Gronkowiec – objawy, leczenie, leki na gronkowca

Gronkowce, a w szczególności gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus) są najczęstszymi bakteryjnymi patogenami skóry. Ich leczenie stanowi poważny problem terapeutyczny, nie tylko ze względu na częstość występowania, ale również coraz powszechniej występujące zjawisko antybiotykooporności. Jakie są objawy zakażenia gronkowcem i jak wygląda proces leczenia?

Co to jest gronkowiec?

Gronkowce (Staphylococcus) są potencjalnie patogennymi bakteriami Gram-dodatnimi. Liczne ich gatunki fizjologiczne zasiedlają skórę i błony śluzowe człowieka. Rodzaj Staphylococcus zawiera ponad 30 gatunków i podgatunków. Zalicza się do nich gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) oraz grupę gronkowców koagulazoujemnych. Gronkowiec złocisty jest najczęstszym patogenem bakteryjnym człowieka. Wyjątkowo łatwo kolonizuje skórę i powierzchnię błon śluzowych, zwłaszcza uszkodzonych. Jest szeroko rozpowszechniony w szpitalach oraz wśród personelu medycznego. Obserwuje się nosicielstwo gronkowca złocistego w przedsionku nosa. Bakterie te przenoszą się poprzez kontakt bezpośredni oraz pośredni - zanieczyszczone przedmioty oraz ręce.

Gronkowiec złocisty – objawy zakażenia

Zakażenie gronkowcem złocistym może objawiać się jako jedna z trzech odrębnych postaci: zakażenie miejscowe powierzchniowe, zakażenie głębokie lub choroby wywołane działaniem toksyn gronkowcowych. Infekcje miejscowe mogą występować jako zapalenie mieszków włosowych, pojedyncze i mnogie czyraki skóry, jęczmień na powiece, liszajec zakaźny, ropnie, zanokcica i zastrzał, jak również zakażenie miejsca operowanego. Zakażenie głębokie gronkowcem złocistym może manifestować się jako pooperacyjne lub pourazowe zapalenie kości lub kości i szpiku, zapalenie wsierdzia, zapalenie płuc, ucha środkowego lub zatok przynosowych. Toksyny gronkowcowe mogą przyczyniać się także do wystąpienia różnych chorób np. zatruć pokarmowych, choroby Rittera (gronkowcowy zespół oparzonej skóry), zespołu wstrząsu toksycznego.

Gronkowce koagulazoujemne

Grupa gronkowców koagulazoujemnych cechuje się mniejszymi właściwościami chorobotwórczymi niż gronkowiec złocisty. Są bakteriami oportunistycznymi, które powodują zakażenia u osób z obniżoną odpornością. Rzadko powodują infekcje u osób ze sprawnym układem immunologicznym. Zaliczamy do nich m.in. gronkowiec naskórkowy (Staphylococcus epidermis) oraz gronkowiec sparofityczny (Staphylococcus saprophyticus). Gronkowiec naskórkowy odpowiada za 70-80% zakażeń powodowanych przez gronkowce koagulazoujemne. Najczęściej rozwija się u osób z wprowadzonym do organizmu ciałem obcym np. cewnikiem, endoprotezą, sztuczną zastawką lub rozrusznikiem serca, płytkami
i śrubami łączącymi kości. Wytwarzają na ich powierzchni biofilm, chroniąc drobnoustroje przed działaniem antybiotyków. Gronkowiec saprofityczny powoduje 10-20% ostrych zakażeń układu moczowego, w tym zaburzeń oddawania moczu i niespecyficznych zapaleń cewki moczowej.

Jak zdiagnozować gronkowiec?

W celu diagnostyki, pobiera się od osoby chorej różne materiały, przede wszystkim wymazy ze zmian ropnych, ale również aspiraty, krew, mocz. Gronkowce naturalnie występują na skórze i błonach śluzowych, dlatego konieczne jest opisanie wszystkich istotnych danych klinicznych np. wprowadzenie ciała obcego do organizmu, przebyte zabiegi. Wśród stosowanych metod diagnostycznych wykorzystuje się mikroskopię, hodowlę oraz testy biochemiczne.

Gronkowiec – leczenie

W leczeniu zakażenia gronkowcem złocistym stosuje się antybiotyki takie jak penicyliny, cefalosporyny II generacji i inhibitory β-laktamaz. W przypadku oporności bakterii na antybiotyki β-laktamowe, wykorzystuje się aminoglikozydy, linkozamidy lub chinolony nowej generacji. W chorobach o łagodnym przebiegu, wystarczające może być leczenie miejscowe mupirocyną, retapamuliną lub kwasem fusydowym. W przypadku zakażenia gronkowcem naskórkowym związanym z obecnością ciała obcego w ciele, często wyleczenie uzyskuje się poprzez eliminację ogniska pierwotnego zakażenia.

Gronkowiec złocisty – profilaktyka

Co zrobić, aby zmniejszyć ryzyko zakażenia gronkowcem złocistym? Niezmiernie ważne jest dbanie o higienę, częste mycie rąk ( w szczególności po dotknięciu przedmiotów, z których korzystają inne osoby: wózki sklepowe, kasowniki, klamki, poręcze), natychmiastowa dezynfekcja nawet niewielkich skaleczeń i innych uszkodzeń skóry, jak również regularne wspieranie odporności.

Przypisy:

1. Podstawy mikrobiologii i epidemiologii szpitalnej. Red. Bulanda, Małgorzata; Szostek, Sława . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020, 394 s. ISBN 978-83-200-6078-2
2. Terapia w dermatologii. Red. Szepietowski, Jacek; Baran, Wojciech: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019, 244 s. ISBN 978-83-200-5771-3
3. Mikrobiologia lekarska. Red. Heczko, Piotr B.; Pietrzyk, Agata; Wróblewska, Marta ,Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014, 824 s. ISBN 978-83-200-5088-2