Rumień zakaźny - przyczyny, objawy, leczenie

Rumień zakaźny – przyczyny

Rumień zakaźny jest chorobą wywoływaną przez parwowirusa B19. Jest jedną z sześciu chorób wysypkowych u dzieci (poza takimi jak odra, różyczka, płonica, choroba Dukesa, rumień nagły). Określany jest też jako "piąta choroba" (ang. fifth disease). Często występuje u dzieci w wieku przedszkolnym. Parwowirusy należą do jednych z najmniejszych wirusów. Ich wirion ma zaledwie 18-26 mm średnicy. Najbardziej charakterystycznym przedstawicielem tej grupy jest parwowirus B19, należący do rodziny Erythrovirus. Występuje powszechnie i jest częstą przyczyną infekcji u ludzi. Najwięcej zachorowań obserwuje się od późnej zimy do początku lata. U zdrowych dorosłych zakażenie najczęściej przebiega bezobjawowo. Mogą także pojawić się objawy przypominające łagodne przeziębienie. U dzieci jednak zakażenie parwowirusem B19 może być przyczyną rumienia zakaźnego – choroby zakaźnej przebiegającej z niewysoką gorączką i bólami głowy oraz wysypką na policzkach. Często występuje biegunka i nudności. Infekcja przenosi się drogą kropelkową, podobnie jak wiele innych chorób m.in. grypa. Ponadto może przenosić się poprzez krew np. w trakcie transfuzji lub przez łożysko – od zakażonej kobiety w ciąży do płodu.

Zakres i nasilenie objawów infekcji parwowirusami jest zależna od sprawności funkcjonowania układu odpornościowego. U osób z obniżoną odpornością zakażenie B19 może przyczyniać się do rozwoju przewlekłych stanów zapalnych m.in. kardiomiopatii, ostrego zapalenia stawów czy anemii aplastycznej u chorych z niedokrwistością hemolityczną.

Parwowirus b19 - jak można się zakazić?

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową - w wyniku kontaktu z osobą chorą na rumień zakaźny. Wirus znajduje się w wydzielinie dróg oddechowych. Do zainfekowania wirusem może dojść również podczas przetaczania zakażonej krwi lub preparatów kwiopochodnych, a także od zakażonej ciężarnej na płód przez łożysko. Choroba najczęściej atakuje dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Objawy rumienia zakaźnego

Choroba dotyka głównie dzieci. Okres wylęgania choroby, czyli od momentu zakażenia parwowirusem B19 do czasu wystąpienia objawów, wynosi około 14 dni. Zarazić można się od chorego przez 5-10 dni od momentu zakażenia, czyli zanim pojawi się wysypka. Zazwyczaj w momencie wystąpienia objawów, chory już nie zaraża. Jak wygląda rumień zakaźny? Charakterystycznym objawem zakażenia jest wysypka - rumień w kształcie motyla. Początkowo pojawia się na twarzy. Z czasem rozprzestrzenia się na ramionach i kończynach, czasami na tułowiu. Dość rzadko zajmuje dłonie i stopy. Rumień początkowo ma kolor żywoczerwony, a następnie stopniowo robi się sinoczerwony. Rumień nie pojawia się na brodzie i nosie. W miejscu wysypki odczuwalny może być ból i świąd. Dość rzadko obserwuje się wysypkę w postaci grudek lub plamek. Przy zachowaniu dobrej pielęgnacji skóry, unikania słońca oraz gorących kąpieli rumień zazwyczaj ustępuje samoistnie w przeciągu około 7 dni, nie pozostawiając po sobie blizn ani przebarwień. W przypadku znacznego stresu, mocnego pocierania skóry ręcznikiem, ekspozycji na słońce czy gorących kąpielach wysypka może naprzemiennie nawracać i ustępować nawet kilka tygodni, z reguły do 21 dni.

