Publikowane artykuły mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Dowiedz się więcej...
Nietrzymaniem moczu (inkontynencją) określa się mimowolny wyciek moczu z pęcherza moczowego, który da się obiektywnie stwierdzić. Niekontrolowany wyciek moczu stanowi problem socjalny i higieniczny dla osoby nim dotkniętej. U mężczyzn nietrzymanie moczu występuje dwukrotnie rzadziej niż u kobiet. Szczególnie często ujawnia się po menopauzie.
Nietrzymanie moczu może wystąpić u osób obu płci i w każdym wieku, jednakże najczęściej dotyka ono osoby starsze. Występuje częściej wśród kobiet (1 przypadek na 5 kobiet po 40. rż.) niż u w przypadku mężczyzn. Po 80. roku życia nietrzymanie moczu pojawia się wśród jednej trzeciej mężczyzn i połowie kobiet. Szacuje się że jedynie co druga osoba cierpiąca na tą przypadłość udaje się do lekarza. W przypadku kobiet zagrożenie wystąpienia nietrzymania moczu jest większe i wzrasta wraz z liczbą ciąż i porodów. Częściej występuje u kobiet, które przebyły operacje ginekologiczne, menopauzę, a także cierpiące na przewlekłe zaparcia czy otyłość. Nietrzymanie moczu u mężczyzn z powiększonym gruczołem krokowym występuje z większą częstotliwością, w wyniku samego procesu oraz związanymi z nim zabiegami chirurgicznymi.
Szacuje się, że problem z mimowolnym oddawaniem moczu moczu w Polsce dotyka ponad 2,5 mln kobiet. Niestety częstość występowania dolegliwości jest trudna do oszacowania i dane często są zaniżone. Po porodzie dochodzi do osłabienia mięśni Kegla (mięśnie dna miednicy). Ze względu na powiększającą się macicę i działanie hormonów dochodzi do rozluźnienia mięśni, dochodzi do ucisku na pęcherz moczowy, co skutkuje parciem na pęcherz i potrzebę oddania moczu. By zapobiec nietrzymaniu moczu zarówno w trakcie ciąży, jak i po porodzie, należy stosować ćwiczenia mięśni kegla.
Głównym powodem nietrzymania moczu wśród mężczyzn są problemy z prostatą (gruczołem krokowym). Przerost prostaty wywołuje nacisk na cewkę moczową, przez co mocz oddawany jest kroplami. Poprzez rosnący gruczoł krokowy może dojść do ucisku na pęcherz moczowy, wywołując parcia naglące. Przerost prostaty może przyczyniać się do rozwoju infekcji układu moczowego, przez którą pojawia się częsta potrzeba oddawania moczu. Leki, które są stosowane w przypadku leczenia przerostu gruczołu krokowego mogą działać moczopędnie, co dodatkowo zwiększa ryzyko nietrzymania moczu. Przerost prostaty może dotyczyć nawet połowy mężczyzn, którzy ukończyli 60. rok życia.
Wśród dzieci najczęściej występują dwa typy zaburzeń – zaburzenie typu moczenia nocnego oraz zaburzenie typu nietrzymania moczu (inkontynencja). W przypadku zaburzeń nietrzymania moczu u dzieci najczęstszym powodem są choroby układu nerwowego, jak np. mózgowe porażenie dziecięce, oraz choroby układu moczowego, takie jak – wada pęcherza, cewki moczowej, lub nerek). W przypadku moczenia nocnego należy zaznaczyć, że dziecko dopiero w trzecim roku życia może świadomie powstrzymywać oddawanie moczu. Taką kontrolę dziecko początkowo uzyskuje jedynie za dnia, dopiero później w nocy.
