Nie mogę mieć dzieci. Jakie mogą być przyczyny niepłodności? Jak leczyć niepłodność?

Niepłodność jest problemem, który dotyczy wiele par. Czasami przyszli rodzice starają się o dziecko latami, bez upragnionego skutku. Gdy próby trwają już ponad 12 miesięcy, warto zasięgnąć porady specjalisty, by znaleźć przyczynę problemu. Kiedy rozpoznajemy niepłodność i jakie może mieć przyczyny?

Kiedy mówimy o niepłodności?

Medycznie, niepłodność definiowana jest jako niemożność zajścia w ciążę, pomimo utrzymywania regularnych stosunków płciowych (4-5 razy w tygodniu), przez ponad 12 miesięcy bez stosowania metod antykoncepcyjnych. Obecnie, niepłodność traktowana jest jako choroba społeczna, która może dotyczyć nawet 18% par. Mimo tak dużej skali problemu, niespełna 1/5 małżeństw poszukuje specjalistycznej pomocy lekarskiej. 

Kiedyś tego problemu nie było?

Problem niepłodności istniał zawsze, jednak w ostatnim czasie nastąpił wzrost jej rozpoznawania, który może być spowodowany wieloma czynnikami, między innymi wzrostem narażenia na przewlekły stres, częstą zmianą partnerów seksualnych, chorobami przenoszonymi drogą płciową, jednak największy wpływ ma opóźnienie planowania rodziny. Największa płodność jest w wieku 20-24 lata, po czym stopniowo zaczyna się obniżać. Wraz z wiekiem, czynność jajników oraz jakość komórek jajowych ulega pogorszeniu. Wzrasta także ryzyko samoistnych poronień oraz niepowodzenia fazy implantacji zarodka. U mężczyzn z kolei, spada jakość i ruchliwość plemników, przez co trudniej o zapłodnienie. Nie bez wpływu na płodność pozostaje coraz szybsze tempo życia, niezdrowa dieta, palenie papierosów czy spożywanie nadmiernej ilości alkoholu.

Niepłodność - przyczyny

Niepłodność może być spowodowana wieloma czynnikami, w tym genetycznymi, hormonalnymi a także związanymi ze stylem życia. Do najczęstszych przyczyn niepłodności możemy zaliczyć:

• Przyczyny genetyczne - zespół Turnera, obojniactwo prawdziwe i rzekome, wrodzony brak pochwy i macicy ( zespół Mayera-Rokitansky'ego-Küstnera-Hausera)
• Zaburzenia w funkcjonowaniu jajników
• Zmiany mechaniczne i czynnościowe w jajowodach
• Wady anatomiczne macicy
• Zespół policystycznych jajników
• Endometrioza
• Zaburzenia hormonalne
• Niewydolność gonad męskich np. zespół Klinefeltera
• Upośledzenie czynności jąder np. w przebiegu ich zapalenia, uszkodzenia rdzenia kręgowego, nowotworów, żylaków powrózka nasiennego, leków wykorzystywanych w chemioterapii, wpływu promieniowania jonizującego
• Zaburzenia w transporcie nasienia np. niedrożność dróg nasiennych
• Otyłość
• Palenie papierosów
• Nadużywanie alkoholu
• Przewlekły stres
• Zaburzenia psychiczne

Przy tak szerokim spektrum czynników, które mogą powodować niepłodność, niezbędna jest konsultacja z ginekologiem i szeroka diagnostyka, w celu znalezienia przyczyny problemu.

Otyłość sprzyja niepłodności

Przyczyn niepłodności może być wiele, jednak nie bez znaczenia pozostaje stan odżywienia organizmu. Kobiety z nadwagą mają trzykrotnie większe ryzyko wystąpienia zaburzeń płodności w porównaniu do kobiet z prawidłową masą ciała. U osób otyłych często występują liczne zaburzenia hormonalne, w tym insulinooporność. Ze względu na nadmiar tkanki tłuszczowej, zwiększona jest produkcja estrogenów, co wpływa na poziom hormonu luteinizującego oraz na jego stosunek do hormonu folikulotropowego, co niekorzystne oddziałuje na rozwój pęcherzyków jajnikowych. Otyłość wpływa również na grubość endometrium i liczbę oocytów (komórki dające początek komórkom jajowym). Unormowanie masy ciała zdecydowanie ułatwi zajście w ciążę.

