Norma cukru we krwi – jaki powinien być prawidłowy poziom cukru we krwi na czczo i po jedzeniu? Metody badania poziomu glukozy we krwi.

Jaka jest norma cukru we krwi ?

Prawidłowy poziom glukozy we krwi jest istotnym wyznacznikiem zdrowia. Zbyt wysoki może sprzyjać rozwojowi cukrzycy, chorób układu krążenia oraz obniżać odporność na infekcje. Nadmiar cukru odkładany jest w postaci tkanki tłuszczowej, prowadząc do otyłości i insulinooporności. Badanie krwi pod kątem poziomu glukozy jest podstawą oceny procesu metabolizmu węglowodanów. Stanowi jedno z rutynowych badań kontrolnych. Normy glukozy na czczo wynosi:

• prawidłowa glikemia na czczo: 70-99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l)
• nieprawidłowa tolerancja glukozy (dawniej stan przedcukrzycowy) na czczo: 100-125 mg/dl
• cukrzyca: stężenie glukozy na czczo ≥ 126 mg/dl

W przypadku pomiaru cukru w ciągu dnia, wartości nie powinny przekraczać 200 mg/dl bez względu na odstęp od posiłku.

Poziom cukru po jedzeniu

Normy glukozy na czczo i po posiłku są zupełnie różne. Spożycie posiłku znacznie podnosi poziom cukru we krwi. U zdrowej osoby w żadnym momencie nie powinien od przekraczać 200 mg/dl. Po 2 godzinach od jedzenia nie powinien przekraczać 140 mg/dl. Normy poziomu glikemii przygodnej (badanej w dowolnym momencie dnia) są następujące:

• prawidłowa glikemia przygodna <200 mg/dl (11,1 mmol/l)
• cukrzyca ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l)

Prawidłowy poziom cukru we krwi na czczo

Norma cukru na czczo (odstęp pomiędzy ostatnim posiłkiem a pobraniem krwi do badania 8-14 godzin) wynosi od 70 do 99 mg/dl. Jeżeli stężenie jest większe, ale nie przekracza 125 mg/dl opisuje się to jako nieprawidłowa tolerancja glukozy. Stan ten jest odwracalny przy wprowadzeniu odpowiednich zmian w stylu życia takich jak regularna aktywność fizyczna, dieta z ograniczeniem cukrów prostych i unormowanie masy ciała.

Zbyt niski poziom cukru we krwi - przyczyny hipoglikemii

Hipoglikemia to spadek poziomu glukozy na czczo we krwi poniżej normy (70 mg/dl). Jej przyczyn może być wiele - niekontrolowana cukrzyca (w tym np. podanie zbyt dużej dawki insuliny), głodzenie, niedożywienie, bardzo intensywny wysiłek fizyczny, a czasami także spożycie dużej ilości alkoholu. W niektórych przypadkach spowodowana jest poważną jednostką chorobową np. niewydolnością wątroby, kory nadnerczy, chorób nerek lub niektórych nowotworów np. guzem wydzielającym insulinę (insulinoma). Drastyczny spadek poziomu cukru jest niebezpieczny. Może objawiać się osłabieniem, bólami i zawrotami głowy, nudnościami, silnym uczuciem głodu oraz przyspieszeniem czynności serca. Ten stan jest szczególnie niebezpieczny u osób z cukrzycą. Stanowi ryzyko wystąpienia drgawek, zaburzeń oddychania, a nawet śpiączki.

Zbyt wysoki poziom cukru we krwi - przyczyny hiperglikemii

Pierwszą myślą, która się nasuwa gdy pacjent ma wysoki poziom glukozy we krwi jest podejrzenie cukrzycy. Nie musi to jednak oznaczać tej choroby. Podwyższony poziom cukru we krwi może być także wynikiem silnego stresu, ostrych zespołów wieńcowych, udaru mózgu, rozległych infekcji, operacji kardiochirurgicznych czy zaburzeń hormonalnych - podwyższonego stężenia m.in. kortyzolu, noradrenaliny, adrenaliny, hormonu wzrostu, glukagonu.

Badanie poziomu glukozy we krwi - test z krwi żylnej

Badanie poziomu cukru na czczo jest podstawą diagnostyki zaburzeń gospodarki węglowodanowej, w tym cukrzycy. Do badania pobierana jest krew żylna, tak jak do standardowej morfologii. Aby wynik był wiarygodny przed pobraniem krwi powinno upłynąć 8-14 godzin od ostatniego posiłku.

Doustny test tolerancji glukozy (OGTT) - jak przebiega?

Test OGTT (ang. oral glucose tolerance test) składa się w trzech etapów. Pierwszym jest pobranie krwi żylnej i oznaczenie stężenia glukozy na czczo. Odstęp od ostatniego posiłku powinien wynosić przynajmniej 8 godzin. Następnie pije się specjalny płyn - 75 g glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody. Czas na wypicie płynu nie powinien przekraczać 5 minut. Po 2 godzinach od wypicia roztworu ponownie następuje badanie poziomu cukru we krwi żylnej. W trakcie oczekiwania na drugie pobranie krwi nie wolno nic pić, jeść, palić papierosów oraz podejmować się aktywności fizycznej.  Aby wynik testu był miarodajny, na kilka dni przed badaniem nie należy robić drastycznych zmian w sposobie odżywiania, w szczególności rozpoczynać diety niskowęglowodanowej. Przeciwwskazaniem do wykonania badania są ostre infekcje oraz gorączka.  Interpretacja wyników wygląda następująco :

Glikemia w 120 minucie doustnego testu tolerancji glukozy:

• prawidłowa tolerancja glukozy: <140 mg/dl (<7,8 mmol/l)
• cukrzyca: ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l)

Doustny test tolerancji glukozy jest rutynowo wykonywany u kobiet w 2 trymestrze ciąży, pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży, jako badanie przesiewowe pod kątem cukrzycy ciążowej.

