Niedoczynność tarczycy - objawy, dieta, leczenie

Niedoczynność tarczycy jest częstą chorobą układu hormonalnego, w której dochodzi do zmniejszenia się stężenia hormonów tarczycy - tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Choroba objawia się u około 0,2-3% osób, a u kolejnych 10-12% światowej populacji stan jest ledwo zauważalny. W wieku dojrzałym i starszym występuje 10 razy częściej niż u osób młodych.

Niewielki gruczoł w kształcie motyla znajdujący się na dole szyi wydziela hormony niezbędne dla całego metabolizmu. Tarczyca wpływa na funkcjonowanie każdego organu w ludzkim ciele. Jej hormony biorą udział w metabolizmie energetycznym, są ważne dla odporności, produkcji innych hormonów. Można powiedzieć, że tarczyca jest ośrodkiem hormonalnym i „przewodnikiem” metabolizmu. Bez odpowiedniego poziomu jej hormonów, naturalne procesy organizmu zaczynają zwalniać. Spadek poziomu hormonów tarczycy nazywa się niedoczynnością tarczycy.

Rodzaje i przyczyny niedoczynności tarczycy

Klasyfikacja patologii jest wieloaspektowa i zależy od wielu czynników. Eksperci dzielą chorobę na kilka podstawowych stopni.

Pierwotna niedoczynność tarczycy to najszersza grupa związana z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami tarczycy. Dotknięty gruczoł nie wytwarza wymaganej ilości niezbędnych hormonów. Ten niedobór prowadzi do rozwoju patologii.

Powody to:

• brak jodu;
• genetyczne predyspozycje;
• procesy zapalne gruczołu;
• wrodzona patologia związana z powstawaniem i rozwojem tarczycy.

Wtórna niedoczynność tarczycy - związana z dysfunkcją i rozwojem patologii w komórkach przysadki mózgowej. Wśród czynników wpływających na rozwój są:

• uraz głowy;
• obfite krwawienie;
• choroby zakaźne i guzy mózgu;
• długotrwałe stosowanie leków hamujących pracę przysadki mózgowej.

Dla trzeciorzędowej niedoczynności tarczycy charakterystyczne są te same cechy, co dla wtórnej. Komórki regulujące funkcję przysadki ulegają uszkodzeniu, podczas gdy przysadka i tarczyca nadal wytwarzają hormony.

Obwodowa niedoczynność to rzadki rodzaj choroby. Przy niedoczynności tarczycy w tej postaci obserwuje się normalne funkcjonowanie tarczycy - przy normalnym stężeniu hormonów we krwi tkanki pozostają na nie niewrażliwe.

Jakie zagrożenie dla organizmu powoduje niedoczynność tarczycy?

Brak diagnozy i kwalifikowanego leczenia niedoczynności tarczycy powoduje rozwój poważnych powikłań. Najgroźniejsze konsekwencje niewystarczającej funkcji tarczycy to:

• nagromadzenie płynu w jamie opłucnej i okolicy osierdzia, powodujące niewydolność oddechową;
• problemy w pracy serca i naczyń krwionośnych (podwyższone ciśnienie krwi, hipercholesterolemia i miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, reumatyzm itp.);
• dysfunkcje w obrębie narządów płciowych wywołujące niepłodność (typowe dla pacjentów obu płci);
• zaburzenia układu odpornościowego, prowadzące do częstych chorób zakaźnych, zaburzenia procesów autoimmunologicznych;
• zwiększone ryzyko złośliwego procesu w organizmie;
• zaburzenia psychiczne (depresja, apatia, pogorszenie funkcji poznawczych itp.);
• zaburzenia układu pokarmowego (zmniejszona ruchliwość jelit i przełyku, niedrożność i patologiczna ekspansja okrężnicy itp.);
• zespół metaboliczny (niewrażliwość komórek na insulinę, powodująca zaburzenia metaboliczne i nadciśnienie);
• chroniczne zmęczenie i osłabienie;
• śpiączka tarczycowa, szczególnie charakterystyczna dla osób starszych i łącząca wszystkie powikłania choroby: zmiany świadomości, zaburzenia w dobrze skoordynowanej pracy układów narządów organizmu.

