Obliczanie wskaźnika BMI – normy masy ciała, kalkulator BMI (body mass index)

Czym jest wskaźnik BMI (body mass index)?

Współczynnik BMI (ang. Body Mass Index) to wskaźnik masy ciała stosowany do oceny stanu odżywienia. Obliczany jest jako iloraz masy ciała w kilogramach przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. Jest to najprostsza metoda do wstępnej oceny stanu stanu odżywienia. Został opracowany w XIX wieku przez belgijskiego statystyka Queteleta, a w 1972 przez Keysa i wsp. nazwany wskaźnikiem masy ciała. Wysoko koreluje z zawartością tłuszczu w organizmie, jednak do precyzyjnej oceny ilości tkanki mięśniowej i poziomu tkanki tłuszczowej stosowane są inne metody, głównie pomiar na specjalnym urządzeniu metodą impedancji bioelektrycznej (BIA). Obliczenie własnego wskaźnika masy ciała jest bardzo proste, co jest jedną z przyczyn jego dużej popularności.

Nie zawsze jednak współczynnik masy ciała do wzrostu jest miarodajny. Tak jest w przypadku:

• ciąży
• bardzo dużej ilości tkanki mięśniowej (sportowcy)
• przy obrzękach np. w przebiegu niewydolności krążenia
• u dzieci poniżej 2 roku życia (nie jest wyliczany w tej grupie)

Kalkulator BMI - jak obliczać?

Obliczenie BMI jest bardzo proste. Wystarczy znać swój wzrost i wagę. Obliczenie wskaźnika BMI bazuje na następującym wzorze matematycznym: masa ciała podana w kilogramach podzielona przez wzrost podany w metrach podniesiony do kwadratu. Dla przykładu indeks masy ciała dla osoby o masie ciała 70 kg i wzroście 160 cm będzie wyliczany następująco: 70 kg/1,6m² = 70 kg/ 2,56 m²= 27,34 kg/m². W dobie internetu można również skorzystać z kalkulatora BMI online.

Kiedy masa ciała jest prawidłowa? Normy BMI dla dorosłych

Klasyfikacja stanu odżywienia na podstawie wskaźnika BMI przedstawiona przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) została opracowana na podstawie wieloletnich badań analizujących związek pomiędzy BMI a ryzykiem zachorowalności i zgonów z różnych przyczyn. Najmniejsze ryzyko rozwoju chorób niezakaźnych u osób kobiet i mężczyzn w wieku 18-65 występowało przy BMI z zakresu 18,5-24,9 kg/m². W przypadku wystąpienia niedowagi lub nadwagi/otyłości warto udać się do dietetyka po indywidualny plan żywieniowy. Monitorowanie BMI dorosłych kobiet i mężczyzn pozwala ocenić ryzyko wystąpienia chorób związanych z niedożywieniem lub nadmierną masą ciała. Zbyt wysokie BMI jest jednym z czynników ryzyka chorób układu krążenia, insulinooporności, cukrzycy, niektórych nowotworów i innych powikłań otyłości.

Prawidłowe BMI u dorosłych w większości przypadków powinno mieścić się w zakresie 18,5-24,9 kg/m². BMI poniżej 18,5 wskazuje na niedowagę, natomiast BMI powyżej 30 - otyłość.

Tabela 1. Interpretacja wartości wskaźnika BMI u osób dorosłych.

Wskaźnik masy ciała BMI u dzieci

Wartości BMI w celu oceny masy ciała dzieci i młodzieży nanosi się na siatki centylowe. Prawidłowe wartości znacząco różnią się od tych u osób dorosłych. BMI to standard w diagnozie rozwoju dzieci i zaburzeń stanu odżywienia. BMI pomiędzy 85 a 95 centylem oznacza nadwagę, a powyżej 95 centyla - otyłość. Niedobór masy ciała rozpoznawany jest, gdy wartości spadają poniżej 5 centyla. Centyle pozwalają na porównanie różnych parametrów u dzieci w tym samym wieku. Dostępne są siatki centylowe dla BMI, masy ciała i wzrostu, a nawet obwodu głowy. Jeżeli dziecko znajduje się w 75 centylu oznacza to, że 75% dzieci w tym wieku mają niższe wartości analizowanej cechy. Jeżeli wartość BMI na siatce wskazuje na 10 centyl oznacza to, że 10% rówieśników ma wartości niższe, a 90% wyższe.

