Migrena – przyczyny i sposoby leczenia migrenowego bólu głowy. Jak rozpoznać objawy migreny i kiedy pacjent powinien zgłosić się do specjalisty neurologii?

Migrena – przyczyny, objawy i leczenie migreny

Migrena to specyficzny rodzaj bólu głowy, charakteryzujący się dużą intensywnością (powodującą nierzadko wyłączenie osoby cierpiącej na migrenę z życia społecznego), a także nawrotami. Do tej pory nie określono konkretnych przyczyn występowania bólu migrenowego (istnieją co do tego różne teorie, natomiast żadna z nich nie została potwierdzona z całą pewnością). Atak bólu głowy w przebiegu migreny trwa od kilku do nawet kilkudziesięciu godzin, a medycyna, przy wsparciu farmakologii, ma za zadanie jak najszybciej zmniejszyć ból u pacjenta. Migreny - w zależności od konkretnej lokalizacji oraz charakterystyki bólu, a także występowania tak zwanej aury - dzieli się na różne rodzaje. Jakie typy migreny można wyróżnić spośród nich? W jaki sposób diagnozuje się tę przypadłość i jak wygląda leczenie migreny - doraźne i długofalowe? Poznaj najważniejsze informacje o migrenowych bólach głowy i sprawdź, jak pomóc sobie lub bliskim w przypadku pojawienia się ataku!

Czym jest migrenowy ból głowy? Jak wygląda rozpoznanie migreny i diagnostyka?

Migrena to rodzaj pierwotnego bólu głowy (pierwotnego, a więc nie powodowanego czynnikami chorobowymi lub innymi, zidentyfikowanymi przyczynami) o konkretnej charakterystyce. Występuje w formie napadów, trwa od 4 do 72 godzin, a dodatkowo towarzyszą jej inne objawy (o których piszemy poniżej). Różne źródła podają, że na przypadłość tę cierpi od 8 do 12% populacji (przy czym znacznie częściej diagnozowana jest u kobiet, niż u mężczyzn).

Rozpoznanie migreny przez lekarza (czy to pierwszego kontaktu, czy przez neurologa) odbywa się w większości przypadków na podstawie standaryzowanego wywiadu, badającego częstotliwość występowania migren, jak i ich przebieg oraz towarzyszące im objawy (z uwagi na dużą swoistość symptomów, zazwyczaj szczegółowy wywiad wystarczy do postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia). U niektórych pacjentów konieczne mogą okazać się dodatkowe badania neurologiczne (jeśli lekarz podejrzewa, że dolegliwości mogą wynikać z chorób lub uszkodzeń mózgu nie powiązanych z atakami migrenowymi).

Migrena – objawy (zaburzenia wzroku, nudności i wymioty). Rodzaje migreny (migrena z aurą, migrena oczna i inne)

Objawy migreny to oczywiście silny ból głowy, trwający przez dłuższy czas. Jego charakter opisywany jest przez pacjentów zwykle jako pulsujący i jednostronny - zazwyczaj nad okiem lub w obrębie gałki ocznej. Oprócz tego napadom migreny towarzyszą takie symptomy, jak zwiększona wrażliwość  (nadwrażliwość) na światło (fotofobia, światłowstręt), mdłości i wymioty, zwiększona wrażliwość na dźwięki oraz zapachy (fonofobia, osmofobia). Warto tutaj dodać, że wszystkie wymienione czynniki (światło, hałas, intensywne zapachy) mogą nasilać dolegliwości i pogłębiać stan migrenowy. Niektórzy pacjenci odczuwają także zaburzenia widzenia (lub ograniczenie pola widzenia), doświadczają „mroczków przed oczami”, podwójnego widzenia lub przejściowej, krótkiej utraty wzroku. Symptomy mogą być na tyle nasilone, że wyłączają pacjenta z funkcjonowania nawet na kilka dni w miesiącu.

Ze względu na charakterystykę objawów migreny, dzieli się ją na poszczególne rodzaje:

• migrena z aurą - wbrew pozorom występuje u niskiego odsetka pacjentów ze zdiagnozowanymi migrenami (jest to około 10% osób - znacznie częściej diagnozuje się migrenę bez aury), natomiast jej objawy są dość charakterystyczne. Przy tym rodzaju migreny, sam napad bólu poprzedza tak zwana aura migrenowa, czyli szereg symptomów przepowiadających atak. Zaliczają się do nich zaburzenia widzenia, a także parestezje, uczucie mrowienia w kończynach, niedowłady (wszystkie te objawy ustępują oczywiście po ataku);
• migrena oczna, inaczej określana mianem migreny klasycznej. W tym typie migreny, przy bólach głowy rozpoznaje się także ból oczu oraz zaburzenia widzenia (często występujące po jednej stronie). To właśnie w tym typie może wystąpić krótkotrwała, przemijająca (częściowa lub całkowita) ślepota;
• migrena okoporaźna. To rodzaj migreny, w której następuje przejściowe i odwracalne porażenie tak zwanych mięśni okoruchowych (odpowiedzialnych za utrzymywanie powieki w określonym położeniu oraz mięśni kierujących ruchem gałek ocznych). W tym rodzaju migreny może pojawić się podwójne widzenie;
• migrena porażenna (inaczej - migrena skojarzona). W tej postaci migreny, oprócz pulsującego bólu głowy, pacjent odczuwa przejściowe zaburzenia mowy (afazja, dyzartria) i czucia (parestezje).

