Paracetamol, ibuprofen czy aspiryna? Kiedy stosować dany lek przeciwbólowy?

Paracetamol, ibuprofen oraz aspiryna są lekami o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym, jednak nie wszystkie mają identyczne zastosowanie. Jaki lek wybrać? Kiedy stosować paracetamol, w jakich sytuacjach stosować ibuprofen i kiedy stosować kwas acetylosalicylowy?

Czym jest aspiryna, jak działa i jakie są wskazania do stosowania aspiryny?

Aspiryna – działanie

Jak działa aspiryna? Aspiryna, czyli kwas acetylosalicylowy, jest substancją o właściwościach przeciwzapalnych, przeciwbólowych i przeciwpłytkowych. Zalicza się ją do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ). Silnie hamuje aktywność enzymu cyklooksygenazy 1. Jest szybko wchłaniania w żołądku i dwunastnicy, osiągając maksymalne stężenie we krwi po 30 minutach od przyjęcia tabletki niepowlekanej oraz po 3 godzinach w przypadku zastosowania preparatu powlekanego.

Aspiryna – wskazania do stosowania

Najczęściej aspiryna jest zalecana w przebiegu chorób układu krążenia z towarzyszącą wzmożoną aktywnością płytek krwi. Stosuje się ją w chorobie wieńcowej serca, żylnej chorobie zakrzepowo-zatorowej, zaburzeniach funkcjonowania tętnic obwodowych oraz w prewencji pierwotnej incydentów sercowo-naczyniowych.

Aspiryna a zakrzepica

Aspiryna jest lekiem stosowanym w przebiegu żylnej choroby zakrzepowo zatorowej. Dzięki hamowaniu wytwarzania tromboksanu A2, który sprzyja zwiększeniu aktywności płytek krwi, zapobiega powstawaniu zakrzepów w naczyniach.

Aspiryna – skutki uboczne

Stosowanie aspiryny może wywołać efekty uboczne takie jak objawy żołądkowo-jelitowe (nudności, bóle w nadbrzuszu, zaburzenia połykania), krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego, uszkodzenie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy, wrzody żołądka i dwunastnicy, reakcje skórne, astma aspirynowa. Przy przewlekłym stosowaniu leków z grupy NLPZ zaobserwowano tendencję do wystąpienia obrzęków i wzrostu ciśnienia tętniczego krwi.  Aspiryna, ze względu na hamowanie aktywności enzymu cyklooksygenazy 1, hamuje nie tylko produkcję negatywnie oddziałującego tromboksanu A2, ale również wszystkich metabolitów kwasu arachidonowego, w tym wpływającej ochronnie na żołądek prostaglandyny E2, która zmniejsza wydzielanie kwasu solnego, a zwiększa mucyny, fosfolipidów, dwuwęglanów oraz stymuluje przepływ krwi w błonie śluzowej żołądka.

Aspiryna a paracetamol

Aspiryna wchodzi w interakcje z wieloma lekami, zwiększając ryzyko krwawienia, zwłaszcza 

z przewodu pokarmowego. Przeciwwskazaniem do zażywania aspiryny jest stosowanie inhibitorów wychwytu serotoniny oraz niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), za wyjątkiem niektórych substancji (preferencyjnych inhibitorów cyklooksygenazy 2) np. celekoksybut, nimezulid, meloksykam, etodolak, parekoksyb. Aspiryna i paracetamol mogą być stosowane równolegle, nie zwiększając ryzyka krwawienia, natomiast połączenie aspiryna i ibuprofen jest zdecydowanie odradzane.


Aspiryna a ibuprofen

Czy można łączyć kwas acetylosalicylowy z ibuprofenem? Zasadniczo nie zaleca się łączyć różnych leków z grupy NLPZ. W przypadku stosowania aspiryny jako substancji przeciwpłytkowej, ibuprofen będzie osłabiać jej działanie ze względu na blokowanie miejsca acetylacji cyklooksygenazy.

Aspiryna a alkohol

Łączenie leków z alkoholem nigdy nie jest dobrym pomysłem. Zarówno leki jak i alkohol są metabolizowane w wątrobie. Praca enzymów wątrobowych może być przyspieszana lub spowalniana przez różne substancje, w tym alkohol oraz leki, co przekłada się na osłabienie lub wzmocnienie działania leków oraz na nasilenie ich działań niepożądanych. Mimo, że aspiryna jest często stosowana w preparatach na „kaca”, w połączeniu z alkoholem wzrasta ryzyko wystąpienia objawów niepożądanych stosowania aspiryny takich jak uszkodzenie błony śluzowej żołądka i krwawienia z układu pokarmowego.

