Uzależnienie od nikotyny - jak rzucić palenie? Sposoby na rzucanie palenia

Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) palenie tytoniu rocznie zabija ponad 7 milionów ludzi na świecie. Natomiast w Polsce na skutek palenia co roku umiera ok. 67 tysięcy osób, z czego większość to osoby w wieku produkcyjnym. Może gdyby palacze wiedzieli, że co drugi z nich umrze przez papierosy to rzuciliby palenie? Jak się okazuje niestety mimo edukacji w tym temacie, liczba osób używających papierosów utrzymuje się na zbliżonym poziomie. Dlaczego tak trudno rzucić nałóg palenia papierosów?[1,2]  

Rzucanie palenia - czy warto?

W Polsce pali 9 milionów osób, w tym 31% dorosłych mężczyzn i 18% dorosłych kobiet. I choć w porównaniu do danych z lat 90. XX wieku jest to znaczna poprawa to ciągle śmiertelność wywołana chorobami związanymi z nałogiem nikotynowym jest bardzo wysoka. Palenie papierosów jest poważnym problemem, który odbija się na zdrowiu ludzi, gospodarce ale też na środowisku, co podkreśla WHO.  

Skupiając się na szkodliwości zdrowotnej warto wiedzieć, że dym papierosowy zawiera ponad 7000 związków chemicznych, w tym 70 określanych jako kancerogenne. Jakie choroby wywołuje palenie tytoniu?

• Rak płuc - palenie papierosów oraz bierne narażenie na dym papierosowy zwiększa ryzyko zachorowania na raka płuc. Ponad 60% śmiertelnych przypadków nowotworu płuc wywołana jest paleniem tytoniu. Inne nowotwory wynikające z uzależnienia od nikotyny to: rak krtani, jamy ustnej, przełyku, wargi, języka, gardła, nerek, dolnych dróg moczowych i trzustki.
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) -w Polsce liczba chorych na POChP sięga 2 milionów osób i wywołuje śmiertelność na poziomie 15 tysięcy zgonów rocznie. Jest to nieuleczalna choroba, której objawy to kaszel i trudności w oddychaniu, przez co mocno obniża komfort życia pacjenta.
• Astma oskrzelowa - dym papierosowy nasila objawy astmy nawet do stopnia oznaczającego konieczność ograniczenia aktywności i stwierdzenia niepełnosprawności.
• Gruźlica - palenie papierosów może nasilać objawy utajonego zainfekowania prątkami gruźlicy wywołując niewydolność oddechową, która może być przyczyną śmierci pacjenta.
• Ponadto palenie przyczynia się do rozwoju choroby wieńcowej serca, nadciśnienia, miażdżycy, tętniaka aorty i zaburzeń pracy serca oraz zwiększa ryzyko zachorowania na m.in. wrzody żołądka i przepuklinę jelitową.[5]

Przeprowadzono również badania wykazujące obniżenie płodności kobiet palących papierosy nałogowo i okazjonalnie. Co więcej kobiety palące w ciąży narażają swoje córki na problemy z płodnością w przyszłości. Poza tym palenie w ciąży lub narażenie w tym okresie na bierne palenie może wywołać zaburzenia rozwojowe płodu m.in. zmniejszenie wzrostu płuc i dysfunkcję płuc. Z kolei u małych dzieci narażonych na bierne palenie występuje większe ryzyko rozwoju astmy oskrzelowej, zapalenia płuc i oskrzeli oraz częstych infekcji dolnych dróg oddechowych.

Ile kosztuje palenie papierosów?

Cena pojedynczej paczki papierosów rokrocznie wzrasta, a codziennie wydawane niewielkie pieniądze w skali roku mogą kumulować się do kosztów dobrego sprzętu RTV czy zagranicznej wycieczki. Paląc pół paczki papierosów dziennie rocznie daje to koszt ponad 2700 zł, paląc jedną paczkę papierosów rocznie można wydać nawet 5500 zł. Po dziesięciu latach osoba uzależniona przepala średniej klasy samochód. Kalkulacje te potrafią dać do myślenia ale nałogowych palaczy rzadko kiedy przekonują do rzucenia palenia. Podobnie jak konsekwencje zdrowotne tak ewentualnie zaoszczędzone pieniądze są zbyt oddalone w czasie aby stały się wystarczającym argumentem do porzucenia nałogu.

Dlaczego uzależnienie od papierosów jest tak silne?