Badanie stężenia glukozy we krwi a hemoglobina glikowana

Odsetek hemoglobiny glikowanej, opisywany w badaniach skrótem HbA1c, wykorzystywany jest m.in. w celu oceny wyrównania cukrzycy. O ile na pomiar stężenia glukozy we krwi mają wpływ czynniki takie jak dieta z ostatniego dnia, o tyle w przypadku hemoglobiny glikowanej odzwierciedlone zostaje stężenie cukru we krwi z ostatnich 3 miesięcy. Odsetek HbA1c jest tym większy, im większy był poziom glukozy we krwi żylnej w ciągu ostatnich 3 miesięcy. HbA1c nie jest wykorzystywane powszechnie do rozpoznania cukrzycy, lecz głównie do monitorowania jej leczenia. U osoby zdrowej powinien wynosić około 5%. Natomiast w przypadku cukrzycy, o dobrej kontroli choroby świadczą wyniki poniżej 6,5%.

Cukrzyca typu 2 - diagnostyka

W diagnostyce cukrzycy wykorzystuje się badania takie jak badanie glukozy we krwi na czczo, pomiar glikemii przygodnej oraz test OGTT. Kryteria rozpoznania cukrzycy są następujące:

1. Stwierdzona glikemia przygodna ≥200 mg/dl z współistniejącymi objawami (osłabienie, wzmożone pragnienie, wielomocz)
2. Dwukrotnie stwierdzona glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl
3. Glikemia ≥ 200 mg/dl w 120 minucie po wykonaniu doustnego testu tolerancji glukozy

Regularne badanie cukru we krwi u osób z zaburzeniami węglowodanowymi jest bardzo istotne. Po stwierdzeniu u pacjenta cukrzycy do samokontroli wykorzystywane są glukometry - badanie cukru we krwi z palca. Próbka krwi uzyskiwana jest samodzielnie. Palec nakłuwa się jednorazową cieniutką igłą, aby uzyskać kroplę krwi. Nanosi się ją na pasek testowy glukometru. Umożliwia to pacjentom regularne badanie glukozy na czczo, 2 godziny po posiłku a także sprawdzanie glikemii przygodnej.

Jak obniżyć poziom cukru we krwi - domowe sposoby

W przypadku podwyższonego stężenia glukozy we krwi, kiedy jeszcze nie jest rozpoznana cukrzyca, można w większości przypadków przywrócić go do normy wprowadzając kilka zmian w stylu życia. W przypadku osób otyłych zalecana jest redukcja masy ciała do wartości prawidłowych, które dla większości społeczeństwa określane są jako wskaźnik BMI z zakresu od 18,5 do 24,9 kg/m2. Pomocna jest regularna aktywność fizyczna o umiarkowanym nasileniu. Z diety powinno się wyeliminować lub znacznie ograniczyć wszystkie przetworzone źródła cukrów prostych, w szczególności słodycze i cukier. Jasne pieczywo, makarony i kasze lepiej zastąpić pełnoziarnistymi odpowiednikami. Należy pamiętać także o spożyciu odpowiedniej ilości błonnika pokarmowego zawartego w świeżych warzywach i owocach, roślinach strączkowych i produktach z pełnego ziarna. Polecanym modelem żywienia jest dieta o niskim indeksie glikemicznym.

W aptekach i zielarniach dostępne są preparaty roślinne ułatwiające obniżenie zbyt wysokiego stężenia glukozy we krwi. Do najbardziej popularnych zaliczana jest morwa biała (łac. morus alba). W medycynie naturalnej wykorzystuje się ekstrakty z liści, owoców i korzenia rośliny. W składzie chemicznym liści morwy obecne są substancje białkowe, błonnik pokarmowy, flawonoidy, kwasy fenolowe, antocyjany, witamina C, beta-karoten, cynk, miedź, magnes, wapń, żelazo.  Substancje aktywne z liści morwy białej zmniejsza poposiłkowy wzrost glikemii w wyniku zmniejszenia wchłaniania cukrów prostych z pożywienia, zwiększenie wydzielania insuliny oraz wpływ na enzymy biorące udział w rozkładzie węglowodanów. Suplementy diety z morwą białą dostępne są w wielu postaciach:

• ekstrakt w tabletkach lub kapsułkach
• suszone liście do przygotowywania naparów (herbatki)
• suszone owoce morwy do dodawania do posiłków

Często łączona jest z innymi substancjami hipoglikemizującymi np. korą cynamonowca, gurmarem czy berberysem. Należy pamiętać, że tak jak w przypadku większości roślin, morwa może wchodzić z interakcje z niektórymi lekami. Przede wszystkim mowa tutaj o lekach przeciwcukrzycowych, obniżającymi cholesterol oraz metabolizowanymi przez enzymy cytochromu P450.

Przypisy

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
2. Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo PZWL, 2014
3. Czupryniak L.: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w 2021 roku – praktyka goni naukę. Med. Prakt., 2021; 3: 44–52