Menopauza (klimakterium) - objawy, wiek, co to menopauza?

Kiedy zaczyna się menopauza? Ile trwa menopauza?

Większość kobiet doświadcza menopauzy w wieku 40-58 lat. W tym okresie dochodzi do stopniowego obniżania się poziomu hormonów płciowych takich jak estrogen i progesteron. Prowadzi to do pojawienia się uporczywych dolegliwości trwających zazwyczaj 4-5 lat (okres klimakterium) i następczego pogorszenia jakości życia pacjentek. Na wiek wystąpienia menopauzy mają wpływ czynniki dziedziczne, palenie papierosów (przyspieszenie o około 1,8 roku), miejsce zamieszkania (im wyżej nad poziomem morza, tym menopauza występuje wcześniej), utrata jajnika w młodym wieku, chemioterapia, radioterapia, niektóre choroby układu immunologicznego, a także stosowanie sterydów oraz leków obniżających stężenie estrogenów.

Przedwczesna menopauza - przyczyny klimakterium

U niektórych kobiet, do menopauzy może dojść jeszcze przed 40 rokiem życia. Przyczynę może stanowić gwałtowny spadek masy ciała, choroby tarczycy, choroby narządów rodnych, stany zapalne, przewlekłe choroby wyniszczające (cukrzyca, choroby nerek), a także stosowanie niektórych leków.

Menopauza – objawy wczesne

Jakie są objawy menopauzy? Najczęściej występujące objawy menopauzy to uderzenia gorąca, suchość pochwy, zaburzenia snu i nocne poty. Część kobiet dodatkowo zgłasza zaburzenia seksualne, depresję, bóle stawów, wzrost masy ciała, zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia lękowe, zaniki pamięci. Według badań, kobiety, które są aktywne fizycznie mają mniej objawów menopauzy i krótszy okres ich trwania w porównaniu z mniej aktywnymi kobietami. Dodatkowo, zarówno bierne jak i aktywne palenie zwiększa ryzyko pojawienia się uderzeń gorąca. Najczęściej opisywane klinicznie objawy menopauzy to:

• napady gorąca i nocne poty
• parestezja
• bezsenność
• nerwowość
• melancholia
• zawroty głowy
• zmęczenie
• bóle stawów/mięśni
• bóle głowy
• kołatania serca
• zaburzenia mikcji.

Klimakterium – objawy późne

Późne objawy menopauzy - kiedy występują? W późniejszym okresie klimakterium dochodzi do pogorszenia jakości skóry (utrata jędrności, pocienienie), zmniejszenia wydzielania śluzu pochwowego, a także z powodu wiotczenia mięśni dna miednicy może dochodzić do jej ucisku na pęcherz i następczych problemów z nietrzymaniem moczu. Ponadto długotrwały brak estrogenów niekorzystnie wpływa na układ kostny. Już kilka lat po menopauzie, nasilają się procesy ubytku wapnia z kości, co prowadzi do osteoporozy. Hormony kobiece mają również korzystny wpływ na poziom lipidów we krwi. Kiedy od dłuższego czasu brakuje ich w organizmie, zwiększone zostaje ryzyko chorób układu krążenia i hiperlipidemii. W szczególności dotyczy to pań chorujących przewlekle na cukrzycę lub nadciśnienie tętnicze.

Menopauza a miesiączka 

Zazwyczaj jako pierwszy zwiastun nadchodzącej menopauzy pacjentki zgłaszają nieregularne plamienia zamiast okresu. Odstępy pomiędzy planowanymi miesiączkami wydłużają się, aż w końcu dochodzi do ich zahamowania.

Menopauza a ciąża

Czy po menopauzie można zajść w ciążę? Ze względu na stopniowe wygasanie czynności jajników i zmniejszanie się ilości wydzielanych hormonów żeńskich takich jak estrogen i progesteron, w okresie klimakterium, a już w szczególności po wystąpieniu menopauzy, nie jest możliwe zajście w ciążę.

Hormonalna terapia zastępcza – tak czy nie?

Często rozważanym sposobem radzenia sobie z negatywnymi skutkami menopauzy jest hormonalna terapia zastępcza (HTZ). HTZ dzielimy na jednoskładnikową (tylko estrogeny) i dwuskładnikową (estrogeny i progesteron). O ile HTZ może przynieść korzyści zdrowotne takie jak zmniejszenie ryzyka osteoporozy i raka jelita grubego, zmniejszenie dolegliwości w okresie klimakterium oraz poprawę profilu lipidowego, to ma też poważne możliwe skutki uboczne. Wykazano, że stosowanie HTZ zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepicy, raka piersi, mięśniaków macicy czy raka endometrium w przypadku stosowania wyłącznie estrogenów.

