Ból z tyłu głowy - o czym może świadczyć ucisk z tyłu głowy? Diagnostyka, rodzaje i przyczyny bólu głowy z tyłu.

Rodzaje bólu głowy

Istnieją różne rodzaje bólu głowy i każdy z nich może występować samoistnie lub być dolegliwością towarzyszącą innym schorzeniom. Bóle głowy mogą mieć charakter być ostry i nagły, napadowy i kłujący, umiarkowany i tępy, pulsujący, promieniujący lub ściskający.

Możliwe przyczyny bólu z tyłu głowy

Co może oznaczać ból tyłu głowy? Silny ból z tyłu głowy najłatwiej zdiagnozować, gdy jest on skutkiem urazu spowodowanego upadkiem. Inne powody nie są tak oczywiste. Jeśli bólowi z tyłu głowy towarzyszą inne symptomy, możemy mieć do czynienia z poważnym schorzeniem i takiego bólu nie należy lekceważyć. Najpoważniejszymi przyczynami bólu potylicy mogą być:

• nadciśnienie tętnicze – pulsujący ból w okolicy potylicy nasilający się podczas wysiłku fizycznego
• krwotok podpajęczynówkowy z bardzo silnym bólem głowy w lewej lub prawej tylnej części głowy, stanowiący zagrożenie życia
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych występujące z gorączką, sztywnością karku i bólem całej, lub tylko tylnej części głowy
• zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego
• podrażnienie lub uszkodzenie nerwu potylicznego
• guz mózgu

W starszym wieku jedną z najczęstszych przyczyn bólu z tyłu głowy jest choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa szyjnego. Zniekształcone kręgi uciskają na nerwy, powodując przeszywający ból potylicy. Neuralgia potyliczna objawia się w podobny sposób, a jej przyczyną jest podrażnienie lub uszkodzenie korzenia nerwu potylicznego. Uciskowy ból z tyłu głowy z występującymi zawrotami może być objawem guza mózgu. Mniej niebezpieczne i powszechniejsze przyczyny bólu tylnej części głowy mogą stanowić bóle napięciowe i migreny. Tępy ból z tyłu głowy może być jednym z objawów zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Napięciowy ból głowy

Ból typu napięciowego należy do samoistnych bólów głowy. Powodem bardzo często występującego napięciowego bólu głowy może być stres, przemęczenie, niedotlenienie organizmu czy niedostateczna ilość snu. Spożywanie nadmiernych ilości alkoholu lub produktów spożywczych zawierających kofeinę również może skutkować bólami głowy w jej tylnej części. Opisywany jest jako pulsujący ból z tyłu głowy, o charakterze uciskowym, występujący obustronnie. Zazwyczaj ma umiarkowane lub niewielkie nasilenie. Okres, w którym ten ból utrzymuje się, różni się od kilku godzin do kilku dni. Najczęściej pojawia się przez kilkanaście dni w miesiącu, a u niektórych osób nawet każdego dnia. W niektórych sytuacjach, podczas bólu, można zauważyć wzmożone napięcie i uczucie tkliwości mięśni karku.

Migrena

Charakterystyczny ból migrenowy jest pulsujący, występujący po jednej stronie głowy lub w jej części potylicznej. Jest przypadłością przewlekłą znacznie pogarszającą jakość życia człowieka. Towarzyszy jej nadwrażliwość na światło, hałas i zapach. Nasila się podczas ruchu. Ulgę w migrenie przynosi pozostawanie w pozycji leżącej w zaciemnionym, cichym pomieszczeniu.

Klasterowy ból głowy

Klasterowy ból głowy opisywany jest jako intensywny jednostronny ból głowy, występujący zawsze po tej samej stronie. Szacuje się, że występuje on u około 0,1-0,4% populacji i jest dziewięciokrotnie częstszy u mężczyzn. Wśród mężczyzn zazwyczaj pojawia się między 2. a 4. dekadą życia, natomiast u kobiet częściej w późniejszym wieku, nawet po 5. dekadzie życia. Ten rodzaj bólu zazwyczaj koncentruje się w okolicach oczodołu oraz przylegającego obszaru czołowo-skroniowego. Napady występują często, nawet do 8 razy dziennie, trwając od 15 do 180 minut podczas pojedynczego ataku. Większość pacjentów doświadcza dwóch napadów dziennie, każdy trwający około 30-50 minut. Napady pojawiają się nagle i towarzyszą im objawy takie jak zaczerwienienie spojówek, nadmierny łzawienie oka, uczucie zatkania nosa, wydzielina z nosa, zaczerwienienie oraz zwiększone pocenie się na stronie dotkniętego bólem czoła. W trakcie ataku pacjent może być niespokojny, nadmiernie ruchliwy, a nawet agresywny. Warto zaznaczyć, że spożycie alkoholu lub przyjęcie środków wyzwalających tlenek azotu może prowokować napady tego rodzaju bólu

O czym mogą świadczyć objawy towarzyszące bólowi z tyłu głowy?