Tabela 2. Kryteria podziału stanu odżywienia u dzieci i młodzieży na podstawie rozkładu centylowego wskaźnika BMI

BMI a wiek

U dzieci od 2 do 18 roku życia normy wartości BMI różnią się od tych u osób dorosłych. Wartości odnosi się do siatek centylowych.

BMI w starości jest mniej wiarygodnym wskaźnikiem i nie powinien być jedynym miernikiem stanu odżywienia. Wynika to z kilku czynników takich jak zmniejszanie wzrostu wraz z wiekiem oraz procentowy wzrost tkanki tłuszczowej. Ocenia się, że już po 30 roku życia zaczyna się stopniowy proces spadku wzrostu. W dużej mierze przyczyną jest spłaszczenie kręgów i zmniejszanie uwodnienia krążków międzykręgowych. Szacuje się, że przeciętna kobieta w wieku 70 lat jest niższa o 5 centymetrów, a mężczyzna o 3 cm, w porównaniu ze wzrostem jaki mieli w wieku 30 lat. W efekcie tych zmian, nawet jeśli masa ciała pozostała taka sama, ze względu za zmniejszenie wzrostu wskaźnik BMI u osób starszych rośnie o 1,5-2,5 kg/m². Z tego powodu normy BMI w tym wieku są inne, jednak nie ma jednoznacznych rekomendacji dotyczących optymalnego poziomu. Dla osób powyżej 65 roku życia, średnio jako pożądane BMI wskazuje się zakres od 22 do 27 kg/m².

BMI a płeć

Prawidłowe wartości wskaźnika wagi do wzrostu dla kobiet i mężczyzn są takie same. Inaczej jest w przypadku maluchów. Optymalne BMI dla dzieci jest różne u chłopców i dziewczynek. Interpretowane jest na siatkach centylowych.

BMI a masa mięśniowa

Stosowanie wskaźnika BMI do oceny stanu odżywienia u sportowców nie zawsze jest miarodajne. Tkanka mięśniowa jest dużo cięższa od tłuszczowej. Z tego powodu często u osób z ponadprzeciętną ilością mięśni - trenujące np. podnoszenie ciężarów, sporty walki, kulturystykę, obliczając BMI otrzymamy często wartości wskazujące na nadwagę wg klasyfikacji WHO. Waga nie jest jednak jedynym wyznacznikiem stanu odżywienia. Podstawą jest ilość tkanki tłuszczowej w organizmie oraz zawartość tkanki mięśniowej. W niektórych dyscyplinach sportowych np. biegi długodystansowe, skoki do wody, skoki narciarskie, gimnastyka artystyczna, wyznaczona wartość wskaźnika BMI może błędnie wskazywać na niedowagę.

BMI to współczynnik powstały przez podzielenie masy ciała podanej w kilogramach przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu. Pomimo, że wzrost masy ciała i BMI związany jest ze zwiększeniem zawartości tkanki tłuszczowej w ciele, wskaźnik ten nie pozwala na dokładną ocenę jego poziomu. BMI nie uwzględnia wieku i płci. Normy są takie same dla kobiet i mężczyzn.

Przypisy

1. Frączek B., Krzywański J., Krzysztofiak H. Dietetyka sportowa. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019.
2. Grzymisławski M. Dietetyka kliniczna. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019.
3. Ciborowska H., Ciborowski A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021.
4. Ostrowska L. Dietetyka. Kompendium. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020.