Ulewanie u noworodka - jakie są najlepsze sposoby na ulewanie u niemowlaka i jak ukoić brzuszek niemowlęcia (także przy refluksie)?

Ulewanie u noworodka i niemowlęcia - przyczyny, objawy, zapobieganie

Ulewanie u noworodka to standardowy objaw niedojrzałości układu pokarmowego, który jednocześnie warto uważnie obserwować, ponieważ niektóre symptomy mu towarzyszące mogą stanowić powód do niepokoju. Na szczęście u większości maluchów sporadyczne ulewanie przemija bezpowrotnie między 4 a 6 miesiącem życia - zwłaszcza wtedy, gdy następuje rozszerzenie diety o konkretne produkty - warzywa, owoce, mięso, pieczywo i inne pozycje z „dorosłego” menu. Na czym dokładnie polega ulewanie i jaki mechanizm stoi za tym zjawiskiem? Czy można złagodzić jego objawy i ograniczyć lub całkowicie wyeliminować ten symptom? Jak rozróżnić ulewanie od refluksu żołądkowo-przełykowego u niemowląt i noworodków? Poznaj najważniejsze informacje o cofaniu się pokarmu u dziecka, sprawdź, co robić w takiej sytuacji i dowiedz się, czy mleko modyfikowane zwiększa ryzyko ulewania - w porównaniu do mleka naturalnego.

Co warto wiedzieć o ulewaniu u noworodka i niemowlęcia?

Tak, jak zostało to wspomniane, ulewanie u noworodków i niemowląt jest całkowicie normalnym objawem - szacuje się, że dotyczy nawet 50% dzieci, jednak lekarze i pediatrzy często wskazują, że w ich praktyce spotykają się z kwestią ulewania oraz związanymi z nią wątpliwościami znacznie częściej (mówi się, że tak naprawę dotyczy to większości niemowląt). Tak naprawdę warto wiedzieć, że symptom ten nie powinien stanowić powodu do niepokoju - dopóki nie towarzyszą mu inne, niecodzienne objawy, takie jak nieprawidłowe przybieranie na wadze, wymioty, wyraźny ból u dziecka, niechęć do ssania i jedzenia - nie trzeba udawać się do lekarza czy pediatry.

Ogólnie zjawisko ulewania ma miejsce, gdy dochodzi do wypływania z jamy ustnej dziecka częściowo nadtrawionej treści pokarmowej z żołądka. Masa ta ma charakterystyczny wygląd twarożku i nieco kwaśny zapach. Zazwyczaj po jedzeniu maluch ulewa pokarm w objętości od 2 do 3 łyżeczek (większe ilości pokarmu powinny skłonić młodych rodziców do wzmożonej czujności w kontekście monitorowania wagi malucha i przybierania masy).

Objawy oraz przyczyny ulewania u niemowlaków - czy jest to objaw niedojrzałości układu pokarmowego?

Tak naprawdę w przypadku ulewania nie wyróżnia się żadnych konkretnych objawów towarzyszących - zazwyczaj maluch ulewa bezgłośnie, ewentualnie z lekkim odgłosem odbicia, w pozycji pionowej (rzadziej w pozycji leżącej - zwłaszcza na plecach). Ogólną przyczyną tego zjawiska jest niedojrzałość układu pokarmowego, a konkretnie - zbyt powolna i niedostatecznie efektywna praca mięśnia dolnego zwieracza przełyku. W miarę upływu czasu, gdy mięsień ten przystosowuje się do prawidłowej pracy, nadtrawiony pokarm stopniowo przestaje cofać się z żołądka do przełyku i dalej - do ust malucha.

Oczywiście istnieją również inne przyczyny ulewania - a raczej czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia tego zjawiska. Wśród nich wyróżnia się:

• połykanie nadmiernej ilości powietrza przez malucha podczas karmienia. Zdarza się to, gdy dziecko ma problemy z wędzidełkiem (jest za krótkie), w momentach, w których dziecko jest bardzo głodne (często przy karmieniu po kilku godzinach przerwy);
• nieprawidłową pozycję malucha do karmienia - gdy dziecko ma główkę na wysokości własnej piersi (ulewania częściej zdarza się także po karmieniu noworodka lub niemowlęcia na leżąco);
• spożywanie przez malucha zbyt dużej ilości pokarmu na jeden raz (zdarza się to, gdy dziecko jest wyjątkowo głodne lub przerwy pomiędzy karmieniami były zbyt długie).

