Domowe sposoby na zaparcia - dieta, zioła, leki na zaparcia. Sprawdź naturalne sposoby na zaparcia i na unormowanie wypróżniania

Domowe sposoby na zaparcia - dieta, zioła, leki na zaparcia. Sprawdź naturalne sposoby na zaparcia i na unormowanie wypróżniania

Zaparcie (potocznie określane mianem zatwardzenia) to stan, w którym częstotliwość wypróżnień jest zmniejszona lub dana osoba cierpi z powodu bolesnych defekacji, spowodowanych suchym stolcem i koniecznością parcia. Zatwardzenie może dotyczyć zarówno dzieci, jak i dorosłych. Czasem pojawia się sporadycznie u osób zdrowych, a czasem bywa objawem choroby. Niezależnie jednak od przyczyn, zaparcie należy leczyć nie tylko z uwagi na wpływ tej dolegliwości na komfort życia pacjenta, ale przede wszystkim z uwagi na możliwe powikłania (związane między innymi z uszkodzeniami mechanicznymi końcowego odcinka przewodu pokarmowego). Jakie są najczęstsze przyczyny zaparć? Które z objawów wskazują na zatwardzenie? Jakie są najlepsze, domowe sposoby na zaparcia i kiedy należy udać się do lekarza? Poznaj najważniejsze, pomocne informacje o omawianej przypadłości i przeczytaj, co zrobić, by się jej pozbyć!

Jak rozpoznać prawidłowe i regularne wypróżnienia? Czym są zaparcia?

Regularne wypróżnienia to dość szerokie pojęcie. Przyjmuje się, że częstotliwość defekacji u zdrowego człowieka wynosi od 1 do 3 stolców dziennie (przy czym nie może zachodzić to rzadziej niż 3 razy w tygodniu). Prawidłowe stolce powinny być uformowane, łatwe do spłukiwania (trudności ze spłukiwaniem mogą wskazywać na obecność zbyt dużych ilości tłuszczu w stolcu), a także mieć brązowy kolor (czarna, czerwona czy żółta barwa kału zazwyczaj wskazuje na nieprawidłowości). Co istotne - defekacja nie powinna być bolesna ani wysiłkowa.

Zatwardzenie rozpoznaje się, gdy wypróżnienia następują 2-3 razy w tygodniu lub rzadziej, jednocześnie są bolesne, wymagają parcia, a stolec jest twardy i suchy.

Jakie są przyczyny problemów z wypróżnianiem? Niedoczynność tarczycy, przewlekły stres, zbyt mała podaż błonnika, jelito drażliwe i inne

W większości przypadków u pacjentów rozpoznaje się zaparcia czynnościowe. Ich przyczyną są czynniki związane ze stylem życia, a w tym:

• zbyt mała podaż wody w ciągu dnia;
• zbyt mała aktywność fizyczna;
• zbyt mała ilość błonnika w diecie;
• stres, napięcie, złe nawyki toaletowe.

Oczywiście oprócz wymienionych powyżej przyczyn, zaparcia mogą być spowodowane również innymi czynnikami - w tym rozwijającymi się lub przewlekłymi schorzeniami. Mowa tu przede wszystkim o:

• zespole jelita drażliwego w wariancie z zaparciami;
• niedoczynności tarczycy;
• chorobach okrężnicy i ogólnie - układu pokarmowego, w tym również nowotworach;
• chorobach zapalnych jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna i inne);
• wadach anatomicznych końcowego odcinka przewodu pokarmowego (zwężenia, uchyłki);
• chorobie hemoroidalnej, szczelinie odbytu;
• chorobach ośrodkowego układu nerwowego, chorobach autoimmunologicznych i metabolicznych;
• chorobach miednicy mniejszej, endometriozie i innych schorzeniach ginekologicznych.

Oprócz tego zaparć doświadczają często kobiety w ciąży i w połogu, a także osoby przyjmujące na stałe leki przyczyniające się do zmian w zakresie perystaltyki jelit i ogólnie - w zakresie funkcjonowania układu pokarmowego. Wśród takich leków można wyróżnić między innymi opioidy, leki przeciwdepresyjne, leki przeciwdrgawkowe, suplementy żelaza i inne).

