Zioła moczopędne - jak działają i kiedy się je stosuje?

Jakie są zioła zwiększające ilość wydalanego moczu?

Zioła moczopędne wykorzystywane są powszechnie w terapii wielu chorób m.in. kamicy nerkowej, dnie moczanowej, nadciśnieniu tętniczym czy chorobach przebiegających z obrzękami. Używane są również przez kobiety, które doświadczają zatrzymania wody w organizmie przed miesiączką. Zioła moczopędne pobudzają produkcję moczu, ułatwiając usuwanie szkodliwych produktów przemiany materii i nadmiaru kwasu moczowego, tym samym oczyszczając organizm z toksyn. Z tego powodu preparaty moczopędne stosowane są w infekcjach dróg moczowych, ponieważ przyspieszają usuwanie bakterii uropatogennych. Dodatkowo zapobiegają tworzeniu się kamieni w nerkach i rozwojowi stanów zapalnych dróg moczowych o podłożu bakteryjnym. Niektóre zioła wykazują dodatkowe działanie przeciwzapalne i dezynfekujące drogi moczowe - aktywność antybakteryjna.

Wiele środków moczopędnych i preparatów na układ moczowy dostępnych w aptekach bazuje na naturalnych surowcach roślinnych. Produkowane są z nich ekstrakty w tabletkach, soki. Dostępne są również w postaci suszonej - mielone, w całości, w saszetkach. Moczopędne działanie wykazują m.in.:

• liść brzozy
• nawłoć pospolita
• ziele skrzypu
• korzeń i ziele mniszka lekarskiego
• perz właściwy
• pietruszka zwyczajna
• liść pokrzywy
• owoce czarnego bzu

Ziele nawłoci

Nawłoć pospolita (łac. Solidago virgaurea) pochodzi z rodziny astrowatych. To wieloletnia roślina z pojedynczą łodygą do 100 cm długości, małymi zielonymi liśćmi i żółtymi kwiatami. Występuje w Europie, północnej Afryce i Ameryce Północnej, często na łąkach i przy drogach. W medycynie ludowej stosuje się jej ziele. Zawiera ono flawonoidy, kwasy fenolowe, związki diterpenowe, saponiny, lejokarpozyd, garbniki, olejek eteryczny i polisacharydy. Nawłoć działa przeciwobrzękowo usuwając nadmiar wody z organizmu, przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, wspomagając usuwanie produktów przemiany materii i zapobiegając kamicy nerkowej. Napar z nawłoci jest jednym z najbardziej popularnym naturalnych sposobów stosowanych w celu zwiększenia ilości wydalanego moczu. Używany także pomocniczo w leczeniu chorób układu moczowego m.in. w zapaleniu pęcherza moczowego i dróg moczowych. Nawłoć dostępna jest suszona, w saszetkach, w postaci maści, ekstraktów, płynów i tabletek. Nie powinno się przekraczać 12 g ziela dziennie. Przeciwwskazana do stosowania występują przy alergii na astrowate, w ciąży, karmieniu piersią, niewydolności nerek, obrzękach sercowych i u dzieci poniżej 12 roku życia.

Ziele skrzypu polnego

Skrzyp polny (łac. Equisetum arvense) to roślina często spotykana w Polsce, szczególnie w rejonach leśnych, nad jeziorami i rzekami. Jako surowiec wykorzystuje się jego pędy płonne zbierane między czerwcem a wrześniem. Odwar z tej rośliny, bogaty w krzem, korzystnie oddziałuje na kondycję skóry, włosów i paznokci, a także wzmacnia naczynia krwionośne. Ma działanie moczopędne i jest stosowany jako wsparcie w leczeniu kamicy nerkowej oraz dny moczanowej. Skrzyp dostępny jest w formie suszu. Aby uzyskać najlepsze rezultaty, należy gotować około 4g skrzypu w 250 ml wody przez 15 minut. Można również przyrządzić napar, zalewając roślinę gorącą wodą i parząc pod przykryciem, ale będzie miał słabsze działanie. Ze względu na właściwości moczopędne, odwar nie jest zalecany dla osób stosujących już leki moczopędne. Długotrwałe stosowanie może obniżać poziom witaminy B1, dlatego zaleca się robić okresowe przerwy.

