Emolienty na atopowe zapalenie skóry. Czym są emolienty, jak działają, dlaczego warto je stosować u dorosłych i dzieci od pierwszych dni życia?

Emolienty stosowane w kosmetykach mogą być pochodzenia naturalnego (np. woski, tłuszcze, oleje) lub syntetycznego. Obecnie wyszczególnia się ponad 1000 związków o charakterze emolientu. Bardzo dużo z nich należy do tak zwanych „emolientów suchych”, które po aplikacji nie są odczuwalnie tłuste lub lepkie. Znaczną część stanowią również związki z grupy silikonów i ich pochodne. Ze względu na mechanizm działania emolientów, wyróżniamy trzy podstawowe grupy:

• emolienty o działaniu okluzyjnym – emolient pozostaje na powierzchni skóry i nie wnika w struktury warstwy rogowej. Mechanizm ten jest charakterystyczny dla związków o dużej masie cząsteczkowej. Najważniejsze składniki okluzyjne to oleje wodorowęglowe (wazelina, oleje mineralne, parafina), alkohole tłuszczowe (cetylowy, lanolinowy, stearylowy), alkohole wielowodorowe (glikol propylenowy), fosfolipidy (lecytyna), estry woskowe (lanolina), kwasy tłuszczowe (stearynowy, lanolinowy), sterole i woski.
• emolienty oddziaływujące ze strukturami cementu międzykomórkowego warstwy rogowej – emolient częściowo pozostaje na powierzchni skóry tworząc barierę okluzyjną, a częściowo penetruje do warstwy rogowej skóry. Mechanizm ten jest charakterystyczny dla związków o średniej masie cząsteczkowej i umiarkowanej polarności takich jak np. sterole, ceramidy.
• emolienty wykazujące aktywność biologiczną – poza tworzeniem bariery okluzyjnej i penetracji do warstwy rogowej skóry, emolient wykazuje działanie biologiczne w żywych warstwach naskórka. Mechanizm ten jest charakterystyczny dla niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, ale również dla innych związków, które mają zdolność oddziaływania z receptorami PPAR (grupa steroidowych receptorów jądrowych).

Na co stosować kosmetyki emolientowe?

Głównym wskazaniem do stosowania emolientów jest suchość skóry. Znaczny spadek uwodnienia warstwy rogowej powoduje nasilanie złuszczania i przepuszczalności skóry, a także zmniejszenie jej elastyczności. Prowadzi to do zaburzenia funkcji bariery naskórkowej i zwiększenia podatności skóry na podrażnienia, stany zapalne, infekcje i świąd. Suchość skóry często występuje u wcześniaków, w wyniku narażenia na substancje chemiczne, jak również w przebiegu wielu schorzeń, zarówno dermatologicznych, jak i ogólnoustrojowych (np. zaburzenia hormonalne, cukrzyca, nowotwory). Czasami suchość skóry jest efektem ubocznym stosowania niektórych leków. Zaleca się również stosowanie emolientów przy deficycie żelaza, niedoborach niektórych witamin (A,D, C, E) oraz podczas menopauzy.

Atopowe zapalenie skóry a emolienty

Emolienty stosowane są w leczeniu wielu chorób dermatologicznych, w tym atopowego zapalenia skóry, łuszczycy, wyprysku przewlekłego, zaburzeń rogowacenia, chorób świądowych. Zmniejszają suchość i świąd skóry, zwiększają jej elastyczność a także natłuszczają naskórek. Są one często stosowane w połączeniu z przeciwzapalnym leczeniem miejscowym. Efekt nawilżenia po zastosowaniu emolientów utrzymuje się przez 4-6 godzin, dlatego ich aplikacja powinna być ponawiana w trakcie dnia. Szczególnie istotne jest, aby emolient do skóry atopowej zawierał ceramidy, które poza funkcją okluzyjną, chronią skórę przed działaniem czynników zewnętrznych i regenerują cerę skłonną do podrażnień. Wykazano, że obniżenie ilości ceramidów w skórze, nie tylko generuje jej suchość, ale również sprzyja kolonizacji przez mikroorganizmy np. gronkowiec złocisty. 

Emolienty dla dzieci i niemowląt. Czy warto stosować emolienty dla niemowląt w postaci olejków do kąpieli czy kremów z lipidami?

Skóra małych dzieci, a w szczególności niemowląt, jest bardzo delikatna i podatna na podrażnienia. Na rynku jest wiele produktów do pielęgnacji skóry dzieci i niemowląt, jednak spora część z nich zawiera barwniki i substancje zapachowe. Do dbania o skórę naszych pociech najlepiej sprawdzą się emolienty dla niemowląt, które są hypoalergiczne i sprawią, że skóra będzie gładka, miękka oraz dobrze natłuszczona. Ze względu na ich naturalny skład, nie będą wywoływały podrażnień. Emolienty dla noworodków można stosować już od pierwszych dni życia. Ich stosowanie jest szczególnie ważne u małych alergików czy pacjentów z AZS, aby nie dopuścić do zaczerwienienia, szorstkości, pękania, świądu i suchości skóry. Emolienty znakomicie zadziałają również u dzieci w przypadku podrażnień wywołanych innymi czynnikami niż alergia np. przy odparzeniach od pieluszki. Doskonale sprawdzają się emolienty do kąpieli, które są wygodne w użytkowaniu i nie wymagają smarowania dziecka, choć oczywiście produkty w postaci kremów czy emulsji, z dodatkiem olejów roślinnych, mocznika czy kwasu hialuronowego (niektóre z preparatów zawierają także humektanty) również może być z powodzeniem praktykowane u maluszków. Według najnowszych badań, stosowanie emolientów w pierwszym roku życia może przyczyniać się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia atopowego zapalenia skóry w późniejszym wieku.

Podsumowując – emolienty to produkty lub substancje, które dzięki swoim właściwościom utrzymują prawidłowy poziom nawilżenia skóry, mają działanie wygładzające i natłuszczające. Ich stosowanie przyczynia się do poprawy kondycji skóry i funkcji bariery naskórkowej. Są integralnym elementem leczenia wielu chorób dermatologicznych, w tym atopowego zapalenia skóry.