Suchość pochwy – przyczyny, objawy i leczenie

Jakie są objawy suchości pochwy?

Suchość z pochwy spowodowana jest obniżeniem produkcji śluzu pochwowego. Wywołuje to dyskomfort, świąd okolic intymnych a także ból podczas stosunku płciowego. Poza dolegliwościami fizycznymi, suchość pochwy ma również negatywny wpływ na stan psychiczny kobiety.

Suchość pochwy – przyczyny

Najczęstszą przyczyną suchości pochwy są wszystkie zaburzenia i choroby przebiegające ze spadkiem poziomu estrogenów – żeńskich hormonów płciowych. Estrogeny mają wpływ na elastyczność pochwy, jej rozciągliwość oraz produkcję śluzu pochwowego. Kiedy ich poziom się obniża może pojawić się problem suchości pochwy, a także nawracające stany zapalne i zakażenia tej okolicy. Estrogeny mogą obniżać się wskutek procesów naturalnych, w przebiegu chorób lub w wyniku zastosowanego leczenia. Najczęstsze przyczyny to:

• stan przedmenopauzalny
• menopauza i klimakterium
• przyjmowanie leków obniżających estrogeny np. tamoksifen
• chemioterapia
• radioterapia
• infekcja grzybicza lub bakteryjna
• ciąża
• karmienie piersią
• niektóre leki przeciwdepresyjne i przeciwpsychotyczne
• niektóre leki przeciwcukrzycowe i przeciwnadciśnieniowe
• niektóre środki antykoncepcyjne
• cukrzyca
• stwardnienie rozsiane
• stan po zabiegach chirurgicznych w obrębie miednicy
• palenie papierosów
• stres

Suchość pochwy podczas menopauzy

W życiu każdej kobiety, w pewnym momencie następuje etap tak zwanego "przekwitania" czyli menopauzy. W jej przebiegu możemy doświadczać wielu uporczywych dolegliwości. Do ich oceny używa się skali MRS (Menopause Rating Scale). Obejmuje ona ocenę 11 objawów: obecność stanów lękowych, trudności z zasypianiem stany depresyjne, drażliwość, uderzenia gorąca, kołatania serca, bóle mięśni i stawów, zaburzenia funkcji układu moczowego, zaburzenia funkcji seksualnych oraz suchość pochwy. Dokuczliwość objawów związanych z menopauzą można zmniejszyć poprzez farmakoterapię, ale również zmianę stylu życia (aktywność fizyczna, odpowiednia dieta, zaprzestanie palenia papierosów), a także techniki relaksacyjne oraz akupunkturę. 

Suchość pochwy i inne zmiany w układzie moczowo-płciowym podczas menopauzy, tak jak i pozostałe objawy opisywane w skali MRS, są związane ze zmianą poziomu hormonów płciowych. Szacuje się, że aż 22-55% kobiet w okresie menopauzy skarży się na suchość pochwy, a u około 10% dodatkowo występuje uczucie pieczenia w pochwie. Kolejnym poważnym problemem jest nietrzymanie moczu, które występuje u 17-56% kobiet. Częstość występowania objawów suchości pochwy różni się w zależności od etapu menopauzy. We wczesnej menopauzie dotyczy ona 4% kobiet, zwiększa się do 25% rok później i do 67% trzy lata po menopauzie.

Podczas menopauzy dochodzi do tzw. zmian zanikowych w obrębie pochwy, co przejawia się bladością i pocienieniem błony śluzowej, zmniejszeniem elastyczności i napięcia ścian pochwy, zanikiem zmarszczek pochwowych, zwężeniem przedsionka pochwy, utratą owłosienia łonowego, zwiększoną podatnością nabłonka na uszkodzenia mechaniczne oraz suchością warg sromowych. Można zaobserwować również uczucie pieczenia pochwy oraz okresowe plamienia z dróg rodnych.

Ponadto, hipoestrogenizm powoduje wzrost pH pochwy z 4,0-5,5 w wieku rozrodczym do 6,0-8,0 w okresie klimakterium. Zwiększa to ryzyko wystąpienia zakażeń i stanów zapalnych pochwy oraz warg sromowych. Ponadto, u kobiet po 50 roku życia, dużo wolnej dochodzi do zwilżenia ścian pochwy po rozpoczęciu stosunku – dopiero po 2-3 minutach, natomiast u młodych kobiet – po 10-30 sekundach. Przekłada się to na zwiększoną skłonność do urazów błony śluzowej pochwy oraz odczuwania bólu podczas stosunku.

