Borelioza - objawy, diagnoza, leczenie i profilaktyka

Borelioza - objawy

Borelioza jest chorobą, która przebiega w 3 stadiach. Pierwszym z nich jest stadium wczesne, ograniczone, w którym zwykle występuje rumień wędrujący, a w niektórych przypadkach także chłoniak limfocytowy skóry. We wczesnym etapie choroba ujawnia się u ponad 50% chorych. Rumień wędrujący pojawia się zazwyczaj po około 7 dniach (od 3 do 30) od ukłucia przez kleszcza. Na skórze początkowo widoczny jest jako czerwonawa grudka lub plamka, która szybko powiększa swoją średnicę, przekraczając 5cm. W jego typowej postaci ma pierścieniowy kształt z przejaśnieniem w środku. Rumień ten jest zmianą niebolesną i nieswędzącą.  Drugim stadium boreliozy jest wczesne rozsianie narządowe przebiegające z zapaleniem stawów, układu nerwowego (neuroborelioza) lub mięśnia sercowego. W stadium późnym dochodzi do trwałego uszkodzenia zajętych narządów. Charakterystyczne objawy dotyczą tylko układu nerwowego, układu ruchu oraz skóry (przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn). Ukąszenie przez kleszcza nie jest jednoznaczne z zakażeniem boreliozą. Jedynie niewielki odsetek kleszczy przenosi bakterię wywołującą chorobę. Nie należy jednak lekceważyć ukąszenia i obserwować miejsce, w którego kleszcz został usunięty.

Neuroborelioza - czym jest?

Neuroborelioza jest specyficzną odmianą boreliozy, w której rozwijają się zmiany w układzie nerwowym. Różne części układu nerwowego mogą być zajęte równocześnie lub stopniowo. Typowe zmiany obejmują limfocytowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie nerwów czaszkowych (objawiające się porażeniem lub niedowładem), przewlekłe zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego, zapalenie korzeni nerwowych i nerwów obwodowych (silny ból nasilający się w nocy z towarzyszącym osłabieniem mięśni) oraz polineuropatia obwodowa.

Borelioza – diagnostyka

Jak zdiagnozować boreliozę? Podstawową metodą diagnostyczną jest wykonanie badań serologicznych na obecność swoistych przeciwciał klasy IgM metodą Elisa. Dodatni wynik badania serologicznego bez wystąpienia objawów klinicznych charakterystycznych dla boreliozy nie ma znaczenia diagnostycznego. W celu potwierdzenia boreliozy poza badaniami laboratoryjnymi musi wystąpić przynajmniej jeden z następujących objawów: rumień wędrujący, przewlekłe zanikowe zapalenie skóry kończyn, chłoniak limfocytowy skóry czy objawy neuroboreliozy.

Leczenie boreliozy

Jak się leczyć boreliozę? Podstawową metodą leczenia boreliozy jest stosowanie antybiotyków skutecznych wobec bakterii Borrelia. Często zalecanymi przez lekarzy preparatami jest amoksycylina, doksycykina, cefuroksym, ale rodzaj preparatu dobierany jest na podstawie obrazu klinicznego. Dodatkowo stosuje się leczenie objawowe w przypadku boreliozy, między innymi lekami przeciwbólowymi. 

Ochrona przed kleszczami

W Polsce kleszcze żerują od wczesnej wiosny (przełom marca i kwietnia) do późnej jesieni (listopad). Najczęściej do zakażenia boreliozą dochodzi od maja do września. Kleszcze, które zostały zakażone mogą następnie przenosić choroby na ludzi podczas penetracji skóry. Aby ochronić się przed kleszczami podczas pobytu na terenach łąkowo-leśnych należy szczelnie osłaniać skórę ubraniem – wysokie skarpetki, długie nogawki, długie rękawy. Warto również wybierać ubranie jasnego koloru, ponieważ łatwiej na nich zauważyć pełzające kleszcze. W aptekach dostępne są środki odstraszające owady (w tym kleszcze), które rozpyla się na powierzchnię skóry. Należy również pamiętać o dokładnym kontrolowaniu skóry po każdym pobycie na terenie łąkowo-leśnym, zwłaszcza w okolicach pachwin, za uszami oraz w fałdach skórnych. W przypadku, gdy znajdziemy na skórze kleszcza należy jak najwcześniej usunąć go mechanicznie, najlepiej przy użyciu specjalnych haczyków. Haczyk należy wsunąć między skórę a kleszcza jak najbliżej skóry aż do lekkiego zaklinowania owada w szczelinie, po czym lekko podnosząc haczyk przekręcić go 2-3 razy wokół długiej osi. Ranę po usunięciu kleszcza należy przemyć środkiem odkażającym, a ręce umyć wodą z mydłem. Pod żadnym pozorem kleszcza nie należy smarować masłem, innymi tłustymi substancjami, alkoholem, benzyną, jak również go wydrapywać, wyciskać czy przypalać, ponieważ wówczas ilość wymiocin i śliny kleszcza wydalanych do krwi osoby ukąszonej znacznie wzrasta, co zwiększa ryzyka zakażenia boreliozą. Po usunięciu kleszcza przez 30 dni należy obserwować miejsce ukąszenia pod kątem wystąpienia rumienia wędrującego, który jest wczesnym objawem boreliozy. Objawem alarmującym jest również wystąpienie gorączki powyżej 38 stopni Celcjusza.

Borelioza – rokowanie

U chorych, u których borelioza rozpoznana jest we wczesnym stadium choroby w ponad 90% przypadków uzyskiwane jest pełne wyleczenie. U osób, które nie podejmą leczenia we wczesnej fazie choroby mogą wystąpić późne objawy ze strony układu nerwowego, skóry i stawów.

Szczepionka na boreliozę - istnieje? Niestety, obecnie na boreliozę nie ma szczepionki, dlatego tak ważna jest profilaktyka ukąszeń przez kleszcze, a także obserwowanie skóry w miejscach po usunięciu kleszcza. Borelioza może dawać także objawy po latach, dlatego ważne jest by unikać ukąszeń kleszczy.

Przypisy:

1. Szczeklik A. Interna Szczeklika 2017.
2. Stanek, Gerold, and Franc Strle. "Lyme borreliosis–from tick bite to diagnosis and treatment." FEMS microbiology reviews 42.3 (2018): 233-258.
3. Steere, Allen C., et al. "Lyme borreliosis." Nature reviews Disease primers 2.1 (2016): 1-19.