Ból głowy przy nadciśnieniu, niedociśnieniu i miażdżycy - przyczyny i charakterystyka dolegliwości

Ból głowy to jeden z tych typów dolegliwości, która - u większości osób - pojawia się sporadycznie i nie stanowi powodu do niepokoju. Szeroka dostępność leków przeciwbólowych oraz bezpieczeństwo ich stosowania sprawiły dodatkowo, że obecnie ten symptom można łatwo zniwelować i zapomnieć o nim na dłuższy czas. Ponadto w wielu przypadkach przyczyna bólu głowy jest prosta do zdefiniowania - czasem jest wynikiem długotrwałego stresu, czasem - niewyspania, a czasem - spożycia zbyt dużej ilości alkoholu poprzedniego dnia. Co jednak w sytuacji, w której przyczyny bólu głowy nie można wyjaśnić oczywistymi okolicznościami, a dolegliwość ta towarzyszy nam coraz częściej? Wówczas należy zastanowić się, czy nie są to objawy nadciśnienia, niedociśnienia bądź miażdżycy, ponieważ to właśnie ból głowy bywa symptomem alarmującym przy schorzeniach związanych z nieprawidłowym ciśnieniem krwi bądź z kłopotami z krążeniem. Sprawdź, w jaki sposób rozpoznać ból głowy przy nadciśnieniu, niedociśnieniu lub przy miażdżycy, co doprowadza do jego pojawienia się i kiedy zgłosić się do lekarza!

Ból głowy przy wysokim ciśnieniu - jak go rozpoznać?

Ból głowy przy nadciśnieniu jest dość charakterystyczny, a jego cechy potwierdza wiele pacjentów ze zdiagnozowanym już nadciśnieniem. Zazwyczaj dolegliwość ta pojawia się rano, po nocnym odpoczynku - czyli po okresie, w którym ciśnienie krwi samoistnie spada. Gdy dana osoba wstanie z łóżka, a dodatkowo choruje na nadciśnienie, wówczas sam skok ciśnienia do bardzo wysokiego poziomu może wywołać ból głowy. Przy wysokim ciśnieniu krwi pojawia się on zwykle w części potylicznej (a więc z tyłu głowy), a dodatkowo ma charakter tępy i pulsujący. W miarę upływu czasu może stawać się coraz mniej odczuwalny, by wieczorem całkowicie ustąpić. Cechą wyróżniającą ból głowy przy nadciśnieniu jest również to, że wzmaga się on przy pochyleniu tułowia - w pozycji głową w dół.

Objawy nadciśnienia, które dodatkowo towarzyszą takim bólom głowy, to przede wszystkim szumy uszne, zaburzenia widzenia, a także nadmierna potliwość, uderzenia gorąca, zaczerwienie twarzy i szyi, uczucie zmęczenia (czy raczej szybka męczliwość, ponieważ pacjenci z nadciśnieniem na ogół wydają się być pobudzeni), wyczerpanie, a w niektórych przypadkach - krwawienie z nosa. W przypadku pojawienia się takich objawów nadciśnienia należy bezwzględnie udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który następnie skieruje pacjenta do dalszej diagnostyki kardiologicznej - wówczas możliwe będzie dobranie odpowiednich leków oraz wdrożenie zaleceń mających na celu obniżenie ciśnienia tętniczego krwi.

Co na ból głowy przy nadciśnieniu?

Co może złagodzić ból głowy przy wysokim ciśnieniu krwi? Oprócz regularnego przyjmowania leków przepisanych przez specjalistę, mających na celu rozwiązanie przyczyny dolegliwości - a więc obniżenie ciśnienia, pacjent może posiłkować się lekami z paracetamolem, który jest bezpieczny dla osób z chorobą nadciśnieniową. Niestety, popularne niesteroidowe leki przeciwzapalne (głównie oparte o ibuprofen) mogą przyczyniać się do podniesienia ciśnienia tętniczego - dlatego ich przyjmowanie na własną rękę może być niebezpieczne. Sposoby na doraźne łagodzenie przyczyn bólu głowy w nadciśnieniu najlepiej będzie omówić z lekarzem prowadzącym.

Ważnym elementem leczenia nadciśnienia - a w tym niwelowania bólu głowy przy wysokim ciśnieniu - jest zmiana stylu życia (niezależnie od tego, czy u pacjenta wykryto nadciśnienie pierwotne - o nieuchwytnej przyczynie, czy może wtórne - pojawiające się w przebiegu innych chorób lub jako powikłanie po przyjmowaniu niektórych leków). Chodzi tu przede wszystkim o wdrożenie regularnej, lekkiej aktywności fizycznej, redukcję wagi (jeśli istnieje taka potrzeba), eliminację z diety tłustych oraz wysokoprzetworzonych produktów, przyczyniających się do powstawania zmian miażdżycowych (o których poniżej). Dodatkowo należy zrezygnować ze stosowania używek - zaprzestać palenia papierosów, picia alkoholu, a także ograniczyć spożywanie kofeiny - nie tylko pod postacią kawy, ale również w formie napojów energetycznych czy napojów typu cola.

Objawy miażdżycy - czy jest wśród nich ból głowy?