Nietrzymanie moczu jest problemem, który może mieć różne przyczyny. Dobre trzymanie moczu uwarunkowane jest odpowiednim stanem dolnych dróg moczowych, a także ich prawidłowym unerwieniem. Do wycieku moczu dochodzi, gdy ciśnienie w pęcherzu moczowym jest wyższe niż ciśnienie wywierane przez zwieracz cewki moczowej w każdej sytuacji z wyjątkiem intencjonalnego oddawania moczu (mikcji). Za regulację działania ośrodków mikcji odpowiada układ nerwowy. Przyczyną inkontynencji może być więc powodowane przez urazy prowadzące do zaburzeń w obrębie układu nerwowego np. udary, guzy mózgu, zaburzenia krążenia mózgowego, stwardnienie rozsiane, demencja, urazy rdzenia kręgowego, w przebiegu powikłań cukrzycy (polineuropatia obwodowa), stany po operacjach w obrębie miednicy. Do nietrzymania moczu może dojść również w sytuacji, gdy ściany pęcherza moczowego są mniej rozciągliwe np. stan po radioterapii w obrębie miednicy, wskutek przewlekłych zapaleń pęcherza, a także podczas niekontrolowanych skurczy pęcherza podczas jego wypełniania. Kiedy zwieracz cewki moczowej ulega osłabieniu, dochodzi do tzw. wysiłkowego nietrzymania moczu.
Ze względu na czas trwania można wyróżnić dwa typu nietrzymania moczu - przejściowy lub trwały. W przypadku przejściowego nietrzymania moczu przyczyny mogą być różne:
Czasami nietrzymanie moczu utrzymuje się trwale. Może to być spowodowane m.in. zmianami chorobowymi w mięśniu wypierającym pęcherza, częściowa niedrożność cewki moczowej (przelewowe nietrzymanie moczu), porażenie zwieracza cewki moczowej, a także długo utrzymująca się postać przejściowa.
Najczęściej nietrzymanie moczu występuje u:
Nietrzymanie moczu może charakteryzować się następującymi objawami:
W przypadku pojawienia się jakichkolwiek objawów nietrzymania moczu zaleca się wizytę, w pierwszej kolejności u swojego lekarza rodzinnego, a następnie u ginekologa lub urologa. W trakcie wizyty zostanie przeprowadzony wywiad na temat przebytych zabiegów, współistniejących chorób, występowania krwi w moczu, przyjmowanych leków, spożywania alkoholu i palenia papierosów, oraz częstotliwości oddawania moczu, moczenia nocnego i ogólnych sytuacji wycieku moczu. By uniknąć pogorszenia stanu należy niezwłocznie zasięgnąć porady lekarza zaraz po zaobserwowaniu objawów.
W zależności od przyczyny, wyróżnia się kilka głównych rodzajów nietrzymania moczu: wysiłkowe, z powodu parcia naglącego oraz z przepełnienia. W literaturze opisuje się także postać mieszaną.
Występowanie nietrzymania moczu typu wysiłkowego związane jest z nieprawidłowym mechanizmem zamknięcia cewki moczowej. Zwieracz cewki moczowej jest osłabiony i kiedy ciśnienie w obrębie jamy brzusznej wzrasta, oddziałując na pęcherz, dochodzi do wycieku moczu. Może występować w takich sytuacjach jak wysiłek fizyczny, kaszel, śmiech. W zaawansowanej postaci, niekontrolowane oddawanie moczu pojawia się również w spoczynku. Osłabienie funkcji zwieracza cewki moczowej spowodowane jest zaburzeniami neurologicznymi lub dysfunkcją samego mięśnia. Ten rodzaj nietrzymania moczu najczęściej występuje po porodzie oraz u kobiet po przebytej menopauzie. Rozróżnia się 3 stopnie nasilenia dolegliwości:
Nietrzymanie moczu z powodu parcia naglącego określane jest również terminem „nadreaktywnego pęcherza” i jego przyczyną jest nadmierna pobudliwość błony mięśniowej pęcherza. Osoba chora skarży się na konieczność natychmiastowego oddania moczu, częste oddawanie niewielkich ilości moczu, niemożność dotarcia na czas do toalety. Nadaktywność pęcherza spowodowana jest zmianami w układzie nerwowym, a przyczyna ich powstawania nie jest do końca poznana.
Postać mieszana nietrzymania moczu jest połączeniem objawów wysiłkowego nietrzymania moczu i nadreaktywnego pęcherza i jest najczęściej występującą postacią tej dolegliwości.
Nietrzymanie moczu z przepełnienia związane jest z utrudnieniem lub brakiem możliwości prawidłowego oddawania moczu w wyniku obniżenia kurczliwości pęcherza lub obecności przeszkody w odpływie moczu np. u mężczyzn przerost gruczołu krokowego.