Ból potylicy w połączeniu z innymi symptomami może być objawem różnych schorzeń. Sztywność karku pojawia się w zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych. Nadwrażliwość na światło towarzyszy migrenie a także zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych. Wymioty są charakterystyczne dla migreny, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych a czasem dla guza mózgu. Zawroty głowy występują przy guzie mózgu, zbyt niskim ciśnieniu lub zwyrodnieniu kręgosłupa szyjnego. Zaburzenie widzenia może być objawem guza mózgu i neuralgii potylicznej

Ból głowy z tyłu u dziecka

Ból głowy u dzieci najczęściej związany jest z rozwojem infekcji bakteryjnych lub wirusowych. Katar i gorączka występujące w zapaleniu zatok lub ostre zapalenie ucha środkowego są głównymi powodami dolegliwości bólowych różnych części głowy. Niewłaściwy styl życia dzieci, mała aktywność fizyczna i zbyt duża ilość czasu spędzana przed telewizorem lub komputerem również może mieć wpływ na pojawianie się bólu głowy. Nie można wykluczyć poważniejszych przyczyn, np. zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub guza mózgu. Szczególną uwagę należy zwrócić na występowanie połączonych z bólem głowy takich objawów, jak wymioty, nieostre widzenie, bełkotliwa mowa, zaburzenie równowagi, drgawki. Należy wówczas natychmiast udać się z dzieckiem do lekarza lub wezwać karetkę pogotowia.

Ból głowy - diagnostyka

Przy powtarzającym się i długotrwałym bólu w okolicach potylicy konieczne jest zasięgnięcie porady lekarza neurologa. Może to stanowić objaw poważnej choroby układu nerwowego Przeprowadzenie wywiadu odnośnie rodzaju bólu głowy, jego umiejscowienia, nasilenia i okoliczności występowania są kluczowe dla zlecenia odpowiednich badań laboratoryjnych. Najczęściej wykonywanymi są: morfologia krwi, TSH, poziom elektrolitów, kreatynina, mocznik, próby wątrobowe i wapń. Bezcenne w diagnozowaniu bólu głowy są badania obrazowe takie jak rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa głowy.

Leczenie bólu z tyłu głowy

Na podstawie wywiadu i badań pomocniczych neurolog po postawieniu diagnozy wdroży odpowiednie leczenie. W zależności od podejrzewanej przyczyny bólu, metody mogą być różne. Najczęstszą przyczyną przewlekłego bólu z tyłu głowy jest zwyrodnienie kręgosłupa szyjnego prowadzące do neuralgii potylicznej. Nowoczesna fizjoterapia, masaże i ćwiczenia poprawią stan naszego kręgosłupa i pozwolą pozbyć się dolegliwości. Wspomagająco stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne i leki przeciwbólowe. Są one skuteczne w prawie każdym bólu głowy, lecz ich działanie jest doraźne. Poważniejsze schorzenia wymagają leczenia specjalistycznego.

Farmakoterapia jest inna w zależności od rodzaju bólu z tyłu głowy. W przypadku bólu głowy typu napięciowego, leczenie obejmuje stosowanie leków przeciwbólowych (takich jak aspiryna, paracetamol), ewentualnie w połączeniu z kofeiną lub niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NLPZ). Jednakże istotne jest również leczenie przyczynowe, zwłaszcza jeśli istnieją zaburzenia psychiczne.

Podczas napadu migreny, zaleca się odpoczynek w ciemnym i cichym pomieszczeniu, próbując zasnąć. W celu złagodzenia objawów stosuje się leki, takie jak ergotamina, tryptany, leki przeciwwymiotne, kwas acetylosalicylowy (ASA), niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe (jak ibuprofen). Ważne jest jednak, aby nie nadużywać tych leków, ponieważ może to prowadzić do zwiększenia częstości migren, rozwoju migreny przewlekłej lub przekształcenia jej w przewlekły, codzienny ból głowy.

W klasterowym bólu głowy występują okresy remisji i nasilenia objawów. W fazie nasilenia stosuje się leczenie doraźne, takie jak zastrzyki z sumatryptanu lub inhalacje tlenu. W przypadku krótkoterminowej profilaktyki używa się również różnych leków, w tym glikokortykosteroidów. W przypadku przewlekłej postaci choroby, lekarz może rozważyć terapię farmakologiczną w celu zapobiegania bólom głowy, stosując leki takie jak werapamil, węglan litu, glikokortykosteroidy, kwas walproinowy, metysergid i inne.

Domowe sposoby na ból głowy

Istnieje wiele naturalnych metod pozbycia się bólu głowy bez używania środków farmakologicznych. Zimne okłady stosowane na czoło złagodzą bolesne pulsowanie w skroniach. W przypadku powtarzającego się bólu należy przemyśleć, czy tryb życia, jaki prowadzimy nie przyczynia się do powstania tej niemiłej dolegliwości. Zwiększenie ilości spożywanych płynów, odpoczynek w zaciemnionym miejscu lub spacer na świeżym powietrzu są sprawdzonymi, domowymi metodami na ból głowy, szczególnie typu napięciowego. Pomóc też może relaksująca, ciepła kąpiel i sen. Długotrwałe siedzenie przy komputerze skutkuje silnym napięciem mięśni i bólem głowy w okolicach potylicy. Masaż karku jest najskuteczniejszą metodą przynoszącą ulgę w bólu, ale pomocne są również ćwiczenia rozluźniające szyję i górną część pleców. Najprościej dokonać tego przybliżając powoli głowę naprzemiennie do jednego i drugiego ramienia.

Przypisy

1. Szczeklik A. Interna szczelkika, Wydawnictwo PZWL, 2016.
2. Prusiński, A. Neurologia praktyczna. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2015.