Różeniec górski – właściwości i zastosowanie

Różeniec górski – występowanie i właściwości

Różeniec górski (Rhodiola rosea), często nazywany "złotym korzeniem" należy do rodzaju Rhodiola, liczącego ponad 200 gatunków, spośród których około 20 używanych jest w medycynie wschodniej. Są to rośliny kłączowe, wieloletnie, których głównych obszarem rozpowszechnienia jest półkula północna, głównie Azja i Europa. Różeniec górski jest uprawiany także w Polsce. Składniki czynne w nim zawarte to przede wszystkim polifenole roślinne: fitosterole, flawonoidy, fenolokwasy, katechiny, proantocyjanidyny, a także fenylopropanoidy oraz fenyloetylopochodne. Głównymi związkami aktywnymi z grupy fenyloetylopochodnych jest p-tyrozol i salidrozydy. W preparatach podawana jest ilość salidrozydów oraz rozawin, jako głównych substancji czynnych.

Dzięki zawartym w różeńcu licznym związkom biologicznie czynnym, ma on właściwości przeciwzapalne, przeciwdepresyjne, adaptogenne, przeciwwirusowe i antybakteryjne. Korzystnie wpływa na układ nerwowy, układ krążenia i wątrobę. Ponadto może wspierać odporność poprzez wzrost ilości limfocytów T-regulatorowych oraz obniżanie produkcji interferonu gamma.

Różeniec górski - zastosowanie

Różeniec górski może pozytywnie wpływać na nasze zdrowie w wielu obszarach poprzez:

• działanie adaptogenne
• zwiększenie poziomu serotoniny
• łagodzenie objawów stresu
• działanie immunostymulujące
• wpływ przeciwzapalny i antyoksydacyjny
• poprawę wytrzymałości fizycznej
• aktywność antyoksydacyjną

Szczególną uwagę poświęca się działaniu adaptogennemu różeńca górskiego. Poprzez normalizację fizjologicznej odpowiedzi na stresory, poprawia funkcjonowanie organizmu i zwiększa jego tolerancję na stres.

Stres – cichy zabójca

Stres jest fizjologiczną reakcją na zmiany i wpływy środowiskowe. Może również powstawać pod presją, czasami powodowaną przez daną osobę np. wysokie ambicje, poczucie presji społecznej, dążenie do perfekcji, nadmierne wymagania wobec siebie, wieczne dążenie do perfekcji. Krótkotrwały stres działa korzystnie, mobilizuje w pewien sposób do działania, jednak gdy występuje chronicznie, niesie ze sobą niekorzystne konsekwencje zdrowotne takie jak depresja, zaburzenia lękowe, choroby sercowo-naczyniowe, dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Jest jednym z najczęściej występujących czynników obniżających jakość życia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opisuje stres jako "epidemię XXI-wieku". Przewlekły stres ma wiele skutków, przede wszystkim:

• wyczerpanie, zmęczenie
• bóle głowy
• brak energii
• uczucie presji
• obniżenie nastroju, dystymia, depresja
• apatia
• nerwowość
• trudności z koncentracją
• uczucie braku kontroli
• niepokój
• bezsenność
• zaburzenia odżywiania
• ból żołądka
• zmiana apetytu
• zwiększone stosowanie używek (papierosy, alkohol)
• nerwice
• podatność na błędy
• bóle pleców
• wzmożone napięcie mięśniowe
• podwyższone ciśnienie krwi
• dysfunkcje seksualne

Zmniejszanie niekorzystnego wpływu stresu na organizm jest niezmiernie istotne. Czasami ciężko jest wykluczyć obecność sytuacji stresowych w naszym życiu, jednak z wykorzystaniem adaptogenów możemy zwiększyć tolerancję organizmu na takie bodźce, dzięki czemu reakcje fizjologiczne nie będą tak silne.

Różeniec górski - pogromca stresu

Różeniec górski zawiera wiele związków bioaktywnych, które zalicza się do adaptogenów. Adaptogeny to substancje naturalne, które zwiększają zdolności przystosowawcze organizmu do zmiennych warunków środowiska, w tym do bodźców stresowych. Przyczyniają się do przywrócenia równowagi organizmu, normalizacji jego funkcji i zmniejszają negatywny wpływ stresu na organizm. 

Według badań naukowych, stosowanie tabletek zawierających ekstrakt z różańca przez przynajmniej 4 tygodnie poprawia zdolność koncentracji, zwiększa wydolność umysłową oraz zmniejsza poziom stresu i niepokoju. Ponadto poprawia nastrój i znosi uczucie zmęczenia związanego z przewlekłym stresem. Pierwszych efektów można się spodziewać już po 2 tygodniach od rozpoczęcia suplementacji. Kolejnym istotnym działaniem ekstraktu z różeńca jest zdolność obniżania poziomu kortyzolu, zwanego hormonem stresu. Za tą aktywność odpowiedzialne są głównie salidrozydy.

