Katar sienny – przyczyny, jak zwalczyć alergiczny nieżyt nosa? Jak odróżnić katar alergiczny? Domowe sposoby na katar.

Czym jest katar sienny?

Katar sienny, inaczej pyłkowica, to zapalenie błony śluzowej nosa spowodowane reakcją alergiczną na pyłki roślin. Objawia się wodnistym katarem i kichaniem. Występuje sezonowo - co roku w porze kwitnienia określonych roślin, a następnie przemija. Katar sezonowy może być także powodowany przez zarodniki pleśni – Alternaria iCladosporium.

Czym jest alergiczny nieżyt nosa?

Katar alergiczny to stan zapalny błon śluzowych nosa spowodowany alergenami wziewnymi m.in. pyłki roślin, sierść zwierząt, grzyby pleśniowe, roztocza. Może być sezonowy lub całoroczny. Sezonowy katar spowodowany alergią na pyłki roślin określany jest jako katar sienny. Z kolei całoroczny alergiczny nieżyt nosa może być wywoływany alergenami wziewnymi takimi jak alergeny zwierząt, zarodniki grzybów, roztocza, lateks, alergeny zawodowe (występujące w środowisku pracy związki o dużej masie cząsteczkowej). Katar alergiczny ze względu na czas trwania objawów można podzielić na przewlekły (trwający ponad 4 dni w tygodniu przez ponad 4 tygodnie) lub okresowy (trwający przez mniej niż 4 tygodnie w mniej niż 4 dni tygodnia). Czasami objawy alergicznego nieżytu nosa są mocno nasilone i uciążliwe, powodując trudności w pracy, zaburzenia snu i utrudnienia wykonywania codziennych czynności. Objawy mogą się nasilać podczas przebywania w miejscach z zanieczyszczonym powietrzem np. spalinami samochodowymi, dymem papierosowym, pyłem zawieszonym czy dwutlenkiem siarki.

Szacuje się, że różne postacie kataru alergicznego mogą występować nawet u 28% dorosłych, głównie w populacji z terenów miejskich. Częściej dotyka osoby z astmą oskrzelową i alergiami pokarmowymi.

Objawy kataru siennego

Katar sienny charakteryzuje się obecnością wodnistej wydzieliny z nosa z towarzyszącym uczuciem zatkania. Często występuje kichanie, zwłaszcza seryjne, swędzenie i przekrwienie spojówek oraz łzawienie, a nawet obrzęk powiek. Mogą pojawić się duszności. Reakcja organizmu jest gwałtowna po kontakcie z pyłkami i szybko ustępuje po izolacji od czynnika sprawczego np. po powrocie do mieszkania. Występuje sezonowo. U niektórych osób występują reakcje krzyżowe - z powodu podobieństwa w budowie alergenów pokarmowych i wziewnych w sezonie pylenia np. po zjedzeniu marchewki mogą wystąpić objawy alergii u osoby uczulonej na pyłki brzozy.

Jak odróżnić katar sienny od zwykłego?

Jak odróżnić katar alergiczny od zwykłego kataru? Objawy kataru alergicznego różnią się od tego w przebiegu przeziębienia, infekcji wirusowych i bakteryjnych. W przypadku alergii wydzielina jest wodnista, bezbarwna. Ulega złagodzeniu przy stosowaniu leków przeciwalergicznych. Przy infekcjach katar ma barwę żółtą lub żółto-zieloną, jest gęstszy i często towarzyszą mu inne objawy takie jak osłabienie, gorączka, bóle mięśniowo-stawowe czy złe samopoczucie. Trwa krócej niż katar alergiczny - około 7 dni.

Przyczyny kataru siennego

Przyczyną kataru siennego jest nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na pyłki roślin. Po kontakcie z pyłkami, które organizm traktuje jako alergeny, układ immunologiczny stymuluje wytwarzanie skierowanych przeciwko nim swoistych przeciwciał IgE. W Polsce najczęściej uczulają pyłki traw, chwastów oraz drzew. Na liście popularnych alergenów znajduje się m.in. 

• kostrzewa łąkowa
• tymotka łąkowa
• żyto
• wiechlina łąkowa
• brzoza
• leszczyna
• olsza
• topola
• jesion
• dąb
• bylica
• babka lancetowata

Leczenie kataru siennego

W przypadku kataru siennego jedynym skutecznym sposobem na zapobieganie jego objawom jest unikanie kontaktu z alergenem. Czasami jednak, nie jest to możliwe i trzeba się wspomóc środkami z apteki. Leczenie alergicznego nieżytu nosa obejmuje przyjmowanie tabletek przeciwhistaminowych w połączeniu z kroplami donosowymi na alergię (specjalne spray 'e bez recepty). Zaleca się wybór leków przeciwhistaminowych II generacji, które nie powodują nadmiernej senności m.in. feksofenadyna, loratydyna, bilastyna, rupatydyna.

