Rak jądra (nowotwór jądra) - rozpoznanie, rokowanie, objawy i leczenie nowotworów złośliwych i niezłośliwych u młodych mężczyzn

Rak jądra (nowotwór jądra) - przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie raka jądra

Rak jądra - obok raka prostaty - to jeden z nowotworów u mężczyzn, pojawiających się w obrębie narządów płciowych. Listopad jest miesiącem świadomości męskich nowotworów, dlatego to właśnie w tym czasie (określanym mianem Movember) warto poświęcić kilka chwil na edukację, naukę samobadania i na profilaktykę. W jaki sposób rozwija się i czym właściwie jest rak jądra? Czy obecność guza w mosznie zawsze oznacza konieczność usunięcia jądra? Jak w praktyce wygląda diagnostyka oraz leczenie omawianej choroby? Poznaj najważniejsze informacje o nowotworach jądra i sprawdź, dzięki jakim działaniom można się przed nimi chronić lub rozpoznać je na wczesnym etapie rozwoju (co daje jednocześnie bardzo duże szanse na wyleczenie).

Rak jądra (guz jądra, nowotwór jądra) - czym jest nowotwór zarodkowy jądra?

Nowotwory jądra są stosunkowo rzadkimi nowotworami u mężczyzn, natomiast ich cechą charakterystyczną jest to, że pojawiają się głównie u młodych pacjentów (od około 25 do 40 roku życia - w odróżnieniu od innych, „męskich nowotworów”, jak na przykład rak prostaty). Oprócz tego cechują się dobrym rokowaniem, a nawet możliwością całkowitego wyleczenia - zwłaszcza, jeśli są wykryte wcześnie (co daje oczywiście szansę na szybkie wdrożenie terapii).

Warto wspomnieć, że nowotwory jądra dzielą się na nowotwory wywodzące się z nabłonka rozrodczego (mówi się wówczas o nowotworach germinalnych czy też nowotworach zarodkowych), a także nowotwory powstające ze sznurów płciowych i podścieliska gonad. Ten pierwszy rodzaj nowotworów występuje znacznie częściej i częściej przejawia cechy złośliwości (ma również tendencję do tworzenia przerzutów), natomiast drugi typ nowotworów jądra (nowotwory niegerminalne) są zazwyczaj zmianami łagodnymi.

Rodzaje nowotworów jądra (nasieniaki i nienasieniaki)

Tak, jak zostało to wspomniane powyżej, najczęściej u mężczyzn diagnozuje się nowotwory zarodkowe. Te z kolei dzieli się na:

• nasieniaki jądra - które, jak sama nazwa wskazuje, powstają z komórek nasienia (plemników) - a więc komórek rozrodczych. Nasieniaki są nowotworami złośliwymi, jednak zazwyczaj stanowią guzy lite, co jest dobrym czynnikiem predykcyjnym w kontekście całkowitego wyleczenia. Ten rodzaj nowotworu to 40% nowotworów zarodkowych;
• nienasieniaki jądra - to z kolei guzy powstające z innych niż wspomniane powyżej komórek. Wśród nienasieniaków wyróżniamy przykładowo raka zarodkowego czy potworniaki. Nienasieniaki stanowią 60% nowotworów zarodkowych.

Warto również dodać, że nasieniaki jądra dotykają zazwyczaj starszych pacjentów, natomiast nienasieniaki - pojawiają się u pacjentów młodszych (nawet pomiędzy 20 a 30 rokiem życia - nasieniak jest najczęstszym nowotworem w tej grupie wiekowej).