Różeniec górski na poprawę nastroju

Różeniec górski zawiera wiele związków aktywnych, które mogą zwiększać poziom serotoniny, co następnie poprawia nastrój. Substancjami czynnymi są głównie salidrozydy, które mają wpływ na przekaźnictwo nerwowe. Ponadto oddziałują one na wiele białek, szlaków sygnałowych, genów i receptorów, które odgrywają rolę w rozwoju depresji. Salidrozydy mogą być stosowane jako substancje wspomagające poprawę nastroju i redukujące stres, ale kiedy pojawią się objawy alarmowe takie jak niepokój, nadciśnienie czy depresja, powinno się umówić do lekarza, aby przepisał odpowiednio dobrane leki. Ekstrakt z różeńca można używać we wspomaganiu terapii depresji i stanów lękowych, ale nie może stanowić to wyłącznej metody leczenia, a jedynie uzupełniać środki farmakologiczne.

Różeniec górski – zmiatacz wolnych rodników

Polifenole roślinne oraz inne substancje aktywne zawarte w różeńcu wykazują aktywność antyoksydacyjną, czyli znoszącą działanie szkodliwych wolnych rodników, zapobiegając stresowi oksydacyjnemu. Jest to bardzo istotna właściwość, ponieważ stres oksydacyjny uszkadza wszystkie składniki komórki, w tym DNA, białka i lipidy, a także przyspiesza procesy starzenia.

Różeniec górski na stany zapalne

Wiele badań naukowych potwierdza właściwości przeciwzapalne różeńca górskiego. Wykazano, że stosowanie jego ekstraktu może obniżać stężenie wielu związków prozapalnych, w tym interleukiny 6, czynnika martwicy nowotworów alfa, białka C-reaktywnego, a także czynnika transkrypcyjnego NF-kappaB. Zaobserwowano również obniżenie aktywności enzymów związanych z powstawaniem stanu zapalnego, w tym cyklooksygenazy-1 i fosfolipazy A2.

Dla kogo różeniec?

Różeniec górski polecany jest w szczególności dla osób, których dotyczy:

• wyczerpanie psychiczne i fizyczne
• przewlekły stres
• obniżony nastrój
• niska odporność
• zmęczenie

Preparaty na bazie różeńca polecane są także dla osób, które mają pracę umysłową oraz dla sportowców, ponieważ przyspiesza regenerację potreningową.

Różeniec górski – preparaty

Różeniec górski można kupić w wielu formach: ekstraktu w formie tabletek, sproszkowanego kłącza z korzeniami, herbaty, a także w postaci nalewki. Zazwyczaj zaleca się stosowanie tabletek, ponieważ mają dokładnie opisaną ilość substancji czynnych (salidrozydy, rozawiny). Zalecana dzienna dawka ekstraktu zależy od jego stężenia w preparacie. Zazwyczaj jako dawkę dzienną ekstraktu 1% rosaviny przyjmuje się 360-600mg, ekstraktu 2% - 180-300mg, a przy stężeniu 4% - 100-170mg ekstraktu. Rekomendowane dawki pozostałych form preparatów z różeńca są następujące:

• sproszkowane kłącze 1g 3x dziennie
• nalewka 2-3x dziennie po 5ml
• herbata – 2x dziennie napar z 1 łyżeczki

Jak każdy suplement, jeżeli nie stosuje się preparatu zgodnie z zaleceniami producenta, różeniec również można przedawkować. Objawy, które mogą wtedy wystąpić to bezsenność, niepokój i gonitwa myśli.

Piśmiennictwo

1. Amsterdam, J. D., & Panossian, A. G. (2016). Rhodiola rosea L. as a putative botanical antidepressant. Phytomedicine, 23(7), 770-783. 
2. Anghelescu, I. G., Edwards, D., Seifritz, E., & Kasper, S. (2018). Stress management and the role of Rhodiola rosea: a review. International journal of psychiatry in clinical practice, 22(4), 242-252. 
3. Chiang, H. M., Chen, H. C., Wu, C. S., Wu, P. Y., & Wen, K. C. (2015). Rhodiola plants: Chemistry and biological activity. Journal of Food and Drug Analysis, 23(3), 359-369. 
4. Wal, A., Wal, P., Rai, A. K., Tiwari, R., & Prajapati, S. K. (2019). Adaptogens With a Special Emphasis on Withania somnifera and Rhodiola rosea. In Nutrition and Enhanced Sports Performance (pp. 407-418). Academic Press. 
5. Kosakowska, O., Bączek, K., Przybył, J. L., Pióro-Jabrucka, E., Czupa, W., Synowiec, A., ... & Węglarz, Z. (2018). Antioxidant and antibacterial activity of roseroot (Rhodiola rosea L.) dry extracts. Molecules, 23(7), 1767. 
6. Xu, X., Li, P., Zhang, P., Chu, M., Liu, H., Chen, X., & Ge, Q. (2016). Differential effects of Rhodiola rosea on regulatory T cell differentiation and interferon γ production in vitro and in vivo. Molecular medicine reports, 14(1), 529-536.