Leki o działaniu przeciwhistaminowym są pierwszym rzutem w leczeniu alergii. W sytuacji, gdy nie są one wystarczająco skuteczne, lekarz może zalecić dodatkowo np. glikokortykosteroidy (preparaty doustne, wziewne, zastrzyki, maści) i/lub kromony (krople do nosa, aerozole, preparaty do nebulizacji). Zastosowanie znajduje również odczulanie. W przebiegu swoistej immunoterapii przez kilka lat pacjentowi podaje się preparaty zawierające kontrolowane stężenie alergenu. Po jej zakończeniu występuje dużo słabsza reakcja na alergen lub nie ma jej wcale.

Katar alergiczny - środki z apteki

Stosując leczenie farmakologiczne, warto znać rodzaje leków przeciwalergicznych. Dzieli się je na leki I oraz II generacji. Wśród leków pierwszej generacji wymienić można substancje takie jak antazolina, hydroksyzyna, prometazyna, dimenhydrynat, klemastyna, difenhydramina oraz ketotifen. Nie tylko blokują receptory H1 dla histaminy, ale także także inne receptory (cholinergiczne, adrenergiczne, serotoninowe). Są lekami nieselektywnymi. Z tego powodu powodują więcej działań niepożądanych, przede wszystkim nadmierną senność i osłabienie koncentracji, ale także suchość błony śluzowej jamy ustnej, zaparcia, osłabienie, nudności, trudności w oddawaniu moczu, zaburzenia widzenia. Obecnie nie należą do środków polecanych ze względu na dostępne lepsze alternatywy - leki drugiej generacji.

Leki przeciwalergiczne II generacji to m.in. cetyryzyna, astemizol, azelastyna, loratydyna, ebastyna, feksofenandyna, lewocetyryzyna, lewokabastyna, mizolastyna oraz rupatadyna. Selektywnie hamują receptor H1 dla histaminy. W dużo mniejszym stopniu przenikają do ośrodkowego układu nerwowego niż leki I generacji, dzięki czemu ich stosowanie jest bezpieczniejsze i nie powoduje tak licznych efektów ubocznych. Należy jednak wiedzieć, że leki te to duża grupa, w obrębie której znajdują się substancje przenikające w różnym stopniu do ośrodkowego układu nerwowego. Leki takie jak lewocetyryzyna czy cetyryzyna nie są polecane dla osób prowadzących pojazdy ze względu na ryzyko wystąpienia wzmożonej senności. Najmniej działań niepożądanych powoduje bilastyna i feksofenadyna. Substancje takie jak rupatydyna czy loratydyna poza działaniem antyalergicznym, dodatkowo wykazują aktywność przeciwzapalną.

Leki na katar sienny mogą występować także w postaci aerozolu do nosa. Zawierają leki obkurczające naczynia krwionośne w błonie śluzowej nosa (np. ksylometazolina), nawilżające (np. hialuronian sodu), przeciwalergiczne i przeciwzapalne (np. furoinian mometazonu).

Domowe sposoby na katar sienny

Naturalną alternatywą dla leków są środki roślinne o właściwościach przeciwhistaminowych. Działanie takie obserwowane jest m.in. w przypadku roślin takich jak:

• czarnuszka siewna (Nigella sativa)
• tarczyca bajkalska (Scutellaria baicalensis)
• pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens)
• wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis)
• rumianek pospolity (Matricaria chamomilla).

Osoby uczulone na pyłki w celu zminimalizowania objawów powinny unikać wychodzenia na zewnątrz w okresie nasilonego pylenia, szczególnie przy wietrznej pogodzie. Dobrym rozwiązaniem może być noszenie okularów(korekcyjne, przeciwsłoneczne, zerówki), co ograniczy ilośc alergenów przedostających się do oczu. Warto unikać przebywania w pobliżu otwartych okiem w czasie jazdy tramwajem czy autobusem. Po powrocie do domu uporczywe objawy pomaga zmniejszyć wypłukanie spojówek i nosa solą fizjologiczną, a także dokładne umycie ciała i włosów oraz zmiana odzieży.

Przypisy

1. Korbut, Ryszard. Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017.
2. Rajtar-Cynke, Grażyna. Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014.
3. Dubey, Kamlesh Kumar. "Complementary and Alternative Treatment Methods for Allergic Rhinitis." (2020).
4. Mazaheri, Yeganeh, et al. "A comprehensive review of the physicochemical, quality and nutritional properties of Nigella sativa oil." Food reviews international 4 (2019): 342-362.