Aspiryna - dawkowanie

Działanie aspiryny jest zależne od dawki. Stosując 75-100mg dziennie zmniejszeniu ulegnie reaktywność płytek krwi (konkretniej ich agregacja), ale nie zostanie zmniejszona gorączka ani zahamowane procesy zapalne. Do osiągnięcia działania przeciwgorączkowego wymagana jest dawka około 300-400mg, natomiast przeciwzapalnego – 500-800mg. Paradoksalnie, przy stosowaniu dużych dawek aspiryny, jej działanie przeciwpłytkowe może ulec osłabieniu. Ze względu na wysokie ryzyko wystąpienia efektów niepożądanych przy przyjmowaniu dużych dawek aspiryny, w przypadku wystąpienia gorączki lepszym wyborem będzie paracetamol lub ibuprofen, natomiast w celu osiągnięcia działania przeciwzapalnego – ibuprofen (paracetamol nie wykazuje aktywności przeciwzapalnej).

Aspiryna – przeciwwskazania do stosowania kwasu acetylosalicylowego

Stosowanie preparatów z kwasem acetylosalicylowym przeciwwskazane jest u osób uczulonych na aspirynę, ze skazą krwotoczną, astmą aspirynową, zaawansowaną niewydolnością nerek lub wątroby, chorobami jelita grubego o podłożu zapalnym oraz czynną chorobą wrzodową żołądka lub dwunastnicy.  Z powodu hamowania wydalania kwasu moczowego, aspiryna może pogorszyć przebieg dny moczanowej. Bezwzględnie zakazana jest u dzieci, gdyż może wywołać groźny dla życia zespół Reye’a (stłuszczenie wątroby i mózgu).

Nie zaleca się stosowania aspiryny wraz z lekami należącymi do grupy preferencyjnych inhibitorów cyklooksygenazy 1 (COX-1) takich jak ketoprofen, indometacyna, ketorolak, suprofen oraz razem z lekami podobnie działającymi na COX-1 i COX-2 np. ibuprofen, naproksen, fenoprofen, salicylan sodu, piroksykam, diklofenak. Niesteroidowe leki przeciwzapalne, do których zalicza się m.in. aspiryna oraz ibuprofen, to szeroka grupa substancji, które mogą wchodzić w interakcje z innymi przyjmowanymi lekami, w tym doustnymi antykoagulantami, pochodnymi sulfynylomocznika, doustnymi glikokortykoidami bisfosfonianami, diuretykami pętlowymi i tiazydowymi, aminoglikozydami, cyklosporyną, metotreksatem, oraz przy przyjmowaniu dużych dawek, z niektórymi lekami obniżającymi ciśnienie krwi.

Czym jest ibuprofen, jak działa i jakie są wskazania do stosowania ibuprofenu?

Ibuprofen – wskazania do stosowania

Głównym wskazaniem do zastosowania ibuprofenu jest leczenie ostrych i przewlekłych dolegliwości bólowych o małym i średnim nasileniu, gorączka, bolesne miesiączkowanie,  a także leczenie przeciwzapalne w zapaleniu ucha środkowego oraz w innych stanach zapalnych gardła i zatok. U dzieci poniżej 12 roku życia dawkę wylicza się na podstawie ich masy ciała, zazwyczaj podawane są wartości 20-30mg na kilogram na dobę, podzielone na 2 lub 3 dawki, jednak zawsze lekiem pierwszego rzutu u dzieci jest paracetamol. Ibuprofenu nie można stosować u niemowląt przed 3 miesiącem życia.

Ibuprofen – dawkowanie

Jak stosować ibuprofen? Większość producentów, dla dorosłych i dzieci powyżej 12 roku życia jako dawkę początkową przyjmuje 400mg, a w razie potrzeby po 4 godzinach można przyjąć dodatkowe 200-400mg. Zalecany odstęp pomiędzy dawkami wynosi cztery godziny, a maksymalna dawka dzienna 1200mg. Ibuprofenu nie należy stosować dłużej niż przez 3 dni bez zalecenia lekarza.

Ibuprofen na gorączkę

Ibuprofen jest lekiem skutecznie obniżającym gorączkę, który dodatkowo działa przeciwzapalnie. Ibuprofen u dzieci jest stosowany jako lek drugiego rzutu w zwalczaniu gorączki, najczęściej naprzemiennie z paracetamolem w odpowiednich ostępach czasowych. Jego dawka powinna być wyliczana na podstawie masy ciała dziecka.

Ibuprofen a alkohol

Zawsze łączenie leków z alkoholem będzie obciążeniem dla wątroby. Ibuprofen, pod kątem interakcji z alkoholem jest znacznie bezpieczniejszy w porównaniu do paracetamolu czy aspiryny, jednak nie oznacza to, że powinien być z nim łączony, ponieważ może nasilać negatywny wpływ ibuprofenu na żołądek i jego inne potencjalne działania niepożądane. 

Ibuprofen – skutki uboczne

Działania niepożądane ibuprofenu są podobne jak większości leków z klasy NLPZ. Prawdopodobieństwo wystąpienia działań niepożądanych zależy od stosunku siły hamowania cyklooksygenazy 1 względem inhibicji cyklooksygenazy 2. Z tego powodu, przy dłuższym stosowaniu, ibuprofen będzie wywoływał podobne efekty uboczne jak aspiryna (z wyłączeniem astmy aspirynowej), jednak o znacznie mniejszym nasileniu. 

