Rumień po ugryzieniu kleszcza – jak wygląda rumień po kleszczu? Rumień wędrujący a borelioza - objawy, rozpoznanie, leczenie boreliozy.

Czym jest rumień wędrujący po ukąszeniu kleszcza i jak wygląda?

Rumień wędrujący jest charakterystycznym, jednym z pierwszych objawów boreliozy (choroba z Lyme) Jak wygląda rumień wędrujący? To czerwona plama na skórze, która stopniowo powiększa się, tworząc pierścieniowy kształt. Środek plamy może stać się jaśniejszy lub całkowicie zblednąć, a skóra wokół plamy może się zaczerwienić lub zacząć swędzieć. Rumień wędrujący pojawia się na skórze zwykle kilka dni lub tygodni po ukąszeniu przez kleszcza (zazwyczaj 7-21 dni). Rozmiar powiększającego się rumienia zazwyczaj przekracza 5 centymetrów średnicy. Rumień może pojawić się na różnych częściach ciała, ale najczęściej pojawia się na kończynach, zwłaszcza na udach i ramionach. Charakteryzuje się tym, że z czasem rozszerza się i przesuwa w kierunku dalszych części ciała. Dlatego nazywa się go "wędrującym". Czasem rumień wędrujący może przybierać nietypowy wygląd, charakteryzujący się nieregularnym kształtem, mnogimi rumieniami, pęcherzykami lub wybroczynami na obszarze zmiany skórnej. Często towarzyszą mu również objawy ogólne, takie jak gorączka i ból głowy. Po odpowiednim leczeniu antybiotykami, rumień wędrujący zwykle ustępuje w ciągu kilku dni. W przypadku braku leczenia może utrzymywać się przez okres do 8 tygodni.

Warto wiedzieć, że rumień wędrujący pojawia się u około 80% chorych na boreliozę, także brak jego wystąpienia nie oznacza, że podczas ukłucia kleszcza nie nastąpiło zakażenie. Szacuje się, że występuje około 4% ryzyko transmisji Borrelia burgdorferi. Wzrasta ono wraz z długością czasu, jaki kleszcz przebywa w skórze, a także w przypadku nieprawidłowego usuwania np. smarowania masłem czy rozgniecenia. Prawidłowe usunięcie kleszcza w ciągu 24 godzin od ugryzienia zmniejsza ryzyko zakażenia.

Jak wygląda rumień po kleszczu?

Rumień po ukąszeniu kleszcza nie zawsze oznacza boreliozę. Zaczerwienienie w miejscu ugryzienia może być efektem reakcji alergicznej na ukąszenie. Jeżeli natomiast rumień od kleszcza:

• Pojawia się jako czerwony lub różowy obrączkowaty wykwit na skórze 
• Obrączki mogą mieć różne rozmiary i kształty, ale zazwyczaj są większe niż 5 cm w średnicy 
• Centralna część rumienia może zblednąć lub zacząć się łuszczyć, pozostawiając pierścień 
• Rumień może mieć nierówny brzeg lub wyglądać jakby miał "skoki" w swoim kształcie 
• Często towarzyszą mu objawy grypopodobne takie jak bóle głowy, gorączka, bóle mięśni i stawów, zmęczenie 

Należy zgłosić się do lekarza. Są to bowiem charakterystyczne cechy rumienia wędrującego pojawiającego się w pierwszym stadium boreliozy.

Choroby odkleszczowe - ugryzienie przez kleszcza a zakażenia

Choroby odkleszczowe to choroby wywoływane przez zakażenie przez różne patogeny przenoszone przez kleszcze. Niektóre z najczęściej spotykanych chorób przenoszonych przez zakażonego kleszcza to:

• Borelioza - choroba bakteryjna wywoływana przez bakterie Borrelia burgdorferi, B.garinii oraz B. afzelii. Choroba może powodować objawy skórne, neurologiczne i stawowe. 
• Kleszczowe zapalenie mózgu (KZM) - wirusowa choroba zapalna mózgu wywoływana przez wirusa kleszczowego zapalenia mózgu (TBEV). 
• Gorączka Q - choroba bakteryjna wywołana przez bakterię Coxiella burnetii, która może powodować m.in. gorączkę i bóle głowy. 
• Anaplazmoza - choroba bakteryjna wywoływana przez bakterie Anaplasma phagocytophilum, która może powodować gorączkę, bóle mięśni i inne objawy grypopodobne. 
• Babeszjoza - choroba wywołana przez pierwotniaka Babesia, który jest przenoszony przez kleszcze i może powodować gorączkę, dreszcze, osłabienie, nadmierną potliwość, zmęczenie, bóle kostno-stawowe. 

Warto pamiętać, że kleszcze mogą przenosić wiele innych chorób, a objawy mogą być różnorodne i zależą od indywidualnej reakcji organizmu na zakażenie.

