Alergia jesienią – na co uważać, co uczula jesienią i zimą i jak odróżnić jesienne przeziębienie od objawów u alergika?

Alergia jesienią i zimą - przyczyny, objawy, zapobieganie i leczenie

Katar, ból i drapanie w gardle, chrypka, uczucie ogólnego osłabienia, rozdrażnienie - te objawy, zwłaszcza, jeśli pojawiają się jesienią lub zimą, zazwyczaj zwiastują rozwijające się przeziębienie lub inną, sezonową infekcję wirusową. Problem jednak pojawia się, gdy symptomy te nie ustępują pomimo leczenia, nasilają się w czasie i stają się coraz liczniejsze. Wówczas można podejrzewać, że u danej osoby rozwija się alergia. Z pozoru nie jest to intuicyjna diagnoza - alergia kojarzy się bowiem przede wszystkim z wiosną i latem, czyli z okresem najbardziej intensywnego pylenia roślin. Niestety, reakcja organizmu na styczność z niektórymi pyłkami czy z roztoczami, grzybami lub pleśnią, może pojawić się także jesienią i zimą. W jaki sposób odróżnić przeziębienie od alergii? Co pyli w październiku czy listopadzie? Jak sprawdzić, który z alergenów wywołał u pacjenta objawy i jakie sposoby wykorzystać, by złagodzić symptomy jesiennej alergii?

Alergia jesienią i zimą (pyłkowica) - co pyli we wrześniu, październiku czy listopadzie? Bylica, pokrzywa, perz, ambrozja i inne pyłki roślin

Tak, jak zostało to już wspomniane, koniec lata nie oznacza automatycznie końca okresu pylenia roślin. Faktem jest, że proces ten najintensywniej przebiega wiosną, natomiast jesienią i zimą niektóre rośliny również emitują swoje pyłki. Co pyli jesienią? Oczywiście - chwasty. We wrześniu, październiku i listopadzie w powietrzu mogą znajdować się więc m.in. pyłki pokrzywy, łubinu, babki lancetowatej, ale również perzu, ambrozji czy komosy oraz bylicy. Im dłużej trwają ciepłe dni bez opadów deszczu, tym większe jest ryzyko wystąpienia objawów alergii. Zdarza się więc, że - zwłaszcza w obliczu coraz cieplejszych jesieni i zim - pacjenci odczuwają symptomy nawet do końca października czy do połowy listopada (w zależności od regionu).

Klasyczne objawy pyłkowicy u pacjentów, u których reakcja organizmu uaktywnia się jesienią są takie same, jak i osób chorujących wiosną i latem. Do symptomów zalicza się oczywiście katar (nieżyt nosa) o wodnistym, „cieknącym” charakterze, a także łzawienie oczu, zapalenie spojówek, drapanie i ból gardła, duszności, kaszel, trudności z oddychaniem oraz złe samopoczucie. Niekiedy występuje obrzęk błon śluzowych oraz powiek.

Jesienna alergia na grzyby i pleśń. Objawy uczulenia (katar, kaszel, objawy skórne)

Jedną z głównych przyczyn jesiennych i zimowych alergii są grzyby i pleśnie. Zarodniki grzybów dojrzewają się i rozwijają w określonych warunkach - a mianowicie w otoczeniu o wilgotności oscylującej w okolicach 70% oraz o stałej temperaturze. Co istotne - na kontakt z grzybami i pleśniami pacjent jest narażony zarówno podczas spacerów (wówczas zarodniki można spotkać w mchach, w spróchniałej korze drzew, w stertach liści), a także w domu(grzyby i pleśnie lokalizują się w ziemi kwiatów doniczkowych, w piwnicach, w wilgotnych, niewietrzonych i brudnych tkaninach, a nawet w drewnie czy na ścianach - przy braku właściwej wentylacji ich stężenie może wzrastać w sposób nieograniczony). Bardzo często obecność grzybów i pleśni we wnętrzu domu wiąże się z obecnością zapachu stęchlizny.

U pacjentów uczulonych na grzyby i pleśnie objawy obejmują katar (alergiczny nieżyt nosa), kichanie, łzawienie oczu (i inne symptomy podobne do alergii na pyłki roślin), natomiast często dochodzi u nich również do zwiększenia częstotliwości ataków astmy, a także do pojawienia się zmian skórnych (w tym charakterystycznego wyprysku atopowego), z towarzyszącym im świądem.

Co uczula jesienią? Alergia na roztocza może uaktywnić się po lecie

Jeszcze jedną przyczyną występowania objawów alergii w okresie jesienno-zimowym są roztocza (taka sytuacja potocznie określana jest mianem alergii na kurz). I o ile latem ich obecność jest zazwyczaj zmniejszona, to w chłodnych miesiącach - gdy temperatura wewnątrz wzrasta, rzadziej następuje wietrzenie pomieszczeń czy pościeli - roztocze mają idealne warunki do namnażania się i rozwoju. Sprzyja temu również większa wilgotność (dłużej suszące się pranie, nieodpowiednia wentylacja pomieszczeń). Więcej informacji o tym, w jaki sposób dochodzi do namnażania się roztoczy znajduje się w tekście Co to są roztocze (roztocza) i jak się ich pozbyć? Czym jest alergia na roztocza?.