Rumień zakaźny u dorosłych

Rumień zakaźny u zdrowych dorosłych występuje bardzo rzadko. Pierwsze objawy pojawiają się po około 2 tygodniach, ale są na ogół zupełnie inne niż u dzieci. W wersji objawowej często występuje zapalenie stawów z ostrą reakcją bólową, które najczęściej dotyczy nadgarstków, stawów kolanowych i stawów dłoni. Zazwyczaj samoistnie ustępuje po około 3 tygodniach, nie pozostawiając trwałych uszkodzeń. U dorosłych może wystąpić także nietypowa wysypka rumieniowa. Rumień zakaźny występujący u pacjentów z przewlekłą niedokrwistością hemolityczną jest bardzo groźny ze względu na możliwość rozwoju przełomu aplastycznego.

Rumień zakaźny u dzieci

Rumień zakaźny to choroba wieku dziecięcego. Najczęściej chorują dzieci w wieku od 2 do 12 lat. Nie zawsze infekcja przebiega w sposób objawowy. Przebyte zakażenie daje trwałą odporność. Rumień zakaźny może występować epidemicznie w przedszkolach czy szkołach. Dziecko, które przejawia jakiekolwiek objawy infekcji nie powinno iść do przedszkola czy szkoły. W celu zmniejszenia rozprzestrzeniania się wirusa powinno być izolowane od innych dzieci.

Rumień zakaźny w ciąży

Rumień zakaźny jest szczególnie niebezpieczny dla kobiet w ciąży – zdarza się bowiem, że infekcja ta doprowadza u ciężarnych do zakażenia płodu, które może spowodować jego uszkodzenie (ciężka wewnątrzmaciczna niedokrwistość, uogólniony obrzęk płodu, niewydolność serca, zapalenie mięśnia sercowego), a nawet poronienie. Obumarcie płodu w wyniku zakażenia najczęściej występuje w I i II trymestrze ciąży (zakażenia nabyte przed 20 t.c.).

Diagnostyka rumienia zakaźnego

Rozpoznanie rumienia zakaźnego opiera się na ocenie klinicznej objawów. Jedyną pewną metodą na potwierdzenie przyczyny zakażenia jest badanie na obecność przeciwciał klasy IgM i IgG przeciwko wirusowi. Wyniki badań takich jak CRP czy morfologia raczej nie są przydatne w ustaleniu rozpoznania, ale ułatwiają wykluczenie potencjalnych powikłań.

Leczenie rumienia zakaźnego

W przypadku rumienia zakaźnego nie ma dostępnego leczenia przyczynowego (preparatów skierowanych przeciwko parwowirusowi B19). Objawy choroby zazwyczaj ustępują samoistnie. W niektórych przypadkach może istnieć potrzeba leczenia objawowego - leków przeciwświądowych czy przeciwbólowych. W przypadku zapalenia stawów wykorzystywane są niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Powikłania rumienia zakaźnego

Powikłania po rumieniu zakaźnym występują rzadko. W rzadkich przypadkach może rozwinąć się zapalenie stawów lub anemia, mają jednak charakter przemijający. Sporadycznie są wskazaniem do hospitalizacji. Infekcja jest z kolei bardzo groźna dla kobiet w ciąży i może nieść ze sobą poważne konsekwencje dla płodu.

Jak uniknąć zakażenia parwowirusem?

Niestety nie ma szczepionki chroniącej przed tą chorobą wirusową. Zaleca się stosowanie ogólnych zasad profilaktyki, tak jak w przypadku innych chorób przenoszonych drogą kropelkową:

• częste mycie rąk
• unikanie dużych skupisk ludzi w szczycie zachorowań
• unikanie kontaktu z małymi dziećmi
• dbanie o odporność (zdrowa dieta, aktywność fizyczna, sen)

Przypisy

1. Goździcka-Józefiak, A. Wirusologia. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2022.
2. Figlerowicz, M. W gabinecie lekarza specjalisty. Pediatria. Choroby zakaźne u dzieci. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021.
3. Boroń-Kaczmarska, A., Wiercińska-Drapało, A. Choroby zakaźne i pasożytnicze. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.
4. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo medycyna praktyczna, 2022.
5. Hermyt, E., Jęda-Golonka, A., Zmarzły, N., Szczepanek, K., Stanienda-Sokół, K., Mazurek, U., Witek, A. (2019). Parvovirus B19 infection during pregnancy: a problem not only for the gynaecologist. Paediatrics and Family Medicine, 15(3), 240.