Migrena – przyczyny. Co najczęściej powoduje występowanie objawów migreny u pacjentów?

Tak, jak zostało to wspomniane powyżej - do tej pory nie ustalono z całą pewnością przyczyn migreny. Niektóre teorie mówią o wpływie czynników genetycznych, inne - o nagłym skurczu i późniejszym, gwałtownym rozszerzeniu ścian naczyń krwionośnych obecnych w mózgu, a jeszcze inne - o specyficznych zmianach w korze mózgowej. Niezależnie jednak od fizjologicznej przyczyny ustalono, że niektóre okoliczności i aktywności mogą wpłynąć na częstsze występowanie napadów migrenowych. Wśród nich wyróżnia się bardzo intensywny wysiłek fizyczny, silny stres czy zdenerwowanie. Oprócz tego ryzyko pojawienia się napadu zwiększają: zbyt mała lub przeciwnie - zbyt duża ilość snu, momenty relaksu (wielu pacjentów skarży się na ataki pojawiające się na wakacjach, podczas urlopu), gwałtowne zmiany pogody lub zmiany hormonalne (dzieje się tak zwłaszcza u kobiet). Istnieją również hipotezy, że do zwiększenia częstotliwości napadów migrenowych przyczynia się spożywanie czekolady, alkoholu lub tłustych potraw, jednak żadne badania nie potwierdziły tych przypuszczeń jednoznacznie.

Co ważne - już przy pojawieniu się ataku migreny warto ograniczyć czynniki pogłębiające ból (chodzi tu o ekspozycję pacjenta na hałas, ostre światło lub na intensywne zapachy). Wielu chorych w momencie ataku wybiera odosobnienie w ciemnym i cichym pomieszczeniu, co pozwala nieco złagodzić uciążliwe symptomy.

Leczenie migreny (leczenie profilaktyczne i leczenie doraźne, leki na migrenę w ciąży)

Najlepsze sposoby na migrenę to przede wszystkim stosowanie się do zaleceń lekarza, które opierają się zazwyczaj na przyjmowaniu konkretnych leków. Pacjenci muszą brać je na początku ataku lub - jeśli migrena występuje z aurą - już podczas odczuwania symptomów aury. Lekami pierwszego rzutu są ogólnodostępne leki przeciwbólowe - m.in. paracetamol oraz niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - ibuprofen, ketoprofen i inne substancje z tej grupy.

Jeśli ogólnodostępne środki nie sprawdzają się w łagodzeniu objawów migreny u danego pacjenta, wówczas lekarz może zadecydować o zastosowaniu tryptanów (dostępnych na receptę). Są to preparaty o udowodnionej skuteczności, zdolne przerwać trwający atak migreny. Z kolei w przypadku objawów towarzyszących - nudności i wymiotów - specjalista najczęściej przepisuje pacjentowi dodatkowo leki przeciwwymiotne, zapobiegające utracie równowagi wodno-elektrolitowej w epizodach migreny oraz odwodnieniu organizmu.

W niektórych przypadkach (gdy bóle głowy występują z częstością od kilku do kilkunastu razy w miesiącu) wprowadza się także leczenie profilaktyczne migreny, polegające na przyjmowaniu przez pacjenta leków mających zminimalizować liczbę napadów. Podaje się w tym celu preparaty z wielu różnych grup, w tym leki kardiologiczne, przeciwdepresyjne lub przeciwpadaczkowe. Jeśli po kilku miesiącach stosowania farmakoterapii dana osoba nie odczuwa poprawy swojego stanu, wówczas lekarz decyduje o zmianie preparatu na inny - o innym mechanizmie działania.

Dużym problemem okazuje się niestety leczenie migreny w ciąży. Objawy neurologiczne, ból, nudności i wymioty powiązane z migreną pojawiają się u około 10 do 15% kobiet. Lekami stosowanymi w przypadkach ataków u ciężarnych są paracetamol oraz - w niektórych przypadkach - kofeina (wzmacnia ona przeciwbólowe działanie paracetamolu), której dawkowanie trzeba jednak ustalić z lekarzem prowadzącym ciążę. Zachowawcze leczenie profilaktyczne proponuje się pacjentkom oczekującym potomstwa - przybiera ono wówczas postać zaleceń takich jak unikanie czynników wyzwalających bóle głowy, praktykowanie technik relaksacyjnych oraz odpowiednie nawodnienie organizmu (co oczywiście sprawdza się także w profilaktyce bólu głowy u osób niebędących w ciąży).

Źródła:

1. H. Wójcik-Drączkowska, M. Bilińska, W. Nyka, Migrena - rozpoznanie i leczenie [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2007, tom 1, nr 2, 109-114
2. S. Evers, J. Afra, A. Frese i wsp., Leczenie farmakologiczne migreny. Podsumowanie aktualnych wytycznych European Federation of Neurological Societies [w:] Medycyna Praktyczna, 14.06.2012
3. Dr n. med. D. Włoch-Kopeć, Migrena [w:] Medycyna Praktyczna, 26.20.2016
4. Prof. dr hab. med. A. Stępień, Kryteria diagnostyczne i leczenie migreny w oparciu o obowiązujące zalecenia międzynarodowe. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Bólu Głowy dotyczące leczenia migreny [w:] Medycyna po Dyplomie vol 20, nr 9, 2011
5. Dr n. med. A. Sut, Ból głowy - przyczyny, rodzaje bólu głowy, leczenie [w:] Poradnik Olmed, 25.03.2022