Leczenie dolegliwości związanych ze zmianami zanikowymi pochwy w okresie menopauzy obejmuje:

• terapię hormonalną
• stosowanie preparatów nawilżających
• zmianę stylu życia m.in. zaprzestanie palenia papierosów
• prowadzenie regularnego współżycia małżeńskiego

Zastosowanie preparatów zawierających estrogeny jest z reguły podstawową terapią. Niestety, hormonalna terapia zastępcza (HTZ) ma ona wiele przeciwwskazań oraz możliwych skutków ubocznych. Terapia ta nie może być stosowana u kobiet z chorobą zakrzepową lub wysokim jej ryzykiem, rakiem sutka, rakiem endometrium, niewydolnością wątroby oraz jeśli występują krwawienia o nieznanej etiologii. Z tego powodu często zaleca się terapię miejscową – stosowanie naturalnych i syntetycznych estrogenów w postaci globulek, kremów lub kremów, rzadziej pierścienia uwalniającego estrogeny. Według badań najskuteczniejsze są preparaty dopochwowe, zawierające estrogeny (np. globulki z estriolem).

Suchość pochwy w przebiegu zaburzeń podniecenia seksualnego

Zaburzenia podniecenia seksualnego są kategoryzowane jako "brak reakcji genitalnej" z głównym objawem jakim jest suchość pochwy i trudności z jej lubrykacją podczas stymulacji seksualnej. Zaburzenia te mogą być uwarunkowane psychogennie lub somatycznie. W literaturze, często określa się to terminem "niereaktywnej pochwy". Najczęstszymi przyczynami tego zaburzenia są choroby powiązane z uszkodzeniami unerwienia miednicy np. cukrzyca, stwierdnienie rozsiane, uszkodzenia rdzenia kręgowego, stany związane z hipoestrogenizmem, histerektomia nieoszczędzająca splotów nerwowych autonomicznych. Często również występuje u kobiet zażywających niektóre leki: przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne, antycholinergiczne, hormonalne, przeciwnadciśnieniowe. Zaburzenia te występują bardzo często, ich rozpowszechnienie wśród kobiet szacuje się na 20-40%. Nie ma ustalonego jednego wzorca terapeutycznego, ponieważ u każdej osoby podłoże dolegliwości może być zupełnie inne. Metoda leczenia jest dostosowana do przyczyny suchości pochwy, w przypadku niereaktywności pochwy może ona obejmować terapię behawioralno-poznawczą, leczenie farmakologiczne, terapię fizykalną i stosowanie miejscowych preparatów nawilżających.

Suchość pochwy u kobiet po przebytym leczeniu onkologicznym

Częstym problemem, o którym rzadko się mówi jest problem suchości pochwy oraz dyspareunii (ból w trakcie stosunku) u kobiet chorujących na nowotwory narządów płciowych żeńskich oraz raka piersi. Problem ten występuje aż u 30-100% z nich. Są to efekty uboczne zastosowanego leczenia - chemioterapii, radioterapii oraz preparatów obniżających poziom estrogenów.

Suchość pochwy – leczenie

Metoda leczenia suchości pochwy zależy od jej przyczyny i może obejmować:

• Lubrykanty silikonowe
• Globulki z kwasem mlekowym 
• Preparaty z kwasem hialurynowym
• Żele i kremy przywracające naturalne pH pochwy
• Globulki z estriolem
• Hormonalna terapia zastępcza
• Stosowanie fitoestrogenów

Jeżeli suchość pochwy spowodowana jest infekcją, powinna zostać ona wyleczona zanim zacznie się stosować preparaty nawilżające i lubrykanty. W przebiegu menopauzy poza stosowaniem globulek z estriolem, warto sięgnąć po wyciągi roślinne np. izoflawonoidy sojowe (skuteczna dawka wynosi 50mg/dobę), preparaty na bazie pluskwicy groniastej lub koniczyny łąkowej. Gdy do suchości pochwy dochodzi w ciąży lub podczas karmienia piersią, warto wypróbować preparaty w formie żelu lub kremu z kwasem hialurynowym do stosowania miejscowego.

Warto wiedzieć, że są zasadnicze dwa rodzaje lubrykantów – na bazie wody oraz silikonowe. Te silikonowe są szczególnie polecane w przypadku występowania podrażnień i ogólnej wrażliwości genitaliów. Lubrykanty na bazie wody szybciej wysychają oraz mogą powodować podrażnienia, dlatego preparaty silikonowe będą lepszym wyborem.

Pamiętajmy, aby w przypadku wystąpienia suchości pochwy umówić się na wizytę do ginekologa, który pozwoli ustalić przyczynę dolegliwości i dobrać odpowiedni sposób leczenia.

Piśmiennictwo

1. Ginekologia. TOM 1 i 2. Red. Słomko, Zbigniew. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2008, 1418 s. ISBN 978-83-200-3153-9 

2. Lew-Starowicz, Michał; Lew-Starowicz, Zbigniew; Skrzypulec-Plinta, Violetta. Seksuologia. Red.  Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017, 600 s. ISBN 978-83-200-5468-2 

3. Casini, Maria Luisa, et al. "Psychological assessment of the effects of treatment with phytoestrogens on postmenopausal women: a randomized, double-blind, crossover, placebo-controlled study." Fertility and sterility 85.4 (2006): 972-978.