Po pierwsze palenie papierosów z jednej strony jest uzależnieniem psychicznym i nawykowym związanym z rytuałem palenia papierosów, a z drugiej strony silnie uzależniająca jest substancja zawarta w tytoniu, czyli nikotyna. Jest to substancja psychoaktywna stymulująca ośrodkowy układ nerwowy. Wywołuje pobudzenie organizmu i wzrost ciśnienia tętniczego. Takie pobudzanie przynosi satysfakcję i poprawia koncentrację. Jednak efekt utrzymuje się tylko przez pewien czas dlatego palacz sięga po kolejnego papierosa, co prowadzi do uzależnienia fizycznego. Uzależnienie od nikotyny sklasyfikowano jako chorobę określaną zespołem uzależnienia od nikotyny. Choroba ta ma charakter przewlekły i nawracający. Co to znaczy? Osoba raz uzależniona od nikotyny w okresach abstynencji od palenia ma tendencję do powrotu do nałogu w związku z trwałymi zmianami w działaniu ośrodkowego układu nerwowego, jakie uzależnienie od nikotyny wywołało. Ciągłe drażnienie kolejnymi dawkami nikotyny receptorów nikotynowych, jakie każdy człowiek posiada, powoduje wzrost ich ilości, a co za tym idzie potrzebne są coraz większe dawki tej substancji aby odczuć pobudzenie i wzrost koncentracji.

Dlaczego trudno przestać palić

Odstawienie papierosów skutkuje pojawieniem się zespołu abstynencyjnego, charakterystycznego dla uzależnień fizycznych. Jego objawy pojawiają się już po kilku godzinach, czyli przy pierwszym pominiętym papierosie, gdyż receptory nikotynowe domagają się kolejnej dawki nikotyny. Osoba uzależniona może u siebie zaobserwować: głód nikotynowy, czyli potrzebę zapalenia papierosa, niepokój, lęk, rozdrażnienie, irytację, osłabienie, spadek koncentracji, wzrost apetytu i zaburzenia snu, zazwyczaj w postaci bezsenności [3]. Objawy te wywołują tak silny dyskomfort, że na sto osób próbujących rzucić palenie aż 96 prędzej czy później wraca do nałogu. Poza tym niestety ale w Polsce palenie papierosów wciąż jest społecznie akceptowane mimo, że zabija tak wiele osób. Uzależnienie od nikotyny nie wpływa negatywnie na funkcjonowanie palacza w społeczeństwie i rodzinie, nie prowadzi do patologii, niezdolności do pracy i nie wywołuje zgorszenia. Dlatego palacze w porównaniu do alkoholików i narkomanów nie wstydzą się swojego nałogu i się z nim nie kryją. Osobna kwestia to niewystarczająca pomoc z zewnątrz, a dokładniej mała ilość poradni antynikotynowych, w których nałogowiec mógłby przejść odpowiednią terapię. Uzależnienie od nikotyny to choroba wymagająca leczenia, więc niejednokrotnie sama silna wola i samozaparcie nie wystarczą, aby uzyskać długofalowe efekty. Co prawda lekarze rodzinni powinni zaoferować osobie chorej doradztwo antynikotynowe, opracować strategię leczenia nikotynizmu, zaoferować wsparcie behawioralne oraz leczenie farmakologiczne jednak zwykła wizyta trwa 10-20 minut co może być niewystarczające.

Rzucanie palenia - sposoby

Jakie są sposoby na rzucenie palenia? Osoby nałogowo palące papierosy mają kilka opcji do wyboru:

• Psychoterapia lub terapia grupowa, czyli leczenie nikotynizmu w poradni antynikotynowej - palacz przechodzi terapię podczas, której uzmysławia sobie dlaczego rzucenie papierosów jest dla niego ważne i dlaczego chce to zrobić. Wykorzystuje się tu przede wszystkim względy zdrowotne, ale też ekonomiczne (oszczędności) oraz estetyczne (pozbycie się zapachu tytoniu, przebarwień na zębach, spowolnienie starzenia).
• Akupunktura i elektrostymulacja, które mają za zadanie poprawić komfort psychiczny pacjenta niwelując chęć sięgnięcia po papierosa. Są szczególnie polecane  w czasie kryzysu w abstynencji od nikotyny, wywołanego stresem i trudnymi sytuacjami życiowymi.
• Kolejną alternatywną metodą jest biorezonans, który poprzez swoje działanie ma wygasić głód nikotynowy.
• Hipnoza.
• Leczenie farmakologiczne.

Rzucanie palenia - leki

W terapii nadzorowanej przez lekarza stosuje się dostępne na receptę leki z substancjami takimi jak: bupropion lub wareniklina. Te substancje chemiczne zmniejszają objawy odstawienia nikotyny. Leki te powinno zawsze stosować się pod kontrolą lekarza, który indywidualnie dobiera dawkowanie do pacjenta.

Jakie są leki na uzależnienie od nikotyny, które mogą pomóc rzucić palenie? Bez recepty dostępne są leki z cytyzyną oraz tabletki z nikotyną. Zanim nałogowy palacz po nie sięgnie powinien jednak skonsultować się z lekarzem, farmaceutą, terapeutą z poradni antynikotynowej lub ogólnopolskiej telefonicznej poradni dla palących (nr tel 801-108-108), gdzie można uzyskać profesjonalną pomoc w wyjściu z choroby, również jeżeli chodzi o dobór odpowiedniego leku i jego dawkowanie.

