Skurcze nóg, łydek i stóp - przyczyny i leczenie, domowe sposoby na skurcze mięśni nóg.

Przyczyny skurczów nóg, łydek i stóp

Mięśnie umożliwiają wykonywanie ruchów. Dzięki nim możemy także pozostawać długo w wybranej pozycji - np. stać lub siedzieć z wyprostowanymi plecami. Skurcze mięśni są dolegliwością odczuwaną przez wiele osób. Najczęściej dotyczą nóg, zwłaszcza mięśni łydek. Skurcz to niezależne od naszej woli nagłe skrócenie długości mięśnia lub zmiana jego napięcia. Powoduje ostry ból, który najczęściej trwa kilka lub kilkanaście sekund, ale zdarzają się przypadki skurczów trwające kilka minut. Skurcze mięśni nóg, najczęściej łydek pojawiają się głównie w nocy i są tak silne, że wyrywają pacjenta ze snu. Przyczyn tej dolegliwości jest bardzo wiele i często konieczna jest długotrwała diagnostyka.

O czym świadczą nagłe skurcze mięśni nóg? Najczęstsza przyczyna dokuczliwych skurczów nóg to nieodpowiednie nawodnienie organizmu i niedobory składników m.in. magnezu, potasu, sodu oraz wapnia, czyli zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. Mogą być spowodowane odwodnieniem organizmu w czasie upału bądź intensywnego wysiłku fizycznego. Często mają miejsce podczas treningów lub meczów piłkarskich.

Drugi i trzeci trymestr ciąży mogą być okresem, gdy przyszłe mamy uskarżają się na skurcze nóg i obrzęki. Powodowane są one zaburzeniami krążenia. Powiększająca się macica uciska na naczynia krwionośne, utrudniając przepływ krwi.

Inne przyczyny skurczów mięśni nóg to:

• długotrwały wysiłek fizyczny mięśni nóg
• chodzenie przez długi czas na wysokich obcasach
• żylaki, niewydolność żylna
• zaburzenia neurologiczne związane z uszkodzeniem nerwów obwodowych
• przyjmowanie leków moczopędnych lub przeczyszczających
• niektóre leki stosowane w leczeniu zbyt wysokiego ciśnienia tętniczego np. diuretyki
• choroby przebiegające z wysoką temperaturą lub wymiotami i biegunką również powodują obniżenie stężenia elektrolitów w organizmie
• siedzący tryb życia powodujący ucisk mięśni nóg i ich niedotlenienie.  Przyczyną skurczu  może też być tendencja do zakładania podczas siedzenia nogi na nogę.

W celu diagnostyki należy udać się do lekarza.

Nocne skurcze nóg – przyczyny

Nocne skurcze mięśni mają najprawdopodobniej charakter neurogenny i częściej dokuczają  osobom starszym, głównie kobietom. Dzieci sporadycznie skarżą się na skurcze nóg w nocy. Częstość występowania skurczów nóg i łydek wzrasta wraz z wiekiem. Seniorzy cierpią na liczne choroby mogące powodować tę dolegliwość. Są to: cukrzyca i związane z nią niedokrwienie, zanik neuronów ruchowych i zaburzenia przewodnictwa nerwowego kończyn dolnych, miażdżyca, nadciśnienie, choroby tarczycy, niewydolność wątroby i nerek. Również zmniejszenie aktywności fizycznej i siedzący tryb życia źle wpływają na pracę mięśni i mogą powodować nocne skurcze mięśni nóg. Skurczowi mięśni stopy może towarzyszyć jej bolesne wykręcenie. Może to dotyczyć również palców stóp.

Niedobór magnezu i witamin a skurcze nóg

Magnez jest jednym z najbardziej wszechstronnych pierwiastków. Niemal 50% tego minerału znajduje się w tkankach miękkich człowieka - w mięśniach. Ma ogromny wpływ na pracę układu nerwowego i mięśniowego. Odgrywa ważną rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych. Nic więc dziwnego, że bolesne skurcze mięśni nóg są kojarzone najczęściej z brakiem właśnie tego minerału. Skurczom może towarzyszyć drętwienie i mrowienie kończyn. Niedobór magnezu może powodować także drżenie warg i powiek. Równie ważne dla pracy mięśni są potas i sód, które także odgrywają istotną rolę w przewodzeniu impulsów nerwowych. Przy nawracających, silnych dolegliwościach należy sprawdzić poziom wapnia, którego brak w połączeniu z niedoborami magnezu i potasu jest przyczyną występowania tężyczki czyli niekontrolowanych, bardzo bolesnych skurczów i drżenia mięśni. Poziom stężenia elektrolitów możemy sprawdzić wykonując jonogram. W przypadku znacznych niedoborów tych kluczowych dla zdrowia pierwiastków lekarz zaleci wzbogacenie diety o składniki mineralne, których brakuje pacjentowi np. poprzez ich suplementację. Sam magnez wchłania się słabo, ale wzbogacony witaminą B6 przyswaja się znacznie lepiej. Popularne preparaty na skurcze nóg oprócz magnezu z witaminą B6 zawierają także potas.