Jedną z pośrednich przyczyn bólu głowy może być również… miażdżyca. Jest to choroba, w przebiegu której na ścianach naczyń krwionośnych odkładają się i kumulują tak zwane blaszki miażdżycowe. Mechanizm ten powoduje nie tylko zwężenie światła tych naczyń (a więc jednocześnie utrudnienie przepływu krwi), ale również degradację ścian naczyń krwionośnych - zmniejszenie ich elastyczności, pogrubienie, obumieranie poszczególnych komórek). Do rozwoju miażdżycy przyczynia się bezpośrednio palenie papierosów, spożywanie dużej ilości alkoholu, dieta bogata w tłuszcze i wysokoprzetworzone produkty, a także siedzący tryb życia - ubogi w aktywność fizyczną.

Złogi miażdżycowe (czyli wspomniane wcześniej blaszki) mogą pojawiać się w obrębie różnych naczyń krwionośnych. Jeśli występują one w okolicy serca, bywają często przyczyną bólów wieńcowych, a w długiej perspektywie - zawału serca. Z kolei blaszki miażdżycowe zwężające światło naczyń znajdujących się w kończynach dolnych powodują ból nóg w trakcie chodzenia, ustępujący po przystanięciu lub po przyjęciu pozycji siedzącej (w trakcie spaceru może pojawić się nawet utykanie, co określa się fachowo mianem chromania przestankowego). A ból głowy? To objaw miażdżycy obserwowany wówczas, gdy blaszki odkładają się w naczyniach zaopatrujących w krew mózg, znajdujących się w obrębie szyi - wówczas towarzyszy temu nie tylko ból głowy, ale również  zawroty i uczucie dezorientacji. Niestety, nieleczona miażdżyca tętnic szyjnych (bo to właśnie o nich mowa) może prowadzić do niedokrwienia mózgu, a w konsekwencji - do udaru.

Warto tutaj dodać, że rozwojowi miażdżycy sprzyja rozwój opisanego powyżej nadciśnienia tętniczego - właśnie dlatego bóle głowy mogą świadczyć nie tylko o zbyt wysokim ciśnieniu krwi, ale również o zwężeniu naczyń doprowadzających krew do mózgu (co utrudnia jej przepływ). Jeśli objawy miażdżycy pojawiają się u danej osoby, należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza, który zaleci diagnostykę nie tylko w kierunku oceny drożności i światła poszczególnych naczyń, ale także w kierunku nadciśnienia. W leczeniu samej miażdżycy wykorzystuje się przede wszystkim zmianę trybu życia (chodzi tu o zmianę diety, zaprzestanie palenia papierosów, zwiększenie aktywności fizycznej), a w przypadku dużych zmian w naczyniach - leczenie chirurgiczne, mające na celu udrożnienie i/lub poszerzenie światła naczyń krwionośnych.

Ból głowy przy niskim ciśnieniu - jaki ma charakter?

Ból głowy przy niskim ciśnieniu krwi pojawia się głównie z przodu głowy, obejmując zarówno czoło, jak i skronie - niektórzy pacjenci określają go nawet mianem „rozlewającego się” w przedniej części głowy. Charakterystyczne objawy niedociśnienia, które towarzyszą takiemu bólowi, to przede wszystkim senność w ciągu dnia, spadek koncentracji, utrudnione zapamiętywanie, a także zimne dłonie i stopy (przy ich wzmożonej potliwości), kołatanie serca, szumy uszne, nudności, bladość skóry oraz - co bardzo ważne w rozpoznaniu niedociśnienia - przyspieszone tętno.

Wiele osób (w tym niektórzy lekarze) nadal bagatelizują objawy niedociśnienia, które nie jest uznawane za stan tak groźny, jak nadciśnienie. Niestety, pacjenci borykający się z bólami głowy przy niskim ciśnieniu oraz z innymi objawami wiedzą, że utrudniają one nierzadko normalne funkcjonowanie. Najczęściej takim osobom zaleca się domowe sposoby na podniesienie ciśnienia, obejmujące wykonywanie spontanicznej aktywności fizycznej (spacery, taniec, zabawy ruchowe), spożywanie rozsądnych dawek kofeiny (najlepszymi jej źródłami są oczywiście kawa i herbata - a nie napoje energetyczne), ograniczenie siedzenia i leżenia w ciągu dnia (ruch wpływa na podniesienie ciśnienia krwi), zadbanie o higienę snu oraz o odpowiednie nawodnienie organizmu. Leki na niedociśnienie stosuje się głównie w stanach przewlekłego obniżenia ciśnienia, natomiast ból głowy przy niskim ciśnieniu pacjenci mogą doraźnie niwelować lekami z ibuprofenem bądź innymi, niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.

Źródła:

1. Dr n. med. M. J. Kacperska, Bóle głowy w zaburzeniach ciśnienia tętniczego [w:] Forum Neurologiczne, dostęp: 26.05.2022
2. prof. Dr hab. N. Med. B. Cybulska, dr med. D. Szostak-Węgierek, lek. med. Z. Kasprzyk, Co to jest miażdżyca i jaki jest jej związek z nadciśnieniem tętniczym [w:] Medycyna Praktyczna, dostęp: 27.05.2022
3. Banach, Aktualny stan wiedzy na temat hipotonii [w:] Borgis - Medycyna Rodzinna 6/2004, s. 246-250
4. Klocek, M. Dereń, B. Balicka-Ślusarczyk, K. Kawecka-Jaszcz, Występowanie i lokalizacja bólów głowy u chorych na nadciśnienie tętnicze [w:] Journalis - Via Medica, dostęp: 27.05.2022