Objawy zaparć u dzieci i dorosłych - dolegliwości ze strony układu pokarmowego i nie tylko

Oprócz oczywistych objawów zaparć - a więc zmniejszonej częstotliwości oddawania stolca oraz trudności podczas defekacji - pacjenci często skarżą się na:

• ból w trakcie oddawania stolca;
• konieczność parcia podczas defekacji;
• ból i kłucie w dole brzucha, charakterystyczne skurcze jelit;
• odczuwanie pełności w odbycie, nawet po defekacji, uczucie niepełnego wypróżnienia;
• krwawienie z odbytu (żywa krew pojawiająca się na papierze toaletowym);
• złe samopoczucie, powiększenie obwodu brzucha.

Co istotne, zwłaszcza u dzieci można zaobserwować jeszcze jeden objaw towarzyszący zaparciom - a mianowicie niechęć do wizyt w łazience czy do siadania na nocniku. Ból towarzyszący wypróżnianiu się może źle kojarzyć się najmłodszym, przez co będą unikać tej czynności oraz związanych z nią przestrzeni lub akcesoriów jak ognia. Nad tym lękiem warto pracować (czasem nawet z udziałem psychologa), ponieważ brak interwencji może przynieść powikłania - w tym urazy odbytu, nawykowe wstrzymywanie stolca czy niemożność załatwienia się w miejscach publicznych lub w innych domach.

Objawów zaparć może być wiele - często różnicuje się je względem rodzaju zatwardzenia (wspomniane już zaparcia czynnościowe, zaparcia atoniczne oraz spastyczne). Więcej informacji o tym zagadnieniu znajduje się w jednym z poprzednich tekstów dotyczących tego problemu: Zaparcia - przyczyny zaparć, objawy, domowe sposoby na zaparcia.

Domowe sposoby na zaparcia - dieta na zaparcia bogata w błonnik. Czy warto włączyć do jadłospisu suszone śliwki i siemię lniane na czczo?

Wśród domowych sposobów na zaparcia wyróżnia się przede wszystkim zalecenia dietetyczne. Tak, jak zostało to wspomniane powyżej, jedną z przyczyn zaparć czynnościowych jest jadłospis ubogi w błonnik. Aby poprawić ten aspekt żywienia, należy po prostu zwiększyć ilość błonnika w diecie (zalecana dawka dla osób zmagających się z zaparciami to od 25 do 30 gramów tego składnika dziennie).

Pokarmy z wysoką zawartością błonnika określa się mianem pokarmów bogatoresztkowych. Są to między innymi owoce i warzywa (również suszone), a także nasiona, pestki i orzechy oraz produkty pełnoziarniste (kasze, pieczywo, otręby, płatki owsiane). Wśród domowych metod na zaparcia dotyczących jadłospisu, szczególnie polecane jest spożywanie kilku określonych produktów, a w tym zwłaszcza suszonych śliwek (lub innych suszonych owoców), a także siemienia lnianego (w postaci świeżej, zmielonej lub w formie kisielu z siemienia). Każdą z tych propozycji warto spożyć od rana, na czczo - by pobudzić układ pokarmowy do pracy jeszcze przed przyjęciem pełnego posiłku. Niektóre z tych pokarmów można włączyć również do pierwszego śniadania (przykładowo - do sałatki dodać posypkę z siemienia lnianego, do owsianki - posiekane, suszone śliwki, a kanapki przygotować na chlebie pełnoziarnistym).

Oprócz powyższych propozycji, w pozbyciu się zaparć pomaga także spożywanie produktów fermentowanych - w tym warzyw kiszonych, a także kefirów czy maślanek. Wspierają one funkcjonowanie flory bakteryjnej w przewodzie pokarmowym, co nie pozostaje bez wpływu na rytm wypróżnień.

Sposób na zaparcia u dzieci i dorosłych - aktywność fizyczna i odpowiednia ilość płynów dla zmiękczenia stolca

Kolejne, niefarmakologiczne i naturalne sposoby na pozbycie się zaparć to wypijanie dużej ilości wody (dla osoby dorosłej - powyżej 3 litrów dziennie) oraz podejmowanie aktywności fizycznej - regularnej, o umiarkowanej intensywności (zwłaszcza do kilkunastu minut po posiłkach).

Właściwa podaż wody jest istotna w kontekście formowania się i konsystencji stolca. Jeśli organizm jest odwodniony, masy kałowe zbijają się i gromadzą, są suche i trudne do „przesuwania” w jelitach, co powoduje zaparcie. Brak aktywności fizycznej i siedzący tryb życia dodatkowo wpływa niekorzystnie na pracę jelit, natomiast regularne ćwiczenia - grawitacyjnie i fizjologicznie - wspomagają trawienie i stymulują perystaltykę jelit.