Ibuprofen przeciwwskazania do stosowania 

Przeciwwskazaniem do przyjmowania ibuprofenu jest stosowanie leków hamujących agregację płytek krwi zawierających kwas acetylosalicylowy, dna moczanowa, skaza krwotoczna, alergia na substancję czynną leku, ciąża, zaawansowana niewydolność wątroby lub nerek, czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy, toczeń rumieniowaty układowy, wiek poniżej 3 miesiąca życia. Nie zaleca się długotrwałego przyjmowania ibuprofenu u osób z chorobami stawów (hamuje on tworzenie chrząstki stawowej). Podobnie jak aspiryna i inne leki z grupy NLPZ może wchodzić w interakcje między innymi z niektórymi lekami stosowanymi w przebiegu cukrzycy, zakrzepicy, terapii obrzęków i nadciśnienia.

Czym jest paracetamol, jak działa i jakie są wskazania do stosowania paracetamolu?

Paracetamol – działanie

Paracetamol, czyli acetaminoafen, jest lekiem o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. W przeciwieństwie do leków z grupy NLPZ nie wywołuje owrzodzeń błony śluzowej żołądka, nie upośledza czynności płytek krwi i nie indukuje duszności u chorych z astmą aspirynową. Nie posiada właściwości przeciwzapalnych. Paracetamol jest dostępny bez recepty. Występuje w tabletkach, czopkach, syropach.

Paracetamol – wskazania do stosowania

Do podstawowych wskazań do stosowania paracetamolu zalicza się ostre dolegliwości bólowe o małym i średnim nasileniu u dzieci oraz u dorosłych, ból przewlekły oraz gorączkę.

Paracetamol a alkohol

Połączenie paracetamolu z alkoholem jest jednym z najgorszych wyborów, jaki można dokonać. Przyjmowanie paracetamolu przed, w trakcie lub w niedługim czasie po spożyciu alkoholu znacząco zwiększa ryzyko uszkodzenia wątroby.

Paracetamol na gorączkę

Paracetamol jest lekiem pierwszego rzutu, zarówno w przypadki wystąpienia gorączki 

u osoby dorosłej, jak i dziecka. Jest stosunkowo najbezpieczniejszy, lecz mniej skuteczny niż np. ibuprofen. W przypadku ciężkiej do zwalczenia gorączki, często stosuje się naprzemiennie ibuprofen i paracetamol w odpowiednich odstępach (ibuprofen co 8 godzin, paracetamol co 4-6 godzin).

Paracetamol w ciąży

W chwili obecnej, paracetamol uznaje się jako najbezpieczniejszy lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym dla kobiet w ciąży, stosowany w zalecanych dawkach. Niektóre źródła, sugerują, że mimo wszystko powinno się go unikać w pierwszym trymestrze. Jak każdy lek, paracetamol powinien być używany w jak najniższej skutecznej dawce i tylko doraźnie.

Paracetamol – dawkowanie

Jak stosować paracetamol? Większość producentów sugeruje od jednej do dwóch dawek po 500mg u osób dorosłych i dzieci powyżej 12 roku życia. Maksymalna dawka dobowa to 4000mg. U dzieci między 6 a 12 rokiem życia, zaleca się połowę dawki przewidzianej dla osoby dorosłej, z zachowaniem większych odstępów pomiędzy poszczególnymi dawkami. U dzieci poniżej 6 roku życia nie należy podawać paracetamolu bez porozumienia z lekarzem. Dzieciom w wieku od 3 miesięcy do 6 lat stosuje się 10 mg na kilogram masy ciała jako pojedynczą dawkę, a odstęp pomiędzy poszczególnymi dawkami nie powinien być mniejszy niż 6 godzin. 

Paracetamol – skutki uboczne

Działania niepożądane występują bardzo rzadko. Mogą pojawić się zmiany skórne (rumień, zaczerwienienie), zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych, niedociśnienie, nudności, biegunka, przejściowa niedokrwistość, neutropenia i małopłytkowość. W przypadku przedawkowania uszkodzeniu ulega wątroba i nerki.

Paracetamol – przeciwwskazania

Przeciwwskazania do stosowania paracetamolu to ciężkie zaburzenia czynności wątroby lub nerek, choroba alkoholowa, uczulenie na paracetamol lub którykolwiek z pozostałych składników tego leku, wiek poniżej 3 miesiąca życia.

Wiele leków, w tym paracetamol, ibuprofen i aspiryna, jest dostępnych bez recepty. Należy ich używać z rozsądkiem i przed zastosowaniem przeczytać ulotkę załączoną przez producenta, aby być świadomym możliwych interakcji i przeciwwskazań.

Przypisy:

1. Leppert, Wojciech; Majkowicz, Mikołaj. Ból przewlekły. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018, 250 s. ISBN 978-83-200-5658-7
2. Korbut, Ryszard. Farmakologia. : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017, 646 s. ISBN 978-83-200-5450-7
3. Orzechowska-Juzwenka Krystyna. Farmakologia kliniczna. Znaczenie w praktyce medycznej. 2012, 280s. ISBN 978-83-612-5706-6