Nikotynowa Terapia Zastępcza obejmuje stosowanie produktów takich jak : gumy do żucia, tabletki, spray i plastry z nikotyną (Nicorette, NiQuitin). Zastosowanie nikotyny w leczeniu uzależnienia pozwala złagodzić objawy odstawienia papierosów i w kontrolowany sposób ułatwia wyciszenie receptorów nikotynowych [4]. Nikotynowa terapia zastępcza zmniejsza też negatywny wpływ substancji smolistych powstających na skutek spalania tradycyjnych papierosów przy jednoczesnym zmniejszaniu głodu nikotynowego. Dzięki temu stopniowo spada ilość nikotyny dostarczanej do organizmu aż do zupełnego zakończenia terapii i rzucenia palenia tytoniu. Co istotne tradycyjne papierosy trzeba odstawić zupełnie od samego początku kuracji aby nie dublować dawki nikotyny, co mogłoby być szkodliwe dla organizmu. Kuracja preparatem z nikotyną trwa około 3 miesięcy i kosztuje w zależności od stopnia uzależnienia i wybranego produktu 100-300 złotych, co w porównaniu do pieniędzy wydawanych na papierosy jest i tak opłacalne.

Co to jest cytyzyna?

Jest to roślinny alkaloid występujący u roślin z rodziny Papilionaceae. Jak działa cytyzyna? Jest częściowym agonistą receptorów nikotynowych i wykazuje do nich wysokie powinowactwo. Można powiedzieć, że działanie cytyzyny imituje działanie nikotyny. Efekty leczenia nikotynizmu preparatami z cytyzyną to spadek satysfakcji z palenia oraz złagodzenie objawów odstawienia nikotyny. Leki z cytyzyną sprawiają także, że nikotyna jest gorzej tolerowana przez organizm, co zniechęca do palenia. Już od lat 60 XX wieku tabletki i kapsułki z cytyzyną stosowane są jako lek wspomagający rzucanie palenia dostępny zarówno na receptę, jak i bez recepty. Obecnie tabletki z cytyzyną to leki generyczne zawierające 1,5 mg cytyzyny w każdej tabletce. W Polsce można kupić trzy preparaty z cytyzyną: Recigar, Tabex i Desmoxan.

Leczenie uzależnienia od nikotyny jest tańsze od innych terapii farmakologicznych oraz posiada udowodnioną skuteczność. Badania porównujące skuteczność cytyzyny w stosunku do tabletek z nikotyną wykazały, że cytyzyna jest bardziej efektywnym lekiem na uzależnienie od nikotyny. Ponadto kuracja tabletkami z cytyzyną skuteczniej łagodzi objawy odstawienia nikotyny i sprawia, że satysfakcja z palenia jest niższa. Osoby zażywające tabletki z cytyzyną rzadziej wracają do nałogu, a jeżeli ma to miejsce, to dopiero po dłuższym okresie abstynencji w porównaniu do leczenia uzależnienia preparatami z nikotyną. Jak stosować tabletki z cytyzyną? Kurację zaczyna się na kilka dni przed zupełnym zaprzestaniem palenia tytoniu (papierosy należy odstawić najpóźniej 5 dnia kuracji) rozpoczynając od zażywania jednej tabletki co 2 godziny - w sumie 6 tabletek na dobę. Co kilka dni wydłuża się przerwę czasową między kolejnymi dawkami, aż do 1-2 tabletek dziennie. Cała terapia trwa 25 dni. Początkowe dawkowanie musi być tak duże aby wysycić receptory nikotynowe cytyzyną i zablokować przyłączenie się do nich nikotyny. Warto dodać, że aby kuracja farmakologiczna była skuteczna niezbędna jest silna motywacja pacjenta do rzucenia nałogu.

Przypisy:

1. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco
2. https://pulsmedycyny.pl/z-powodu-palenia-co-roku-umiera-w-polsce-sredniej-wielkosci-miasto-945791
3. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/uzaleznienia/70084,uzaleznienie-od-nikotyny
4. Epidemiologia palenia tytoniu i metody efektywnie wspierające walkę z uzależnieniem od nikotyny, Wojciech Wahl, Dorota Jędrzejczyk-Okońska, Adam Fronczak, Biul. Wydz. Farm. WUM, 2019, 5, 24-28
5. https://www.termedia.pl/mz/Poradnie-antynikotynowe-wracaja-do-lask,36118.html
6. Cytisine versus nicotine for smoking cessation. Walker N, Howe C, Glover M, McRobbie H, Barnes J, Nosa V, Parag V, Bassett B, Bullen C., N Engl J Med. 2014 Dec 18;371(25):2353-62