Roztocza kurzu domowego bytują w największej ilości w domowych tekstyliach - kocach, w pościeli, w tapicerkach, dywanach czy ciężkich zasłonach i kotarach. Zwykle osoby nadwrażliwe na ten alergen odnotowują u siebie objawy o poranku - po przebudzeniu. Mogą odczuwać wówczas ból głowy, doświadczają uczucia niewyspania i zatkania nosa, a oprócz tego pojawia się u nich cieknący katar, kaszel z podrażnienia gardła i obrzęk błon śluzowych. Co istotne - pacjenci uczuleni na roztocza, cierpiący jednocześnie na astmę czy też na AZS lub inne zapalenia skóry, zauważają u siebie zaostrzenie objawów po kontakcie z tymi pasożytami.

Jak odróżnić objawy alergii jesienią od przeziębienia?

Odróżnienie objawów alergii od objawów przeziębienia - zwłaszcza, jeśli te pojawiają się jesienią i zimą - może stanowić prawdziwe wyzwanie. Niemniej, istnieje kilka cech różnicujących te symptomy, na które warto zwrócić uwagę:

• najbardziej charakterystyczną różnicą pomiędzy omawianymi dolegliwościami jest rodzaj kataru. W przypadku przeziębienia będzie on przekształcał się z kataru wodnistego w surowiczy - gęsty, o nieprzejrzystym, żółto-zielonym kolorze, natomiast w alergii pozostaje on „cieknący” i przezroczysty;
• w przebiegu przeziębienia zazwyczaj nie pojawia się obrzęk powiek, swędzenie oczu czy zapalenie spojówek, natomiast przy alergii objawy te mają miejsce w większości przypadków;
• przeziębieniu i grypie może towarzyszyć stan podgorączkowy lub gorączka - w przebiegu alergii objaw ten występuje niezwykle rzadko;
• w alergii mogą występować objawy skórne (wysypki, wyprysk atopowy) oraz swędzenie skóry, natomiast przy przeziębieniu się to nie zdarza (inaczej jest oczywiście w chorobach wirusowych z towarzyszącą im wysypką - przy bostonce, ospie lub różyczce - natomiast w ich przebiegu także pojawia się gorączka);
• symptomy przeziębienia z dnia na dzień stają się coraz słabiej odczuwalne, aż do ich całkowitego ustąpienia, natomiast objawy alergii trwają dopóty, dopóki pacjent ma kontakt z alergenem.

Oczywiście w przypadku braku pewności co do przyczyny nieswoistych objawów należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu. Specjalista, na podstawie badania przedmiotowego oraz pogłębionego wywiadu będzie w stanie stwierdzić, czy symptomy są związane ze zwykłą infekcją sezonową, czy może konieczne jest wykonanie badań i testów alergicznych, pomagających określić, na jakie alergeny pacjent reaguje najsilniej.

Jak chronić się przed alergią? Domowe sposoby i leki na alergię

Istnieje kilka sposobów i działań, które można podjąć, by chronić się przed rozwojem symptomów alergii lub co najmniej - by zmniejszyć ich dokuczliwość. W zależności od tego, jaki czynnik powoduje wystąpienie objawów, pacjent powinien:

• unikać spacerów i aktywności na świeżym powietrzu w lasach, na łąkach czy parkach z obecnymi w nich stertami zgrabionych, wilgotnych liści (warto tutaj dodać, że wczesną jesienią szczyt pylenia wymienionych w drugim akapicie roślin przypada na godziny od 10.00 do 15.00);
• nie wchodzić w sterty liści czy rozrzucać ich - z uwagi na możliwość bezpośredniego kontaktu dróg oddechowych z alergenami;
• dokładnie i często wietrzyć pomieszczenia (a zwłaszcza sypialnię) by obniżać w nich temperaturę i utrudniać roztoczom rozmnażanie się;
• wycierać kurze mokrą szmatką, często prać domowe tekstylia i pilnować, by kurz nie nawarstwiał się także w miejscach trudno dostępnych;
• pilnować wilgotności powietrza w pomieszczeniach - najlepiej, by oscylowała ona w okolicach około 50% (na rynku dostępne są mierniki wilgotności, a dodatkowo funkcję pomiarową mają także niemal wszystkie nawilżacze powietrza);
• dbać o stan roślin domowych (warto wycinać uschnięte liście, ścierać nagromadzony kurz i obserwować ziemię - jeśli pojawi się na niej grzyb, wówczas należy pozbyć się rośliny).

To oczywiście tylko niektóre z działań, jakie pacjent może podjąć, by zminimalizować kontakt z alergenami. Kluczowe będzie tutaj zbadanie, jakie czynniki konkretnie powodują u danej osoby wystąpienie objawów oraz dostosowanie środków zapobiegawczych do przyczyny alergii (być może są to grzyby pleśniowe, pyłki traw, a być może sierść czworonoga). Oprócz tego - jeśli symptomy są już obecne - lekarz może zalecić stosowanie leków na alergię, które znacząco ograniczą katar, łzawienie oczu i inne, przykre dolegliwości. Nie warto jednak dobierać takich preparatów na własną rękę - po poradę trzeba zgłosić się do specjalisty.

Źródła:

1. Dr n. med. G. Durska, Jesienne alergie [w:] Medycyna Praktyczna, 22.09.2016
2. Dr n. med. R. Różycki, Alergie oczne - sezonowość coraz bardziej całoroczna [w:] Medical Tribune 02/2017
3. Dr n. med. P. Rapiejko, Roztocze kurzu domowego [w:] Medycyna Praktyczna, 09.09.2013
4. S. H. Arshad, tłum. dr n. med. T. Przybyłowski, Czy ekspozycja na alergeny wewnątrzdomowe może mieć istotny wpływ na rozwój alergii oraz astmy [w:] Medycyna po Dyplomie 11/2010