Przyczyny nowotworów jądra

Do tej pory nie poznano bezpośrednich przyczyn rozwoju raka jądra. Podejrzewa się, że za predyspozycje do nowotworu odpowiadają nieprawidłowości w kształtowaniu się narządów płciowych już w życiu płodowym. Oprócz tego ryzyko zachorowania na raka jądra mogą  zwiększać:

• przebyta choroba nowotworowa jądra;
• wnętrostwo - czyli niezstąpienie jądra do odpowiedniego miejsca w mosznie (w tym przypadku jądro może lokalizować się w pachwinie czy nawet w jamie brzusznej);
• obciążony wywiad rodzinny (rak jądra pojawiający się u brata lub ojca);
• zanurzenia płodności, zaburzenia funkcjonowania kanalików plemnikotwórczych;
• zespół Klinefertera (choroba wrodzona - zaburzenie różnicowania płciowego);
• nieprawidłowości w zakresie produkcji androgenów, a niekiedy również testosteronu (męskich hormonów płciowych).

Oprócz powyższych elementów, do zwiększenia ryzyka rozwoju nowotworów (nie tylko raka jądra) przyczynia się także ekspozycja na standardowe czynniki kancerogenne, takie jak palenie papierosów, przyjmowanie dużych dawek alkoholu czy praktykowanie niezdrowej diety.

Objawy raka jądra

Objawy raka jądra są dość charakterystyczne i zwykle mężczyzna może wyczuć je samodzielnie. Do najczęściej wystepujących symptomów zalicza się:

• obrzęk i bolesność w okolicach moszny;
• obecność wyczuwalnego guza czy zgrubienia na jądrze lub w mosznie (nieprzesuwalnego względem podłoża, twardego, o litej strukturze);
• powiększenie jednego lub obu jąder - widoczne gołym okiem;
• uczucie zwiększenia ciężaru w mosznie - po jednej lub po obu stronach;
• wrażenie obecności płynu w mosznie.

Wymienione powyżej objawy raka jądra pojawiają się w niezbyt zaawansowanym stadium rozwoju choroby (zazwyczaj po wyczuciu pojedynczego guzka, a bez odnotowania symptomów ogólnoustrojowych można podejrzewać, że nowotwór nie dał jeszcze przerzutów).

W bardziej zaawansowanym stadium dokuczliwe objawy mogą być powiązane z przerzutami. Dotyczą one zwłaszcza tych obszarów, w których pojawił się przerzut. W praktyce może więc rozwinąć się krwioplucie i duszący kaszel (przy przerzutach do płuc), ból pleców i brzucha (przerzuty do węzłów chłonnych położonych w okolicy otrzewnowej), ból i guzy nad obojczykiem (przerzuty do węzłów chłonnych w górnej części ciała - w tym w klatce piersiowej). Zaawansowanej chorobie nowotworowej towarzyszy także utrata masy ciała, gwałtowne chudnięcie, złe samopoczucie, ogólne osłabienie organizmu.

Rozpoznanie raka jądra - markery nowotworowe, samobadanie jąder i inne procedury diagnostyczne

Diagnostyka raka jądra obejmuje:

• wywiad lekarski dotyczący objawów pojawiających się u pacjenta (najczęściej panowie zgłaszają się do lekarza po wyczuciu niepokojących zmian w obrębie jąder lub moszny w trakcie samobadania jąder);
• badanie przedmiotowe jąder (palpacyjne), podczas którego lekarz stwierdza obecność guza oraz potwierdza jego położenie;
• USG jąder (jedno z najważniejszych badań obrazowych diagnozujących nowotwory jąder);
• inne badania obrazowe - USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, rzadziej - zdjęcie RTG. Tego typu badania wykonuje się zwłaszcza w celu potwierdzenia lub wykluczenia obecności przerzutów oraz ich ewentualnej lokalizacji;
• badania krwi pod kątem tak zwanych markerów nowotworowych - czyli substancji, których poziom wzrasta we krwi w przypadku obecności w organizmie komórek nowotworowych. Co ciekawe - u panów przy podejrzeniu raka jądra wykonuje się badanie beta HCG (czyli to samo, które u kobiet potwierdza lub wyklucza ciążę).

