Biegunka u dzieci i niemowląt – jak ją zwalczyć?

Biegunka u niemowlaka i dziecka starszego 

Biegunka może przyjmować formę ostrą lub przewlekłą. Biegunka ostra to choroba o podłożu infekcyjnym, w której dziecko oddaje 3 lub więcej płynnych lub półpłynnych wodnistych stolców na dobę, czasami zawierających ropę, krew lub znaczne ilości śluzu. Biegunka ostra utrzymuje się do 2 tygodni, a jej najczęstszą przyczyną biegunki u dzieci do 5 roku życia są rotawirusy. Może być spowodowana również zakażeniem pierwotniakami, bakteriami i innymi wirusami. Dzieci zarażają się rotawirusem w żłobkach i przedszkolach, głównie w okresie jesienno-zimowym. Poza wodnistą biegunką występuje gorączka, wymioty, a czasami nieżyt górnych dróg oddechowych. Warto wiedzieć, że w biegunce spowodowanej przez rotawirusy nigdy nie powinno się stosować antybiotyków, ponieważ opóźniają wyleczenie.

Biegunka przewlekła to stan chorobowy polegający na oddawaniu większej ilości luźnych stolców, niekiedy o nieprawidłowym składzie (krew, ropa) trwający dłużej niż 2 tygodnie, często prowadzący do niedożywienia. Przyczyną może być niedobór enzymów trawiących cukry (często laktazy), nieprawidłowa dieta, zatrucie bakteryjne, choroby autoimmunologiczne, a czasami guzy hormonalnie czynne. Jeżeli biegunka ustępuje, gdy dziecko przestaje jeść, jest duże prawdopodobieństwo, że jest spowodowana przez niedobory enzymów lub nietolerancje pokarmowe.

Leki na biegunkę dla dzieci

Postępowanie w przypadku wystąpienia ostrej biegunki u dziecka powinno składać się z:

• odpowiedniego nawadniania
• diety z dodatkiem produktów zapierających
• podawania probiotyków (Lactobacillus GG i Saccharomyces boulardii) 
• podawania preparatów kaolinowo-pektynowych np. Węgiel, diosmektyn (Smecta)

W leczeniu zaleca się stosowanie doustnego płynu nawadniającego z glukozą i elektrolitami. Dzieci w okresie trwania biegunki nie wolno głodzić, należy jedynie odpowiednio dobrać podawane produkty. Ostra biegunka wirusowa ustępuje samoistnie i nie wymaga stosowania antybiotyków. W przypadku wystąpienia biegunek np. w przebiegu zakażenia bakteryjnego, lekarz może zalecić wprowadzenie antybiotyku. Kiedy występują częste biegunki u dziecka, warto rozważyć dłuższe stosowanie probiotyków zawierających w swoim składzie Lactobacillus GG oraz Saccharomyces boulardii.

Elektrolity dla dziecka podczas biegunki

Elektrolity należy podawać zgodnie z zaleceniami lekarza. Zazwyczaj jest to 50-100ml na każdy kilogram masy ciała w ciągu pierwszych 4 godzin oraz dodatkowo 5-10ml na kg masy ciała po każdym biegunkowym stolcu i/lub wymiotach. W przeliczeniu dla dziecka o wadze 8kg będziemy potrzebować 400-800ml doustnego płynu nawadniającego przez pierwsze 4 godziny oraz dodatkowe 40-80ml po każdym luźnym stolcu i/lub wymiotach.

Dieta podczas biegunki

Podczas biegunki powinno się stosować tzw. dietę zapierającą (dieta BRAT ang. Bananas, Rice, Applesauce, Toast), której składnikami są m.in banany, ryż, jabłka gotowane i sucharki. To tylko jedne z przykładów produktów z działaniem zapierającym. Dobrze sprawdzi się także gotowana marchew, puree ziemniaczane, dania mączne (np. kopytka, kluski), chrupki kukurydziane, gorzka czekolada, galaterki, a także jajka na twardo i chude, gotowane mięso. W przypadku bardzo ciężkiej biegunki, niektóre dzieci słabo tolerują banany i gotowane jabłka.

Dieta powinna mieć charakter lekkostrawny, tzn. unikamy w niej produktów bogatych w błonnik nierozpuszczalny takich jak gruboziarniste kasze, ciemne pieczywo, surowe warzywa i owoce. Ponadto produkty powinny być gotowane, o umiarkowanej temperaturze. Podczas trwania biegunki nie zaleca się spożywania produktów mlecznych oraz zawierających duże ilości cukru.

Co pić podczas biegunki?

Poza wodą i elektrolitami można podawać dziecku słaby napar z nagietka, lipy, czarnych jagód, a także czarną herbatę.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Kiedy dziecko ma gorączkę powyżej 39 stopni, niechęć do przyjmowania pokarów i wody lub z powodu odwodnienia zaobserwujemy spadek masy ciała wynoszący 5% ( np. w przypadku dziecka o wadze 8 kg będzie to spadek 0,4kg) należy zgłosić się do lekarza. Dziecko umiarkowanie odwodnione będzie niespokojne, pobudzone, zaobserwujemy suchość jamy ustnej i języka, a także będzie piło łapczywie podawane mu płyny. 

Jak zapobiegać biegunkom u dzieci?

W zapobieganiu biegunkom u dzieci ważna jest higiena przygotowywanych posiłków oraz częste mycie rąk. Pamiętajmy, by przy każdym leczeniu antybiotykami stosować równolegle probiotyk. Dostępna jest także szczepionka przeciwko rotawirusom, którą zaleca się dla niemowlaków i małych dzieci.

Piśmiennictwo
1. Kawalec W., Grenda R., Kulus M. Pediatria tom 1-2. Wydawnictwo PZWL, 2018. ISBN: 978-83-200-5661-7
2. Gabryelewicz A. Gastroenterologia w praktyce. Wydawnictwo PZWL, 2002, ISBN:83-200-2628-8 
3. Latkowski B., Lukas W., Godycki-Ćwirko M: Medycyna rodzinna. Wydawnictwo PZWL, 2017, ISBN: 978-83-200-5334-0 
4. Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo PZWL, 2014, ISBN: 978-83-200-4867-4 
5. Duro, D., & Duggan, C. (2007). The BRAT diet for acute diarrhea in children: should it be used?. Practical Gastroenterology, 31(6), 60.