Ulewanie po mleku modyfikowanym a karmienie piersią - czy ulewanie zależy od sposobu karmienia?

Wiele osób zastanawia się, czy u niemowląt karmionych piersią obfite ulewanie bezpośrednio po karmieniu występuje tak samo często lub może rzadziej niż u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym. Na szczęście nie - rodzice stosujący z różnych względów mieszanki modyfikowane nie muszą się o to martwić (jeśli oczywiście stosują się do instrukcji producenta co do rozrabiania pokarmu, ponieważ zbyt rzadkie mleko modyfikowane - ze zbyt duża ilością wody - może powodować właśnie ulewanie).

Wspominaliśmy już jednak, że wzmożone ulewanie u noworodka po każdym posiłku może zależeć od sposobu karmienia w tym sensie, że nieodpowiednie przystawianie malucha do piersi lub niewłaściwe chwytanie przez niego smoczka od butelki przyczynia się niestety do cofania pokarmu. Jeśli więc problem polega właśnie na tym, należy skontaktować się ze specjalistą - pediatrą, logopedą, neurologopedą czy doradcą laktacyjnym, którzy z pewnością doradzą odpowiednie postępowanie. Więcej informacji o możliwościach przystawiania dziecka do piersi oraz o pozycjach do karmienia znajduje się w artykule Karmienie piersią - praktyczne porady i wskazówki. Jak przystawić malucha i jak karmić dziecko piersią, by uniknąć najczęstszych problemów?.

Jak zapobiec ulewaniu u noworodka? Najlepsze sposoby na ulewanie

Chociaż ulewanie u niemowląt nie jest negatywnym objawem, to może być dla młodych opiekunów kłopotliwe - budzi nie tylko obawy i niepokój rodziców, ale dodatkowo sprawia, że praktycznie każdy „posiłek” malucha kończy się przy nieuwadze koniecznością zmiany ubranek czy śpioszków, a nawet ponownym myciem (jeśli cofanie pokarmu było wyjątkowo intensywne). Jak temu zaradzić? Czy istnieją konkretne, skuteczne sposoby na ulewanie u noworodka lub niemowlaka? Oczywiście - oto kilka z nich:

• pamiętanie o każdorazowym „odbijaniu” dziecka po posiłku, wraz z jego pionizowaniem - odbicie, a więc usunięcie nagromadzonego, zbędnego, połkniętego powietrza w przewodzie pokarmowym, pomoże uniknąć ulania pokarmu;
• przyjmowanie prawidłowej pozycji do karmienia - zwłaszcza, jeśli chodzi o dziecko. Ulewanie będzie mniej intensywne, jeśli maluch ułoży główkę wyżej niż reszta ciała, ponieważ w innym przypadku może dochodzić do cofania pokarmu z uwagi na siłę grawitacji;
• dbanie o prawidłową podaż pokarmu - karmienie dziecka częściej, ale małymi ilościami pokarmu, regulacja dziurki w smoczku butelki (tak, by pociecha nie spożywała jednorazowo zbyt dużych łyków), karmienie „na żądanie” - bez przetrzymywania noworodka lub niemowlęcia przez kilka godzin bez pokarmu;
• karmienie dziecka wtedy, gdy jest spokojne, zrelaksowane (maluch płaczący przystawiany do piersi również będzie połykał nadmiarowe powietrze).

Jeszcze jednym sposobem na zapobieganie nadmiarowemu ulewaniu jest podawanie dziecku specjalnej, zagęszczonej mieszanki - określanej przez producentów skrótem AR (anty-reflux). Ma ona zazwyczaj dodatek mąki ziemniaczanej, mączki ryżowej czy też mączki chleba świętojańskiego - wszystkie te substancje sprawiają, że pokarm zostaje zagęszczony w żołądku dziecka i nie wydostaje się do przełyku tak łatwo, jak w przypadku klasycznego mleka modyfikowanego. Podawanie mieszanek AR warto jednak skonsultować z pediatrą - zwykle nie stosuje się ich zapobiegawczo, a może okazać się, że noworodek lub niemowlę wcale ich nie potrzebuje.