Nietrzymanie moczu z nagłym parciem wywołane jest nadmierną i nieprawidłową aktywnością mięśni pęcherza. Dochodzi do przedwczesnego skurczenia pęcherza, zanim dojdzie do jego wypełnienia i otrzymania sygnału z mózgu. Intensywne parcie pojawia się w takich sytuacjach jak zmiana pozycji ciała, w trakcie stosunku płciowego lub jako reakcja na dźwięk, np. strumienia wody. Występuje wtedy silna potrzeba oddania moczu, do samego wypływu może dojść nawet kilka sekund po pojawieniu się potrzeby. Naglące nietrzymanie moczu może pojawić się zarówno w ciągu dnia jak i nocy. Przyczyna bardzo często pozostaje nieznana a lekarze rozpoznają tzw. zespół nadreaktywnego (nadpobudliwego) pęcherza.
Znane przyczyny wywołujące naglące nietrzymanie moczu są następujące:
Wysiłkowe nietrzymanie moczy jest jednym z trzech istniejących rodzajów przewlekłego nietrzymania moczu. Z dolegliwością mają styczność zarówno kobiety jak i mężczyźni. Osłabione mięśnie dna miednicy nie zaciskają prawidłowo cewki moczowej, w skutek czego dochodzi do bezwładnego wycieku moczu podczas wzrostu ciśnienia, ma to miejsce zazwyczaj podczas kaszlu, śmiechu, kichania czy aktywności fizycznej. Wysiłkowe nietrzymanie moczu charakteryzuje m.in. :
Istnieją trzy stopnie nietrzymania moczu wysiłkowego, pierwszy, najłagodniejszy to nietrzymanie moczu podczas kaszlu, kichaniu, śmiechu, lub innych czynnościach, które zwiększają ciśnienie w jamie brzusznej. Sporadyczny wyciek moczu nie powinien być ignorowany i należy w pierwszej kolejności udać się do swojego lekarza rodzinnego, a następnie do urologa bądź ginekologa. Zbagatelizowanie objawów może doprowadzić do nasilenia się problemu, co może sprzyjać rozwojowi poważnych powikłań
Istnieją dwa typy uszkodzeń mechanizmów odpowiedzialnych za zamykanie cewki moczowej, mogą występować jednocześnie, i to one są główną przyczyną wysiłkowego nietrzymania moczu. Jako pierwszy wymienia się wzmożoną ruchomość szyjki pęcherza moczowego (anatomiczne wysiłkowe nietrzymanie moczu). Do mimowolnego wycieku dochodzi na skutek zaburzenia transmisji ciśnienia brzusznego, spowodowanego nieodpowiednim podparciem przez dno miednicy. Uszkodzenie drugiego typu to niewydolność mechanizmu zwieraczowego cewki moczowej, pojawia się na skutek uszkodzeń dokonanych w trakcie operacji.
Zmiany w układnie powięziowo-mięśniowym oraz osłabienie dna miednicy są powiązane z obiema przyczynami nietrzymania moczu. Wśród kobiet najczęściej spowodowane zaburzeniami hormonalnymi, porodami naturalnymi, urazami lub operacjami. W przypadku mężczyzn najczęściej ma to związek z chorobami prostaty, w tym radykalną prostatektomią (metoda leczenia raka prostaty).
Istnieje wiele czynników ryzyka które przyczyniają się do powstania wysiłkowego nietrzymania moczu, są to m.in. :
Nietrzymanie moczu z powodu przepełnienia pęcherza wynika z przeszkody w odpływie moczu z pęcherza. Jest on wypełniony i rozciągnięty, w skutek czego dochodzi do mimowolnego wycieku moczu, może dojść również do rozwoju nefropatii zaporowej . Problem dotyka najczęściej mężczyzn z powiększoną prostatą.