Przy wyborze suplementów z magnezem bardzo ważny jest ich skład. Najgorzej rozpuszcza się tlenek magnezu, a najlepiej organiczne sole magnezu takie jak cytrynian magnezu lub mleczan magnezu. Jest to forma, w jakiej występuje on naturalnie w przyrodzie. Spośród związków nieorganicznych najlepiej rozpuszcza się w wodzie chlorek magnezu. Do tabletek na skurcze dodawana jest witamina B6, zwiększająca wchłanianie magnezu.

Skurcze mięśni nóg a wysiłek fizyczny

Nadmierny wysiłek fizyczny, zwłaszcza po długim okresie nieuprawiania sportu może skutkować bolesnymi skurczami mięśni ud lub łydek. Każdy trening powinien być poprzedzony rozgrzewką mięśni a zakończony rozciąganiem mięśni. Należy dopasować intensywność ćwiczeń do możliwości organizmu i nie ryzykować urazu lub przetrenowania. Odwodnienie i związane z tym zaburzenia gospodarki elektrolitowej jest kolejnym problemem, z którym muszą mierzyć się osoby ciężko pracujące fizycznie lub uprawiające sport. Pocąc się tracimy składniki mineralne. W aptekach jest duży wybór preparatów wyrównujących stężenie elektrolitów w organizmie.

Bolesne skurcze nóg - jak zapobiegać?

Skurcze nóg, chociaż z reguły są krótkotrwałe, stanowią tak nieprzyjemne doznanie, że warto podjąć starania, aby skutecznie im zapobiegać. Rzeczą, na którą przede wszystkim powinniśmy zwrócić uwagę jest właściwie zbilansowana dieta. Musimy też pamiętać o spożywaniu dziennie przynajmniej 2 litrów wody dziennie, aby utrzymać właściwe nawodnienie i nie dopuścić do utraty elektrolitów. Umiarkowany ruch zamiast siedzenia przed telewizorem lub komputerem dotleni mięśnie i poprawi krążenie w kończynach.

Domowe sposoby na skurcze nóg

Skuteczną metodą na zwalczenie nagłego skurczu łydki jest wyprostowanie nogi i zadarcie palców do góry. Następnie delikatnie masujemy bolące miejsce. Pozwoli to na rozluźnienie mięśnia i ustąpienie bólu. Pomóc może również ciepły kompres przyłożony na mięsień brzuchaty łydki. Aby nie dopuszczać do takich bólowych incydentów, najlepiej wdrożyć profilaktykę, która jest możliwa do stosowania w domu. Co zrobić, gdy pojawiają się skurcze? Podpowiadamy:

1. Jedzenie produktów bogatych w potas np. ziemniaków, bananów, pomidorów
2. Jedzenie produktów bogatych w magnez, np. pieczywa pełnoziarnistego, warzyw strączkowych, orzechów, czekolady.
3. Unikanie przetworzonego jedzenia typu fast food
4. Codzienne wykonywanie ćwiczeń rozciągających, szczególnie przed snem
5. Kąpiel rozgrzewająca przed snem mięśnie narażone na nocne skurcze
6. Odpoczywanie z nogami uniesionymi do góry
7. Częste spacerowanie utrzymujące mięśnie w ruchu
8. Picie wystarczającej ilości wody lub innych napojów
9. Noszenie wygodnego obuwia
10. Masaż relaksacyjny nóg

Silne skurcze mięśni kończyn dolnych związane są ze zmianą długości i napięcia włókien mięśniowych. Kurcze mięśni mogą świadczyć o niedoborach minerałów, ale również o poważnych chorobach. Mimowolne skurcze mogą dotyczyć mięśni podudzi, ud i łydek, a także stóp. Najczęściej pojawiają się w nocy. Przyczyny i leczenie bolesnych skurczów nóg może być złożonym zagadnieniem. Jeśli pomimo zadbania o odpowiednią dietę i suplementację problem skurczów nie ustaje należy skonsultować się z lekarzem.

Przypisy

1. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Red. Ciborowska, Helena; Ciborowski, Artur . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021
2. Iskra M, Krasińska B, Tykarski A. Magnez — rola fizjologiczna, znaczenie kliniczne niedoboru w nadciśnieniu tętniczym i jego powikłaniach oraz możliwości uzupełniania w organizmie człowieka.Via Medica. Published online 2013.
3. Gajewski, P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo medycyna praktyczna, Warszawa 2022.
4. Gröber, Uwe, Joachim Schmidt, and Klaus Kisters. Magnesium in prevention and therapy. Nutrients 7.9 (2015): 8199-8226.