Co zrobić jeśli podejrzewamy u siebie niepłodność?

Pierwszym krokiem powinno być udanie się pary do ginekologa. Po zebraniu wywiadu lekarskiego i przeprowadzeniu badania, ustali on odpowiedni zakres diagnostyki. Może również skierować niepłodną parę do poradni specjalistycznej. 

Diagnostyka niepłodności - jak zdiagnozować bezpłodność?

Jak zbadać czy jest się bezpłodnym? W diagnostyce niepłodności, badania wykonuje się u obu partnerów. Podstawowe badania wykonywane u kobiet to USG dopochwowe, badania hormonalne (FSH, LH, estradiol, AMH), wymaz z szyjki macicy w celu oceny obecności zakażenia Chlamydia trachomatis, a także badania dodatkowe, uzależnione od istniejących chorób przewlekłych i możliwych dolegliwości. U mężczyzn wykonuje się badanie nasienia, ocenę stężenia niektórych hormonów (testosteron, FSH, LH), badania genetyczne oraz badania obrazowe takie jak USG jąder, gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych. 

Niepłodność u mężczyzn a przedwczesny wytrysk

Według badań, już po upływie 3 lat od rozpoznania niepłodności u mężczyzny, zwiększa się częstość występowania przedwczesnego wytrysku. Problem ten dotyczy najczęściej niepłodnych mężczyzn w wieku powyżej 35 lat, z niższym poziomem wykształcenia. Zaburzenie to można szybko i skutecznie leczyć (czytaj: jak opóźnić wytrysk?), między innymi za pomocną środków do stosowania miejscowego o działaniu znieczulającym.

Niepłodność prowadzi do depresji?

Zarówno kobiety jak i mężczyźni z zaburzeniami płodności, często mają obniżone poczucie atrakcyjności, są sfrustrowani sytuacją i dręczy ich poczucie winy. Przewlekle utrzymujące się zaburzenia nastroju mogą prowadzić do rozwoju depresji, dlatego istotne jest podjęcie w porę odpowiedniego sposobu leczenia.

Leczenie niepłodności

Jak jest leczona niepłodność? Metoda leczenia niepłodności dobierana jest indywidualnie do potrzeb pacjenta. Zależy ona od wielu czynników, w głównej mierze od przyczyny wystąpienia niepłodności, a także czasu jej trwania, wcześniejszych niepowodzeń terapeutycznych, wieku partnerów i innych wskaźników medycznych. Najczęściej stosowaną metodą kliniczną jest podanie leków indukujących jajeczkowanie. Powszechne w leczeniu niepłodności jest również zapłodnienie in vitro.

Dieta a płodność

Czy istnieje dieta, która pomaga być płodnym? Dieta również jest czynnikiem wpływającym na płodność. Zaleca się uwzględnić w jadłospisie pełnoziarniste produkty zbożowe, owoce, warzywa, w szczególności zielonolistne. Powinno się ograniczyć produkty wysoko przetworzone, słodzone, a także bogate w tłuszcze zwierzęce np. mięso wieprzowe, wołowe, tłuste sery. Polecanym modelem żywieniowym jest np. dieta śródziemnomorska. Obecność w diecie niektórych składników odżywczych lub ich suplementacja może wpływać na owulację, funkcję jajników i stężenie hormonów. Potencjalnie korzystnymi związkami są witaminy z grupy B, w tym kwas foliowy, witamina, C, błonnik pokarmowy, witamina D i kwasy tłuszczowe omega-3.

Przypisy:

1. Grieger, Jessica A. "Preconception diet, fertility, and later health in pregnancy." Current Opinion in Obstetrics and Gynecology 32.3 (2020): 227-232.
2. Zabaleta, María Eléxpuru. "Mediterranean diet: Woman fertility and pregnancy." Mediterranean Journal of Nutrition and Metabolism Preprint (2020): 1-11.
3. W gabinecie lekarza specjalisty. Ginekologia i położnictwo. Niepłodność. Red. Laudański, Piotr. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, 88 s. ISBN 978-83-200-5687-7
4. Lew-Starowicz, Michał; Lew-Starowicz, Zbigniew; Skrzypulec-Plinta, Violetta. Seksuologia. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017, 600 s. ISBN 978-83-200-5468-2
5. Ginekologia. TOM 1 i 2. Red. Słomko, Zbigniew. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2008, 1418 s. ISBN 978-83-200-3153-9