Ból podczas stosunku (Dyspareunia) - przyczyny bólu, leczenie

Dyskomfort w czasie stosunku jest zaburzeniem, które może być powodowane przez wiele czynników, zarówno biologicznych jak i psychicznych. Dyspareunia, czyli dolegliwości bólowe odczuwane podczas współżycia mogą dotyczyć nawet 10% kobiet i 1-5% mężczyzn. Nie należy jej bagatelizować, gdyż często spowodowana jest przez poważną chorobę.

Dyspareunia określana jest jako dysfunkcja seksualna, której objawem jest występowanie dolegliwości bólowych w obrębie narządu płciowego, odczuwanych przed stosunkiem, w trakcie lub bezpośrednio po nim. Dyspareunia najczęściej występuje we wczesnym okresie dojrzałości płciowej oraz w okresie około- i pomenopauzalnym. Dolegliwości bólowe mogą być ograniczone do przedsionka pochwy lub obejmować całą pochwę, aż do sklepienia. Dyspareunia czasami ma postać ciągłą, kiedy ból występuje w trakcie każdego stosunku, lub sporadyczną – powodowaną przez niektóre pozycje seksualne, w zależności od aktualnej fazy cyklu miesiączkowego.

Ból podczas stosunku – przyczyny

Ból genitalno-miedniczy o cechach dyspareunii zazwyczaj ma charakter wieloczynnikowy. Obejmuje on nie tylko czynniki somatyczne, ale również psychogenne. Zalicza się do nich choroby i dolegliwości takie jak:

• Stany zapalne pochwy i sromu
• Stany zapalne jajników i/lub szyjki macicy
• Endometrioza
• Dermatozy
• Suchość pochwy
• Stan po radioterapii, chemioterapii
• Wulwodynia (zespół bólowy sromu o nieznanym podłożu)
• Zabiegi chirurgiczne w obrębie miednicy
• Problemy naczyniowe
• Choroby tkanki łącznej
• Choroby mięśni miednicy mniejszej
• Nieprawidłowości anatomiczne pochwy
• Tyłozgięcie macicy
• Nowotwory szyjki macicy i pochwy
• Zakażenia układu moczowego
• Zaburzenia hormonalne np. hipoestrogenizm w przebiegu menopauzy
• Zbyt wczesne stosunki po porodzie lub po operacji
• Problemy psychologiczne: awersja seksualna, przebyte traumy, lęk przed ciążą, ukryte tendencje homoseksualne

U kobiet w wieku reprodukcyjnym, często dyspareunia powodowana jest stanami zapalnymi pochwy. Mogą one być następstwem zakażenia bakteryjnego (Gardnerella vaginalis, Neisseria gonorrhoeae), grzybiczego (najczęściej Candida albicans), wirusowego (wirus HPV, HSV), chlamydiozy, infekcji rzęsistkiem pochwowym (Trichomonas vaginalis), alergią kontaktową oraz zanikowym zapaleniem pochwy.

Dyspareunia u mężczyzn

Mimo, że ta dysfunkcja częściej występuje u kobiet, dotyczy również płci przeciwnej. U mężczyzn najczęściej spowodowana jest przez stany zapalne podczas infekcji grzybiczych lub zakażenia rzęsistkiem pochwowym. Czasami występuje w przebiegu niektórych chorób naczyniowych
i neurologicznych. Dyspareunia związana może być również z przeczulicą żołędzi prącia, niedrożnością przewodu ejakulacyjnego, chorobą Peyroniego, infekcjami dróg moczowo-płciowych, stanami dermatologicznymi, a także mieć podłoże psychogenne. Leczenie tego zaburzenia u mężczyzn, w zależności od przyczyny może obejmować stosowanie antybiotyków, leków przeciwgrzybiczych, żeli znieczulających i psychoterapię.

Dyspareunia – leczenie bólu podczas stosunku

W celu dobrania metody leczenia, niezbędna jest odpowiednia diagnostyka i ustalenie podłoża problemu przez ginekologa. W przypadku dyspareunii spowodowanej czynnikami psychicznymi, podstawową formą leczenia jest psychoterapia. Zalecana jest też wizyta pary u seksuologa.
W przebiegu stanów zapalnych pochwy, stosuje się, w zależności od czynnika wywołującego, leki przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe lub antybiotyki oraz eliminację czynników drażniących ( przy alergii kontaktowej). Pozostałe sposoby, dobrane do czynnika wywołującego to farmakoterapia, leczenie chorób współistniejących, używanie środków znieczulających miejscowo, żele nawilżające i lubrykujące, kremy z estrogenami dla kobiet po menopauzie, fizjoterapia lub leczenie chirurgiczne.

Bolesność i dyskomfort podczas współżycia jest problemem częściej występującym u kobiet. Może objawiać się na wiele sposobów, między innymi jako palący, piekący ból odczuwany podczas całego stosunku lub jedynie podczas gwałtownych, głębokich ruchów. Nigdy nie należy lekceważyć tego objawu, ponieważ może on świadczyć o wielu poważnych chorobach, w tym o nowotworach, endometriozie lub stanach zapalnych w obrębie narządów płciowych.

Przypisy:

1. Tutolo, Manuela, and Andrea Salonia. "How Pain Influences Sexuality in Men." Chronic Pelvic Pain and Pelvic Dysfunctions. Springer, Cham, 2021. 173-178.
2. Goldstein, Andrew T. "Hormonal Causes of Dyspareunia." Female Sexual Pain Disorders: Evaluation and Management(2020): 63-68.
3. Caruso, Salvatore, and Caterina Monaco. "Dyspareunia in women: updates in mechanisms and current/novel therapies." Current Sexual Health Reports1 (2019): 9-20.
4. Alimi, Yusuf, et al. "The clinical anatomy of dyspareunia: A review." Clinical Anatomy7 (2018): 1013-1017.
5. Lew-Starowicz, Michał; Lew-Starowicz, Zbigniew; Skrzypulec-Plinta, Violetta. Seksuologia. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017, 600 s. ISBN 978-83-200-5468-2