Zioła na zaparcia - domowe sposoby na zatwardzenie uwzględniające preparaty ziołowe

Gdy po zjedzeniu suszonych śliwek, popiciu ich kefirem lub wodą z ogórków kiszonych, spacerze i wypiciu dużej ilości wody zaparcie nadal „nie odpuszcza”, warto sięgnąć po zioła na zatwardzenie, które działają dość szybko. Niektóre z nich przyspieszają pasaż jelitowy (czyli przesuwanie się mas kałowych w przewodzie pokarmowym), inne - wspierają zwilżenie, a tym samym - rozrzedzenie i zmiękczanie stolca. Wśród ziół na zaparcia wyróżnia się przede wszystkim liść senesu, choć działanie wspierające wypróżnianie i ogólnie - funkcjonowanie układu pokarmowego - wykazuje również koper włoski, szałwia, mięta, kora kruszyny, korzeń rzewienia oraz kminek. Wiele osób za działanie lekko przeczyszczające ceni sobie także sok z aloesu z miąższem.

Szybki sposób na zaparcia u osób starszych i młodszych - leki bez recepty z apteki

W przypadku braku pożądanego działania ziół na zaparcia czy wymienionych wcześniej, domowych metod na zatwardzenie, można wdrożyć leki dostępne bez recepty w aptece. Należy jednak pamiętać o tym, że są to preparaty jedynie do stosowania doraźnego, a nie przewlekłego - jeśli zaparcia wciąż nawracają, trzeba udać się z tym problemem do lekarza.

Leki na zaparcia są nazywane również lekami przeczyszczającymi. W ich składach można znaleźć takie substancje, jak sproszkowany błonnik, laktuloza, glicerol (najczęściej do stosowania doodbytniczego, w czopkach lub w postaci wlewek) czy bisadokyl. Każdy z nich pełni ważną funkcję i - podobnie jak w przypadku opisanych powyżej ziół - może pobudzać czynność perystaltyczną jelit lub też nawilżać masy kałowe w celu ich łatwiejszego wydalenia.

Kiedy leczenie zaparć powinno odbywać się u lekarza?

Jeśli zaparcia zdarzają się nam sporadycznie i nie trwają wielu dni, a oprócz tego reagują na domowe sposoby lub leczenie farmakologiczne - wówczas nie ma powodu do niepokoju. Wizytę u lekarza powinny jednak złożyć osoby, które cierpią z powodu zaparć, a dodatkowo:

• obserwują zmianę koloru stolca na czarny (co może świadczyć o obecności utlenionej krwi z wyższych partii przewodu pokarmowego);
• obserwują duże ilości żywej krwi w stolcu (to świadczy z kolei o urazach odbytu lub o krwawieniu w końcowym odcinku przewodu pokarmowego - a więc z jelita grubego);
• obserwują zmianę koloru kału na żółty (co może oznaczać nieprawidłowości w pracy dróg żółciowych czy nawet trzustki);
• odnotowują u siebie szybki spadek masy ciała, wypadanie włosów, ziemistość cery, łamliwość paznokci;
• obserwują pojawienie się zmian skórnych o charakterze osutki, liszaja;
• cierpią na bolesne wzdęcia, trwające przez wiele dni;
• mają nieprawidłowe wyniki badań krwi - zwłaszcza w zakresie niedoborów lub wskazujące na rozwijającą się niedokrwistość.

Dodatkowo warto skonsultować z lekarzem zaparcia występujące naprzemiennie z biegunkami, ogólnym, złym samopoczuciem, bólem podczas oddawania stolca oraz z innymi, niepokojącymi objawami, które wcześniej nie występowały u pacjenta.

Źródła:

1. Lek. M. Wiercińska, lek. M. Kudłacz, Zaparcia - objawy, przyczyny, leczenie i leki na zaparcia [w:] Medycyna Praktyczna, 29.11.2021
2. Lek. D. Jarzębicka, lek. J. Sieczkowska-Gołub, prof. dr hab. n. med. J. Kierkuś, prof. nadzw. dr hab. n. med. G. Oracz, Zaparcie czynnościowe stolca [w:] Pediatria po Dyplomie 03/2018
3. Lek. S. Statuch, dr hab. n. med. P. Dziechciarz, Zaparcie u dzieci i młodzieży [w:] Medycyna po Dyplomie 12/2021
4. J. Daniluk, Przewlekłe zaparcia - niedoceniany problem kliniczny [w:] Varia Medica 2018, tom 2, nr 4
5. A. Mulak, Zaparcie oporne na leczenie - jak rozpoznać i leczyć? [w:] Gastroenterologia Kliniczna 2018, tom 10, nr 3