Guma guar - właściwości i zastosowanie. Czym jest guma guar i dlaczego dodaje się ją do żywności?

Czym jest i jak powstaje guma guar (E412)?

Guma guar to naturalna substancja stosowana przede wszystkim w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Na etykietach produktów jest oznaczana symbolem E412. Ma działanie stabilizujące, zagęszczające i emulgujące. Pozyskiwana jest z jednorocznej rośliny z rodziny bobowatych - Cyamopsis tetragonolobus, potocznie zwaną Guar. Głównym producentem gumy guar są Indie, skąd pochodzi ok. 85% światowych zbiorów. Innymi producentami jest Pakistan, Australia oraz Stany Zjednoczone. Występuje na terenach piaszczystych i suchych.

Guma guar a guma ksantanowa

Guma guar jest często mylona z inną substancją - gumą ksantanową. Posiadają zbliżone zastosowanie, lecz są dwoma różnymi substancjami. Główną różnicą są właściwości fizyczne i chemiczne, oraz pochodzenie. Guma guar to naturalnego pochodzenia polisacharydowa substancja roślinna. Guma ksantanowa jest pochodzenia mikrobiologicznego, którą pozyskuje się poprzez fermentację węglowodanów przez bakterie).

Właściwości i zastosowanie gumy guar

Guma guar to biały proszek pozyskiwany z nasion rośliny guar. Zbudowana jest z dwóch cukrów prostych - galaktozy i mannozy. Jest dobrze rozpuszczalna w wodzie, lepkość roztworu jest zależna od obecności innych składników. W przypadku obecności soli lepkość jest zwiększona, w przypadku cukru - zmniejszona. 

Według badań guma guar może wpływać pozytywnie na nasze zdrowie. Obniża poziom cholesterolu i glukozy. Guma guar nie jest trawiona w przewodzie pokarmowym. Pobudza pracę jelit, dzięki czemu może łagodzić dolegliwości m.in. zapalenia jelita grubego czy zespół jelita wrażliwego w postaci zaparciowej. 

Guma guar jest uznawana za bezpieczną substancję. Ponieważ jest dobrym zagęstnikiem i nie zmienia smaku potraw jest bardzo często wykorzystywana jako dodatek do żywności. Guma guar może być stosowana w przemyśle farmaceutycznym jako wypełniacz leków, stabilizator maści czy jako substancja opóźniająca uwalnianie składników aktywnych preparatów. Gumę guar można również znaleźć w produktach wspomagających odchudzanie. Właściwości żelujące gumy guar wykorzystywane są także w przemyśle kosmetycznym jako składnik pomagający uzyskać odpowiednią konsystencję w kremach, pastach do zębów czy szamponów.

Guma guar - wpływ na zdrowie

Guma guar wspomaga wzrost mikroflory jelitowej. Jest zaliczana do błonnika pokarmowego. Zapobiega zaparciom i reguluje pracę jelit. Może również obniżać poziom glukozy we krwi oraz zmniejszać ryzyko chorób serca. Guma guar pomaga zmniejszyć uczucie głodu i hamować apetyt. Badania wykazują, że guma guar dodawana do żywności minimalizuje spożycie energii i zapewnia długotrwały efekt sytości.

Dzięki swoim właściwościom przyczynia się do utrzymania prawidłowego poziomu cholesterolu we krwi. Badania wykazują skuteczne obniżanie poziomu cholesterolu całkowitego i cholesterolu LDL w przypadku suplementacji gumą guar. Nie zaobserwowano natomiast wpływu na poziom cholesterolu HDL oraz trójglicerydów.

Ze względu na swoje właściwości może przyczynić się do obniżania poziomu cukru we krwi. Badania donoszą, że suplementacja powyżej 15g na dobę wpływa pozytywnie na spadek poziomu cukru u osób które cierpią na cukrzycę typu 2.

W jakich produktach znajdziemy gumę guar?

Cenne właściwości zagęszczające gumy guar znajdują zastosowanie w produktach spożywczych. Używana jest do wszelkiego rodzaju sosów, dżemów, galaretek, jogurtów czy przetworów owocowych. Rozpuszcza się zarówno w ciepłej, jak i zimnej wodzie. Może być dodana również do zup. Jest również wykorzystywana jako zamiennik mąki. Nie zawiera glutenu i działa jako wypełniacz w pieczywie.

Guma guar stosowana jest również w przemyśle kosmetycznym. Używana jest by uzyskać odpowiednią konsystencję kosmetyków i preparatów, takich jak: pasta do zębów, szampon, krem czy mydło. Środek zagęszczający znajduje również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym. Jest wypełniaczem, stabilizatorem oraz opóźnia uwalnianie składnika aktywnego preparatów.

Guma guar występuje również w wielu innych przemysłach, takich jak: ceramiczny, tekstylny lub papierniczy. Jest stosowana do materiałów wybuchowych oraz akumulatorów. 

Czy można stosować gumę guar w diecie bezglutenowej?

Guma guar jest częstym składnikiem bezglutenowych wypieków. W połączeniu z innymi bezglutenowymi dodatkami, takimi jak mąka kukurydziana lub ryżowa, może zastąpić gluten w wypiekach. Może wchodzić w skład nie tylko pieczywa ale również makaronów i innych produktów bezglutenowych.

Guma guar w ciąży

Guma guar nie wpływa negatywnie na rozwój płodu i może być spożywana przez kobiety w ciąży lub karmiące piersią. Lecz bardzo często występuje w produktach przetworzonych, które nie powinny stanowić podstawy diety, i których kobiety w ciąży powinny unikać. 

Guma guar - przeciwwskazania

Guma guar może spowalniać wchłanianie leków, w szczególności takich jak penicylina, digoksyna czy metformina. W przypadku występowania cukrzycy, zalecane jest skonsultowanie się z lekarzem przed zastosowaniem tej substancji zagęszczającej. U osób cierpiących na dysfagię (problemy z połykaniem) nie zaleca się spożywania nadmiernych ilości. Ostrożność powinny zachować osoby z chorobami przełyku.

Czy guma guar jest szkodliwa?

Guma guar jest uważana za substancję bezpieczną. Nie ma natomiast ustalonego dziennego limitu spożycia. Może wywoływać reakcje alergiczne. Nadmierne spożycie może powodować takie dolegliwości jak wzdęcia, wymioty, biegunkę lub nudności.

Przypisy

1. Jiang, H., Zhang, W., Chen, L., Liu, J., Cao, J., Jiang, W. (2023). Recent advances in guar gum-based films or coatings: Diverse property enhancement strategies and applications in foods. Food Hydrocolloids, 136, 108278.

2. Mudgil, D., Barak, S., Khatkar, B. S. (2014). Guar gum: processing, properties and food applications—a review. Journal of food science and technology, 51, 409-418.

3. Sharma, G., Sharma, S., Kumar, A., Ala'a, H., Naushad, M., Ghfar, A. A., Stadler, F. J. (2018). Guar gum and its composites as potential materials for diverse applications: A review. Carbohydrate polymers, 199, 534-545.

4. Alaeian, M. J., Pourreza, S., Yousefi, M., Golalipour, E., Setayesh, L., Khosroshahi, M. Z.,  Asbaghi, O. (2023). The effects of guar gum supplementation on glycemic control, body mass and blood pressure in adults: A GRADE-assessed systematic review and meta-analysis of randomized clinical trials. Diabetes Research and Clinical Practice, 199, 110604.