Ugryzienie kleszcza a borelioza

Nie każde ugryzienie kleszcza oznacza zakażenie boreliozą. Czasami odczyn zapalny i zaczerwienienie wynika zwyczajnie z naruszenia ciągłości skóry po ukłuciu przez kleszcza i znika samoistnie. Może być związane również z reakcją alergiczną. Miejsce ukłucia przez kleszcza należy dokładnie obserwować przez 30 dni, aby móc ewentualnie rozpoznać rumień wędrujący po kleszczu.

Objawy boreliozy

Borelioza jest chorobą, która objawia się na wielu narządach i układach, w tym na skórze, stawach, sercu i układzie nerwowym. Wyróżnia się trzy stadia choroby. W stadium początkowym, które jest ograniczone, zazwyczaj pojawia się charakterystyczny rumień wędrujący, a czasami także chłoniak limfocytowy skóry. Rumień ten często występuje u około 70-80% chorych. Rumień zwykle pojawia się w ciągu 7-21 dni od ukąszenia przez kleszcza. Na początku wygląda jak czerwonawa grudka lub plamka, która szybko się powiększa, osiągając średnicę ponad 5 cm i często ma pierścieniowy kształt z jasnym środkiem. Zazwyczaj jest bezbolesny i nieswędzący. W stadium drugim, czyli wczesnym rozsianiu, choroba dotyka stawy, układ nerwowy (neuroborelioza) lub mięsień sercowy. W stadium późnym, choroba prowadzi do trwałych uszkodzeń zajętych narządów. Pojawiają się objawy ze strony układu nerwowego, ruchu i skóry, jak np. przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn. Warto pamiętać, że ukąszenie przez kleszcza nie zawsze prowadzi do zakażenia boreliozą, ponieważ tylko niewielki odsetek kleszczy przenosi bakterię wywołującą chorobę. Niemniej jednak, warto zawsze obserwować miejsce, w którym kleszcz został usunięty i skonsultować się z lekarzem, gdy pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy.

Rozpoznanie boreliozy

Główną metodą diagnostyczną boreliozy jest wykonanie badań serologicznych z wykorzystaniem metody Elisa w celu wykrycia swoistych przeciwciał klasy IgM. Jednak dodatni wynik badania serologicznego bez wystąpienia charakterystycznych objawów klinicznych nie ma wartości diagnostycznej. Aby potwierdzić boreliozę, konieczne jest wystąpienie przynajmniej jednego z objawów klinicznych, takich jak rumień wędrujący, przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn, chłoniak limfocytowy skóry lub objawy neuroboreliozy.

Leczenie boreliozy

Głównym sposobem leczenia boreliozy jest podawanie antybiotyków. Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych w przypadku boreliozy zaleca antybiotykoterapię, która trwa minimum 3 tygodnie. Leki, które są skuteczne przeciwko bakterii Borrelia to m.in. amoksycylina, doksycyklina lub cefuroksym. Dobierane są w zależności od objawów klinicznych.

Jak się chronić przed ukąszeniem przez kleszcza?

W Polsce kleszcze są aktywne od wczesnej wiosny (około marca-kwietnia) do późnej jesieni (listopad), a najwięcej zakażeń boreliozą zdarza się w okresie od maja do września. Kleszcze, pajęczaki które są nosicielami chorób zakaźnych, przenoszą je na ludzi poprzez ukąszenie. Aby uniknąć kontaktu z kleszczami podczas przebywania na terenach leśnych i łąkowych, należy nosić odpowiednią odzież, taką jak długie rękawy, długie spodnie i wysokie skarpetki, a także jasną odzież, co ułatwi zauważenie kleszcza. W sklepach dostępne są środki odstraszające kleszcze, które można stosować na skórę. Po każdym pobycie na terenie, należy dokładnie obejrzeć skórę, zwłaszcza w okolicach pachwin, za uszami i w fałdach skórnych, a znalezione kleszcze należy usunąć jak najszybciej, najlepiej za pomocą specjalnego haczyka. Należy pamiętać, aby nie próbować usunąć kleszcza poprzez smarowanie go tłustymi substancjami, alkoholem, benzyną czy przypalaniem, ponieważ może to zwiększyć ryzyko zakażenia boreliozą. Po usunięciu kleszcza należy w miejscu ukąszenia przemyć ranę środkiem odkażającym i obserwować ją przez 30 dni po ugryzieniu. Aby wykluczyć możliwość zachorowania na boreliozę, wyjętego ze skóry kleszcza można włożyć w zamykany pojemnik i oddać do laboratorium w celu przebadania czy jest on nosicielem krętków Borrelia.




Piśmiennictwo
    1. Gajewski P. Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
    2. Eldin, Carole, et al. "Review of European and American guidelines for the diagnosis of Lyme borreliosis." Medecine et maladies infectieuses 49.2 (2019): 121-132.
    3. Kullberg, Bart Jan, et al. "Lyme borreliosis: diagnosis and management." Bmj 369 (2020).