Dla kobiet w ciąży wykrycie niedoczynności tarczycy ma kluczowe znaczenie, ponieważ brak hormonów tarczycy może mieć wyjątkowo negatywny wpływ na rozwój dziecka i powodować poważne zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym (oligofrenia, kretynizm itp.).

Niedoczynność tarczycy - objawy

Jakie objawy mogą wskazywać na niedoczynność tarczycy? Objawy kliniczne niedoczynności tarczycy są niespecyficzne, więc mogą pozostać niezauważone przez długi czas. Oto kilka rzeczy, na które należy zwrócić uwagę, a jeśli masz którekolwiek lub wszystkie z powyższych, skontaktuj się z lekarzem:

• zimne kończyny i uczucie zimna;
• bardzo sucha skóra;
• przybranie na wadze;
• pogorszenie apetytu;
• słabe mięśnie;
• zwiększona potliwość;
• częste zaparcia;
• wolne bicie serca (niskie tętno);
• wysoki poziom cholesterolu we krwi;
• ból stawów i słaba mobilność;
• ból w mięśniach;
• nieregularne miesiączki i problemy z poczęciem;
• suche, łamliwe włosy.

Jednocześnie główną pozycją na liście, która powinna najbardziej Cię ostrzec, są zimne kończyny i nietolerancja zimna.

Objawy psychiczne niedoczynności tarczycy często bywają mylone z depresją. Pacjenci z niedoborem hormonów tarczycy często skarżą się na:

• nadmierną senność,
• spowolnienie ruchów i mowy,
• brak chęci do życia,
• zaburzenia koncentracji i pamięci,
• obniżenie nastroju,
• przewlekłe zmęczenie,
• spadek libido.

Jak rozpoznać niedoczynność tarczycy?

Proces stawiania diagnozy rozpoczyna się na etapie pierwszej rozmowy pomiędzy pacjentem a endokrynologiem, który musi przeanalizować dolegliwości i objawy choroby. Jeśli podejrzewa się niedoczynność tarczycy lekarz może skierować Cię na badania krwi:

Ogólna analiza krwi i moczu;

• poziom TSH we krwi;
• poziom T3, T4 we krwi;
• poziom tyreoglobuliny we krwi;
• przeciwciała anty-TPO;
• badanie na przeciwciała anty-TG - wskazane w przypadku objawów niedoczynności tarczycy i ujemnych przeciwciał anty-TPO.

Również wyniki USG tarczycy mają duże znaczenie dla dalszej taktyki postępowania. Pacjentowi przepisuje się USG tarczycy, w celu określenia wielkości i struktury gruczołu; jeżeli podczas oceny dostrzega się węzłów lub ognisk w tarczycy, przepisuje się USG tarczycy z elastografią lub biopsję zmiany, jeśli podejrzewa się proces złośliwy.

Oprócz zdiagnozowania choroby tarczycy może być konieczne skonsultowanie się z innymi specjalistami.

Czym różni się choroba Hashimoto od niedoczynności tarczycy?

Choroba Hashimoto jest to autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. We wczesnym stadium zapalenie tarczycy może objawiać się nadczynnością tarczycy, ponieważ następuje wzrost wielkości tarczycy. Pojawiają się również objawy charakterystyczne dla nadczynności narządów: zaburzenia snu, utrata masy ciała i nadciśnienie. Jednak stopniowe niszczenie komórek tarczycy przez przeciwciała prowadzi do tego, że nadmiar hormonów zostaje zastąpiony ich niedoborem, powodując niedoczynność tarczycy. Rozpoznanie zapalenia tarczycy polega na monitorowaniu poziomu hormonów tarczycy oraz obecności we krwi przeciwciał autoimmunologicznych. Często przepisuje się również USG tarczycy i scyntygrafię.