Czy częste ulewanie u niemowlaka jest powodem do niepokoju i kiedy maluszek wymaga konsultacji z lekarzem?

Częste ulewanie u niemowląt i dzieci stanowi powód do niepokoju w kilku przypadkach - a konkretnie, gdy towarzyszą mu inne, negatywne objawy. Wśród symptomów, po zaobserwowaniu których warto skonsultować się z lekarzem, wyróżniamy:

• zbyt mały przyrost masy ciała lub nieharmonijny przyrost wagi dziecka;
• płacz, niepokój i inne oznaki bólu lub dyskomfortu podczas ulewania u malucha - dziecko przyjmuje dziwne pozycje, napina brzuszek, zaciska piąstki;
• wzbranianie się przed chwytaniem piersi lub smoczka butelki przez dziecko (pociecha może reagować w taki sposób przez strach przed ulewaniem);
• bardzo nieprzyjemny zapach ulanego pokarmu, a także jego zabarwienie krwią;
• zmiany skórne w postaci pokrzywki lub wysypki, mogące świadczyć o alergiach pokarmowych (w tym o alergii na białka mleka krowiego - jeśli przy każdym karmieniu niemowlę otrzymuje MM na bazie tego składnika);
• widoczne skurcze i spazmy u dziecka połączone z chlustającym ulewaniem - takie objawy są zwykle symptomatyczne dla wymiotów, a nie dla „zwykłego” ulewania.

W przypadku niezwykle częstych, chlustających wymiotów może dojść także do powikłania w postaci zachłystywania się dziecka, co stanowi niezwykle niebezpieczną sytuację. Jeśli więc rodzic obserwuje powyższe symptomy, powinien jak najszybciej umówić wizytę u pediatry - najlepiej u pediatry prowadzącego małego pacjenta, który zna dziecko i jest „na bieżąco” z historią jego chorób, a przede wszystkim - z jego rozwojem i tempem przybierania wagi.

Refluks u niemowląt - zjawisko fizjologiczne czy poważna choroba?

Ostatnim omawianym w niniejszym artykule zagadnieniem - często łączonym z ulewaniem - jest refluks żołądkowo-przełykowy u dzieci. Przede wszystkim warto wiedzieć, że refluks daje objawy przypominające ulewanie, jednak jednocześnie sprawia, że dziecko odczuwa w przełyku bolesne pieczenie - z tego względu staje się marudne już podczas karmienia, płacze, odgina główkę, może wykazywać zaburzenia przełykania (częściej wypluwa pokarm). Oprócz tego przy refluksie żołądkowo-przełykowym u noworodka czy niemowlęcia obserwuje się kaszel, odkrztuszanie, świszczący oddech, chrypkę podczas płaczu czy gaworzenia.

Jeśli dziecko ulewa w obfity sposób i podejrzewamy u niego rozwój refluksu, wówczas należy skonsultować się z lekarzem pediatrą. Zleci on wykonanie odpowiednich badań (mogą to być badania radiologiczne, endoskopowe, badania treści pokarmowej, a także z wykorzystaniem pomiaru pH przełyku). W przypadku, gdy diagnoza się potwierdzi, dobierane jest leczenie - obejmujące zmianę pokarmu na wspomniany wcześniej pokarm typu AR, a także podawanie preparatów farmakologicznych, łagodzących pieczenie i ból w trakcie ulewania.

Źródła:

1. Dr med. P. Dziechciarz, Ulewanie u dzieci [w:] Medycyna Praktyczna, 25.09.2012
2. Dr n. med. M. Dziekiewicz, dr hab. n. med. P. Albrecht, Ulewanie - praktyczny poradnik [w:] Pediatria po Dyplomie05/2016
3. F. Iwańczak, B. Iwańczak, Zaburzenia czynnościowe przewodu pokarmowego u niemowląt [w:] Borgis - Nowa Pediatria3/2002
4. M. Czerwionka-Szaflarska, B. Romańczuk, Choroba refluksowa przełyku u dzieci i młodzieży [w:] Forum Medycyny Rodzinnej, tom 4, 1/2010