Pokrzywa zwyczajna

Działanie moczopędne pokrzywy zwyczajnej (łac. Urtica dioica L.) pomaga w usuwaniu nadmiaru płynów i toksyn z organizmu. Pokrzywa jest również rekomendowana w leczeniu niedokrwistości i stymuluje wydzielanie soku żołądkowego. Ma potencjalne działanie obniżające poziom glukozy i ciśnienie krwi. Jest wykorzystywana zewnętrznie w kosmetyce - wzmacnia włosy i działa przeciwłojotokowo. W medycynie stosuje się napar, wyciąg lub sok z pokrzywy. Pojedyncza kuracja nie powinna trwać dłużej niż 4 tygodnie. Pokrzywa może wchodzić w interakcje z lekami moczopędnymi, antykoagulantami, a także lekami na nadciśnienie i cukrzycę.

Mniszek lekarski

Mniszek lekarski (łac. Taraxacum officinale), należący do rodziny Astrowatych, jest rozpowszechniony w klimacie umiarkowanym Europy, Azji i Ameryki Północnej. Często postrzegany jako chwast, rośnie głównie na obrzeżach lasów oraz w okolicy jezior i rzek. W medycynie wykorzystuje się różne części rośliny: korzeń, ziele, liść oraz kwiatostan. Główną częścią stosowaną w lecznictwie jest korzeń, bogaty w gorzkie związki seskwiterpenowe, triterpeny, fitosterole, inulinę, fenolokwasy oraz sole potasu. Mniszek lekarski znany jest ze swojego działania moczopędnego, stymulowania wydzielania żółci i soku żołądkowego, a także właściwości antyoksydacyjnych. Zewnętrznie stosowany jest w kosmetykach do pielęgnacji skóry i włosów. Jego ekstrakt znajduje się w różnych preparatach dostępnych w aptekach, w tym w kapsułkach, herbatach ziołowych, suszu do przygotowywania naparów i syropach. Mniszek lekarski stosowany jest w leczeniu takich dolegliwości jak niestrawność, niedomagania wątroby, zastoje żółci, problemy z trawieniem i przyswajaniem pokarmów, a także w łagodzeniu objawów kamicy żółciowej. Może także pomagać w obniżaniu poziomu glukozy we krwi. Wśród przeciwwskazań do stosowania mniszka wymienić można stany takie jak niedrożność dróg żółciowych i jelit, ropniak pęcherzyka żółciowego, ciąża, karmienie piersią oraz kamicę dróg żółciowych - wymagana jest konsultacja lekarska przed rozpoczęciem stosowania.

Jak stosować zioła moczopędne?

Podczas wybierania moczopędnych ziół ważne jest, by podchodzić do nich z rozwagą, traktując je jak środki lecznicze. Kluczowe jest dokładne zapoznanie się z właściwościami zdrowotnymi danego surowca, a także zwrócenie uwagi na ewentualne przeciwwskazania, możliwe interakcje z innymi lekami czy ziołami oraz inne środki ostrożności. Zaleca się zakup ziół w aptekach lub renomowanych sklepach zielarskich. Zioła można także uprawiać we własnym zakresie, na przykład na balkonie lub w ogrodzie. Naturalne leki ziołowe należy przyjmować według instrukcji na opakowaniu. Przed rozpoczęciem stosowania polecane jest aby skonsultować się z lekarzem. Wiele ziół jest przeciwwskazana u dzieci i kobiet w ciąży - często niekoniecznie ze szkodliwego działania, ale z braku badań potwierdzających bezpieczeństwo stosowania.

Przypisy

1. Lamer-Zarawska, Eliza. Fitoterapia i leki roślinne. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013.
2. Asgarpanah, Jinous, and Razieh Mohajerani. "Phytochemistry and pharmacologic properties of Urtica dioica L." Journal of medicinal plants research 6.46 (2012): 5714-5719.
3. Carneiro, Danilo Maciel, et al. "Equisetum arvense: new evidences supports medical use in daily clinic." Pharmacogn Rev 13.26 (2019): 50-58
4. Budzianowski, Jaromir, Barbara Thiem, and Małgorzata Kikowska. "Solidago virgaurea L.—Chemical composition, traditional and medicinal use, pharmaceutical properties, potential applications, and biotechnological studies—A review." Medicinal Plants: Domestication, Biotechnology and Regional Importance (2021): 661-692.