Rozpoznanie co do konkretnego typu nowotworu, jego budowy i morfologii można uzyskać dopiero po usunięciu narządu (zabieg ten określa się mianem orchidektomii). W przypadku podejrzenia raka jądra nie zaleca się natomiast biopsji, z uwagi na możliwość zanieczyszczenia miejsca nakłucia złośliwymi komórkami nowotworowymi (biopsję jądra wykonuje się raczej w diagnostyce męskiej niepłodności).

Leczenie raka jądra. Czy leczenie nowotworów jądra zawsze wygląda tak samo?

Leczenie nowotworów jądra zawsze opiera się na całkowitym jego usunięciu - wraz z powrózkiem nasiennym. Zabieg chirurgiczny wykonuje się w znieczuleniu, nacinając pachwinę i ewakuując jądro z moszny. Co istotne - aby zachować anatomiczny wygląd moszny, można podczas operacji umieścić w niej sztuczne jądro.

W zależności od badań histopatologicznych wyciętego guza, a także po uzyskaniu wyników badań potwierdzających lub wykluczających przerzuty, planuje się dalsze leczenie. Jeśli przerzuty nie nastąpiły - wówczas pacjent może być po prostu poddany obserwacji i pozostawać pod kontrolą poradni onkologicznej. Niestety, w przypadku przerzutów leczenie może toczyć się bardzo różnymi ścieżkami, uwzględniającymi chemioterapię, radioterapię czy nawet zabiegi operacyjne mające na celu usunięcie zajętych węzłów chłonnych lub ich fragmentów (najczęściej dotyczy to zaotrzewnowych węzłów chłonnych).

Leczenie raka jądra może doprowadzić do niepłodności. Z uwagi na ten fakt, pacjentowi przed przystąpieniem do procedur medycznych zaleca się zdeponowanie pobranego nasienia w odpowiedniej placówce (tak zwany bank nasienia) - jeśli oczywiście mężczyzna planuje mieć dzieci w przyszłości.

Rokowanie w raku jądra a przerzuty i stopień zaawansowania choroby

W przypadku raka jądra wyróżnia się trzy stopnie zaawansowania choroby:

• pierwszy stopień diagnozuje się, gdy rak ograniczony jest wyłącznie do samego jądra;
• drugi stopień to sytuacja, w której nowotwór dał przerzuty do zaotrzewnowych węzłów chłonnych lub węzłów chłonnych położonych w jamie brzusznej;
• trzeci stopień stwierdza się w przypadku rozpoznania przerzutów do dalszych organów (w tym do płuc czy do klatki piersiowej).

Pacjenci, u których wykryto I stopień choroby mają bardzo dobre rokowania - wyleczonych zostaje ponad 90% mężczyzn cierpiących na omawiane schorzenie. W przypadku stopnia II i III określa się skalę rokowania w stopniu dobrym, średnim i złym. Warto tu jednak dodać, że nawet pomimo stwierdzenia złych rokowań, większość pacjentów zostaje wyleczona (w stopniu II zdrowieje od 90 do 70% pacjentów, natomiast w stopniu III - 70% pacjentów).

Źródła:

Prof. nadzw. dr hab. n. med. A. Komorowski, Rak jądra - objawy, rozpoznanie i leczenie nowotworów złośliwych jądra[w:] Medycyna Praktyczna, 27.10. 2023

Dr n. med. R. Drabczyk, Gdzie najczęściej umiejscowiony jest rak jądra? [w:] Medycyna Praktyczna, 27.03.2014

Dr n. med. T. Syryło, lek. M. Radko, Guzy jąder - wytyczne postępowania [w:] Medycyna po Dyplomie 10/2022

A. Sugajska, M. Dudkiewicz, M. Szmit, R. Jankowski, R. Ciesak i inni, Ryzyko wystąpienia raka jądra w świadomości młodych mężczyzn [w:] Biuletyn Polskiego Towarzystwa Onkologicznego NOWOTWORY 2020, tom 5, nr 6

W. Pypno, Rak jądra [w:] Borgis - Postępy Nauk Medycznych s1/2014