie nasilać dolegliwości. Należy dbać o optymalne nawodnienie organizmu i prawidłową podaż błonnika w diecie, by nie wystąpiły zaparcia. Powinno się unikać palenia papierosów, picia alkoholu i ograniczenie kawy.

Dodatkowo zaleca się zastosowanie psychoterapii behawioralno-poznawczej. Jeśli powyższe metody nie okażą się skuteczne, stosuje się farmakoterapię obejmującą dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne połączone z niskimi dawkami selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Leki z grupy SSRI przyjmuje się stale lub jedynie w drugiej fazie cyklu. W razie braku skuteczności wszystkich powyższych metod, lekarz może zaproponować zwiększenie dawki SSRI. Niestety, w razie zaprzestania terapii, objawy PMS nawracają. Niektóre kobiety decydują się na usunięcie macicy wraz z jajnikami, jednak jest to bardzo rzadko wykonywane. Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego samoistnie ustępują po menopauzie.

Domowe sposoby na PMS

Wprowadzenie aktywności fizycznej oraz zdrowej diety, a także zaprzestanie palenia papierosów  to podstawowe domowe sposoby na zespół napięcia przedmiesiączkowego. Dodatkowo, można wspierać się sumplementami oraz naparami ziołowymi. Suplementy, które mogą przynieść poprawę nastroju oraz obniżenie poziomu stresu to m.in. ashwagandha, L-tryptofan, ekstrakt z kwiatu szafranu, różeniec górski, schisandra, gotu kola, żeń-szeń, witaminy z grupy B (w szczególności B6).  Korzystnie mogą wpłynąć także preparaty z kwasami tłuszczowymi omega-3, witaminą D oraz magnezem, a także niepokalanek mnisi, olej z wiesiołka czy kurkumina. Zastosowanie powyższych metod, może być wystarczające dla części kobiet, by w wystarczający sposób złagodzić objawy. W przypadku braku poprawy należy wdrożyć leczenie farmakologiczne, zaproponowane przez ginekologa.

Przypisy:

1. Bręborowicz G. Położnictwo i ginekologia, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020.
2. Białka A. Ginekologia dziecięca i dziewczęca. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016.
3. Choi, So Hee, and Ajna Hamidovic. "Association between smoking and premenstrual syndrome: A meta-analysis." Frontiers in psychiatry11 (2020)
4. Gudipally, Pratyusha R., and Gyanendra K. Sharma. "Premenstrual Syndrome." StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing, 2021.
5. Abdi, Fatemeh, Gity Ozgoli, and Fatemeh Sadat Rahnemaie. "A systematic review of the role of vitamin D and calcium in premenstrual syndrome." Obstetrics & gynecology science2 (2019): 73-86.