Strategia leczenia niedoczynności tarczycy

Głównym celem terapii niedoczynności tarczycy jest przywrócenie i utrzymanie stężenia hormonu TSH w zalecanym zakresie. W leczeniu niedoczynności tarczycy można zastosować następujące taktyki:

• normalizacja odżywiania i uzupełnianie braku jodu w organizmie;
• terapia zastępcza - przyjmowanie hormonów w tabletkach;
• leczenie objawowe - leczenie objawów i powikłań;
• dieta na niedoczynność tarczycy – dobierana indywidualnie przez endokrynologa.

Niezbędne wskaźniki osiąga się poprzez przyjmowanie syntetycznych hormonów tarczycy, a najskuteczniejszą w leczeniu patologii jest lewotyroksyna sodu (T4). Dodatkowo, jeśli niedoczynność tarczycy jest trudna do wyleczenia i w formie terapii zastępczej, tj. stałe, przez całe życie, przepisywane są połączone preparaty z liotyroniną (T3), a także wzmocnione zsyntetyzowanym analogiem naturalnego jodu (jodek potasu).

Niedoczynność tarczycy w nieskomplikowanych postaciach oznacza tymczasowe przyjmowanie leków, aż do początku kompensacji - jeśli wskaźniki stężenia hormonów powrócą do normy. Począwszy od jawnego stadium niedoczynności tarczycy często istnieje rzeczywista potrzeba terapii zastępczej i obowiązkowego monitorowania wyników leczenia co 2–2,5 lub 3 miesiące, zgodnie z decyzją endokrynologa. Bezwzględnie zabrania się niekontrolowanych zmian dawkowania, a zwłaszcza rezygnacji z przyjmowania leków.

Dieta w niedoczynności tarczycy

Zbilansowana dieta pomaga przeciwdziałać niedoczynności tarczycy. Dieta w przypadku występowania niedoczynności tarczycy powinna być zbilansowana i w razie potrzeby dodana osobna porcja jodu. Z reguły leki zawierające jod są przepisywane na podstawie wieku i regionu zamieszkania.

Dieta w niedoczynności tarczycy powinna zawierać:

• owoce morza;
• ryba;
• wodorosty/algi morskie;
• owoc kaki czyli persymona;
• kasza gryczana itp.

Ogólnie rzecz biorąc, dieta powinna być bogata w warzywa i lekkie potrawy. Preferowane powinny być potrawy gotowane na parze, zmniejszając spożycie tłustych i smażonych potraw.

 Przypisy:

1. Patil N, Rehman A, Jialal I. Hypothyroidism. In: StatPearls [Internet]. StatPearls Publishing; 2020. Updated August 10, 2020. Accessed January 5, 2021. www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK519536
2. Pearce EN, Farwell AP, Braverman LE. Thyroiditis. New England Journal of Medicine. 2003;348(26):2646–2655. doi: 10.1056/NEJMra021194. Erratum in: New England Journal of Medicine. 2003;349(6):620. www.nejm.org/doi/10.1056/NEJMra021194
3. Jonklaas J, Bianco AC, Bauer AJ, et al; American Thyroid Association Task Force on Thyroid Hormone Replacement. Guidelines for the treatment of hypothyroidism: prepared by the American Thyroid Association Task Force on Thyroid Hormone Replacement. Thyroid. 2014;24(12):1670–1751. doi: 10.1089/thy.2014.0028
4. Grozinsky-Glasberg S, Fraser A, Nahshoni E, Weizman A, Leibovici L. Thyroxine-triiodothyronine combination therapy versus thyroxine monotherapy for clinical hypothyroidism: meta-analysis of randomized controlled trials. J Clin Endocrinol Metab 2006; 91: 2592-9