Nadreaktywność pęcherza moczowego (ang. overactive bladder), zwana również nadwrażliwością pęcherza. Wzmaga potrzebę oddania moczu, pomimo niewielkiej jego ilości w pęcherzu. Objawia się w sposób następujący:
Istnieją dwa typy nadwrażliwości pęcherza, jest to nadwrażliwość sucha, której nie towarzyszy wyciek moczu, oraz nadwrażliwość mokra, w przypadku której występuje popuszczanie moczu. Jest wiele czynników, które mogą wywołać nadreaktywność pęcherza moczowego. Może to być otyłość, palenie papierosów, spożywanie kofeiny, spożywanie alkoholu, siedzący tryb życia. Do czynników zaliczają się również choroby ogólnoustrojowe, np. cukrzyca, zmiany dolnych dróg moczowych czy zaburzenia neurologiczne.
Przyczyny nadreaktywności pęcherza nadal nie zostały przez naukowców w pełni określone. Mogą one dotykać osoby w każdym wieku i niezależnie od płci. Zakłada się, że do rozwoju tej choroby przyczynia się między innymi:
Głównym objawem nadwrażliwości pęcherza jest ciągła potrzeba skorzystania z toalety. Częstotliwość występowania problemu jest niezależna od pory dnia. Wśród pacjentów często występuje uczucie pełnego pęcherza zaraz po oddaniu moczu, a także wyciek zaraz po oddaniu moczu. By rozpoznać nadreaktywność pęcherza wymagana jest odpowiednia diagnostyka. Badania opierają się na wykluczeniu potencjalnych przyczyn autonomicznych i metabolicznych. Przeprowadzane są badania ogólne moczu, i badania urodynamiczne, mające na celu sprawdzenie napięcia pęcherza, prędkość wydalania moczu, oraz ilość pozostawionego w pęcherzu moczu po jego wydaleniu.
Jak zdiagnozować nietrzymanie moczu? W diagnostyce nietrzymania moczu poza wywiadem lekarskim, w celu określenia przyczyny nietrzymania moczu lekarz może zalecić wykonanie badań takich jak: badanie ogólne i posiew moczu, morfologia krwi, badanie stężenia białka C-reaktywnego, badanie urodynamiczne i USG jamy brzusznej.
Dobór metody leczenia inkontynencji zależy od występującej przyczyny moczu. Zazwyczaj jest to połączenie kilku z poniższych metod:
Leczenie nietrzymania moczu jest zależne od przyczyny, typu i nasilenia problemu. Jednakże, niezależnie od typu wspomagająco zadziałają zmiany stylu życia, takie jak:
Leczenie wysiłkowego nietrzymania moczu może być również chirurgiczne. Są różne metody, które charakteryzuje inna skuteczność, nie zawsze zapewniają długotrwały efekt i po pewnym czasie dochodzi do nawrotów nietrzymania moczu. Do najskuteczniejszych zabiegów chirurgicznych zalicza się zabiegi pętlowe oraz zabiegi powieszenia szyi pęcherza moczowego.
W leczeniu nietrzymania moczu stosuje się także farmaceutyki. Leki podawane są zazwyczaj w przypadku niesatysfakcjonujących rezultatów treningów pęcherza. Leczenie chirurgiczne stosuje się tylko w przypadku niepowodzenia w treningach pęcherza i leczeniu lekami. Kontakt skóry krocza z moczem może doprowadzić, do wysypki, podrażnień, a w niektórych przypadkach do zmian zapalnych. Stosowane są wtedy przybory wchłaniające mocz, takie jak wkładki lub pieluchomajtki. Stosuje się również maści na skórę działające przeciw odparzeniom. W przypadku nietrzymania moczu z przepełnienia wprowadza się cewnik do pęcherza lub eliminuje przeszkodę utrudniającą swobodne oddawanie moczu.
Prawidłowo wykonywane ćwiczenia, oraz odpowiednie leczenie przyczynia się do złagodzenia, a nawet ustąpienia nietrzymania moczu. Należy jednak pamiętać, że po ustąpieniu objawów wymagane jest kontynuowanie wykonywanych ćwiczeń, by uniknąć nawrotów dolegliwości.