U niektórych osób bezwzględnie nie wolno stosować hormonalnej terapii zastępczej. Przeciwwskazania stanowią: choroba zakrzepowa, rak sutka, rak endometrium, niewydolność wątroby, a także występowanie krwawień o nieznanej etiologii. 

Jak sobie radzić z objawami menopauzy?

Objawy Menopauzy mogą być męczące i nieprzyjemne dla wielu kobiet. Z powodu zagrożeń związanych ze stosowaniem HTZ wiele kobiet poszukuje naturalnych alternatyw dla tego rodzaju terapii. W zależności od objawów menopauzy dobiera się surowce roślinne z następujących grup: antyandrogenne, estrogenne i estrogenopdobne, gestagenne, rozkurczowe na mięśnie narządów płciowych, regulujące trawienie i perystaltykę przewodu pokarmowego, lipotropowe i przeciwmiażdżycowe, poprawiające krążenie mózgowe i obwodowe, zwiększające wydolność psychiczną i fizyczną, zmniejszające wydzielanie potu oraz uspokajające, przeciwdepresyjne i przeciwlękowe. Najwięcej badań naukowych potwierdza stosowanie preparatów zawierających ekstrakty z : pluskwicy groniastej (w dawce dziennej minimum 40mg) oraz koniczyny łąkowej (minumum 80 mg/dobę) przez okres 12 miesięcy. Często poleca się również stosowanie izoflawonoidów sojowych, których skuteczna dawka wynosi 50mg/dobę. Poza ziołolecznictwem, należy zwrócić szczególną uwagę na dobrze zbilansowaną, zdrową dietę oraz aktywność fizyczną. Poleca się również wszelkie metody relaksacji, w tym medytację i aromaterapię.

Przypisy:

1. Booth, Nancy L., et al. "Clinical studies of red clover (Trifolium pratense) dietary supplements in menopause: a literature review." Menopause 13.2 (2006): 251-264.
2. Casini, Maria Luisa, et al. "Psychological assessment of the effects of treatment with phytoestrogens on postmenopausal women: a randomized, double-blind, crossover, placebo-controlled study." Fertility and sterility 85.4 (2006): 972-978.
3. De Franciscis, Pasquale, et al. "A nutraceutical approach to menopausal complaints." Medicina 55.9 (2019): 544.
4. Hidalgo, Luis A., et al. "The effect of red clover isoflavones on menopausal symptoms, lipids and vaginal cytology in menopausal women: a randomized, double-blind, placebo-controlled study." Gynecological Endocrinology 21.5 (2005): 257-264.
5. Col NF, Cuthrie JR, Politi M, Dennerstein L. Duration of vasomotor symptoms in middle-aged women: a longitudinal study. Menopause 2009;16: 453–7
6. Dratva J, Real FG, Schindler C, et al. Is age at menopause increasing across Europe? Results on age at menopause and determinants from two populationbased studies. Menopause 2009;16:385–94.
7. Woods NF, Mitchell ES. Symptoms during the perimenopause: prevalence, severity, trajectory, and significance in women’s lives. Am J Med 2005;118:S14–24.
8. Whiteman MK, Staropoli CA, Langenberg PW, McCarter RJ, Kjerulff KH, Flaws JA. Smoking, body mass, and hot flashes in midlife women. Obstet Gynecol 2003;101:264–72.
9. Narod, Steven A. "Hormone replacement therapy and the risk of breast cancer." Nature reviews Clinical oncology 8.11 (2011): 669-676.
10. Eisenberger, Andrew, and Carolyn Westhoff. "Hormone replacement therapy and venous thromboembolism." The Journal of steroid biochemistry and molecular biology 142 (2014): 76-82.
11. Anderson GL , Limacher M , Assaf AR , et al. Effects of conjugated equine estrogen in postmenopausal women with hysterectomy: the Women’s Health Initiative randomized controlled trial . JAMA 2004 ; 291 : 1701 – 12 
12. Słomko Z. Ginekologia. Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2008. ISBN: 978-83-200-3153-9