W przypadku wysiłkowego nietrzymania moczu u kobiet, istotną kwestią są ćwiczenia mięśni kegla, polegają one na wzmocnieniu mięśni dna miednicy. Są jednym z najlepszych sposobów radzenia sobie z problemem inkontynencji. Ćwiczenia nie należą do skomplikowanych i może je wykonywać także w domu. Najważniejsze jest utrzymanie regularności ich wykonywania, przynajmniej przez 3 miesiące, 3 razy dziennie. Jako pierwsze, należy nauczyć się napinania konkretnych mięśni. W pozycji siedzącej należy lekko rozsunąć kolana, należy wyobrazić sobie moment w którym oddajemy mocz i spróbować zatrzymać strumień moczu, tak samo jak w trakcie samej czynności. Mięśnie, z których w tym momencie korzystamy, to te które należy ćwiczyć. Ćwiczenia można wykonywać również w pozycji stojącej i leżącej, pamiętając o pozostawieniu lekko rozsuniętych kolan. Licząc do pięciu, należy bardzo mocno napinać mięśnie, a następnie je rozluźnić, czynność powtarza się od 4-5 razy. Następnie wykonuje się szybszą serię, licząc do 2 i również powtórzyć 4-5 razy. Ćwiczenia te należy wykonywać naprzemiennie, raz serię wolną i raz szybką, co najmniej 3 razy dziennie przez 5 minut. W miarę możliwości wydłużać skurcze wolne do ok. 10 sekund. Najlepsze wyniki można zaobserwować wykonując ćwiczenia w różnych pozycjach, od 6 do 10 razy dziennie.
W trakcie wykonywania ćwiczeń należy zwrócić uwagę na poniższe kwestie:
Poniżej przedstawionych zostało kilka innych ćwiczeń, z których warto skorzystać chcąc ćwiczyć mięśnie dna miednicy:
Osoby z nietrzymaniem moczu mogą wspomagać się różnymi produktami z apteki. Jeśli wyciek jest niewielki można skorzystać z wkładek urologicznych lub specjalnych podpasek, które będą wchłaniać niewielką ilość moczu. W przypadku występowania większych wycieków polecane są pieluchomajtki lub majtki chłonne, które ze względu na swoją strukturę są w stanie pochłonąć większą ilość moczu. Pomocne również mogą okazać się suplementy wspomagające prawidłową pracę układu moczowego. W skład suplementów najczęściej wchodzą ekstrakty z naturalnych składników, takich jak:
Bardzo często zawierają również witaminę D3, która wspiera działanie układu odpornościowego i mięśni, w tym również mięśni dna miednicy. Niezależnie od przyczyny niekontrolowanego wypływu moczu przez cewkę moczową, należy również zadbać o higienę intymną korzystając z odpowiednich żelów. Odpowiednia pielęgnacja miejsc intymnych zapewnia poczucie komfortu i dyskrecji.
Ryzyko można zredukować szczególnie poprzez zmianę nawyków i stylu życia. Należy ograniczyć spożycie kofeiny, alkoholu i napojów energetycznych. Utrzymywać prawidłową masę ciała. Regularnie ćwiczyć mięśnie dna miednicy wykonując odpowiednie ćwiczenia, szczególnie w przypadku kobiet po porodzie, w przypadku których systematyczne ćwiczenie może zapobiec pojawieniu się wysiłkowego nietrzymania moczu.
Przypisy
W swojej karierze naukowej zajmuje się przeciwzapalnym wpływem składników żywności w chorobach cywilizacyjnych, w tym w nowotworach. Absolwentka Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Prywatnie miłośniczka ekologii, fotografii i dalekich podróży.
Zobacz wszystkie wpisy autora
Artykuły zamieszczone na blogu apteki internetowej Olmed nie stanowią porady medycznej,
ani opinii farmaceuty, lekarza lub dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji
pacjenta. Udostępnione informacje stanowią jedynie generalne zalecenia, które nie mogą
stanowić wyłącznej podstawy do stosowania określonej terapii, zmiany nawyków, dawkowania
produktów leczniczych, itp. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na
życie, zdrowie lub samopoczucie należy skontaktować się z lekarzem lub innym
specjalistą, w celu otrzymania zindywidualizowanej porady.
Nigdy nie lecz się sam, korzystaj z opieki medycznej swojego lekarza i w przypadku
objawów choroby lub pogorszenia się Twojego stanu zdrowia skontaktuj się ze
specjalistą.
Właściciel serwisu aptekaolmed.pl nie ponosi odpowiedzialności związanej z
wykorzystaniem informacji zawartych w publikowanych za pośrednictwem Serwisu
artykułach.