Trzydniówka (gorączka trzydniowa, rumień nagły) objawy i leczenie trzydniówki u dzieci i dorosłych.

Czym jest trzydniówka?

Rumień nagły, czyli inaczej gorączka trzydniowa lub trzydniówka jest chorobą wirusową powodowaną przez herpeswirus HHV-6 i HHV-7. Należą one do grupy wirusów opryszczki. Są one wrażliwe na działanie czynników środowiskowych takich jak wysoka temperatura czy środki do dezynfekcji. Jest on szeroko rozpowszechniony. Trzydniówka to choroba wieku dziecięcego. Często powoduje epidemie w skupiskach dzieci. Szacuje się, że prawie wszystkie dzieci w wieku 4+ mają swoiste przeciwciała przeciwko HHV-6/HHV-7. Ponadto, prawie 100% dorosłej populacji również posiada przeciwciała przeciwko temu podtypowi herpeswirusa. Zjawisko to daje możliwość odporności biernej niemowląt. Przeciwciała przenoszone są z matki na rozwijający się płód, dając niemowlęciu odporność bierną przez pierwsze 6 miesięcy życia. Z tego powodu  trzydniówka występuje częściej u dzieci powyżej 6 miesiąca życia. Okres wylęgania choroby wynosi około 9 dni. Oznacza to, że mija około 9 dni zanim pojawią się pierwsze objawy takie jak pojawienie się wysypki czy gorączki.

Czy trzydniówka jest zaraźliwa?

Tak. Gorączka trzydniowa to choroba wirusowa. Wirusy łatwo przenoszą się z człowieka na człowieka, często powodując epidemie w żłobkach i przedszkolach. Wirus obecny jest w ślinie i wydzielinie z nosa. Najwięcej zakażeń notuje się jesienią oraz wiosną. Osoba zainfekowana zakaża jeszcze przed wystąpieniem objawów, co sprzyja łatwiejszemu rozprzestrzenianiu się epidemii.

Jak długo dziecko zaraża przy gorączce trzydniowej?

Osoba zainfekowana zaraża już około 7-14 dni przed wystąpieniem pierwszych objawów. Po wystąpieniu gorączki i innych objawów dziecko nadal może być zakaźne, aż do momentu ich ustąpienia.

Charakterystyczne objawy trzydniówki

Objawy występują zaledwie u niespełna 20% zakażonych. Najczęściej są to dzieci pomiędzy 6 a 24 miesiącem życia. U niemowląt i małych dzieci podczas pierwszego zakażenia wirusem występuje kilkudniowa gorączka trwająca od 3 do 7 dni. Gorączka u dziecka osiąga wartości do 40 stopni Celcjusza. Szacuje się, że jest to najczęściej występująca infekcja w wieku niemowlęcym. Może odpowiadać nawet za połowę epizodów gorączkowych u maluszków. Podczas gorączki może pojawiać się wysypka grudkowo-plamista w kolorze bladoróżowym na tułowiu oraz twarzy. Zwykle ustępuje po kilku dniach. Nie pozostawia blizn ani przebarwień. Często infekcji towarzyszy biegunka, wykwity grudkowe w gardle oraz kaszel. Powiększeniu mogą ulec węzły chłonne w okolicy szyi. Za najpoważniejszy objaw uznawane są drgawki gorączkowe. Z ich powodu może wystąpić konieczność leczenia niemowlęcia na oddziale intensywnej terapii. Maluchy są płaczliwe, senne, rozdrażnione, z osłabionym apetytem. Podsumowując, objawy gorączki trzydniowej mogą obejmować:

• wysoka gorączka do 40 stopni
• bladoróżowa wysypka grudkowo-plamista na twarzy i tułowiu
• kaszel
• wykwity w gardle
• biegunka
• powiększenie węzłów chłonnych szyjnych
• drgawki gorączkowe
• zmniejszenie apetytu
• senność
• osłabienie

Objawom zakażenia wirusem mogą towarzyszyć choroby narządowe m.in. zespół hemolityczny czy skaza krwotoczna trombocytopeniczna. W badaniach charakterystyczna jest leukopenia ze znaczną limfocytozą. Po przebyciu zakażenia następuje faza zakażenia latentnego. Co ciekawe, postać bezobjawowa jako zakażenie latentne może towarzyszyć m.in. sarkoidozie, zakażeniom HIV, chorobom limfoproliferacyjnym czy zespołowi Sjögrena. U osób z niedoborami odporności np. po leczeniu immunosupresyjnym lub zakażeniu HIV, zakażenie latentne może ulec reaktywacji. W jej trakcie wystąpić mogą wtórne postacie narządowe takie jak mp. Zapalenie płuc, zapalenie wątroby czy hipoplazja szpiku. Szczególną grupą są pacjenci po przeszczepach narządów przyjmujący leki immunosupresyjne – zmniejszające aktywność układu odpornościowego. Podawane są, aby zmniejszyć ryzyko odrzucenia przeszczepu. Niestety skutkiem ubocznym jest łatwość łapania infekcji. Szczególnie niebezpieczne jest ukatywnienie zakażenia HHV6 w okresie 2-3 tygodni po przeszczepie wątroby, szpiku lub nerek. Wówczas może dojść do wielu poważnych komplikacji takich jak odrzucenie przeszczepu, wysypka, gorączka, aplazja szpiku, drgawki, zapalenie płuc, encefalopatia.

Trzydniówka u dzieci - ile trwa wysypka?

Wysypka najczęściej pojawia się na tułowiu i twarzy. Ma postać bladoróżowych grudek i plamek. Zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 2-3 dni. Wysypka po trzydniówce nie pozostawia blizn ani przebarwień.

Trzydniówka u niemowląt

Trzydniówka u niemowlaka może się pojawić, jednak zdarza się to rzadko ze względu na odporność bierną do 6 miesiąca życia. Objawy są podobne jak u starszych dzieci. Mogą obejmować podwyższoną temperaturę ciała dziecka, spadek apetytu, objawy ze strony dróg oddechowych, drażliwość czy wysypkę.

Trzydniówka u dorosłych

Objawy infekcji u osób dorosłych są podobne jak u dzieci, jednak z reguły mają cięższy przebieg.

Drgawki gorączkowe – co zrobić?

Drgawki gorączkowe to sytuacja szczególna w przebiegu trzydniówki. U osób z predyspozycjami do ich wystąpienia, przy nagłym wzroście temperatury, może pojawić się napad drgawkowy. Z tego powodu należy nie dopuszczać do wzrostu temperatury ciała powyżej 38 stopni. W przypadku wystąpienia napadu drgawkowego należy dziecko ułożyć w pozycji bezpiecznej ustalonej, aby chronić przed zachłyśnięciem. Jeżeli napad nie ustąpi w ciągu 5 minut należy wezwać pogotowie.

Trzydniówka - diagnostyka

Zazwyczaj diagnoza jest stawiana przez lekarza na podstawie wywiadu i obrazu klinicznego. Badaniem potwierdzającym diagnozę zakażenia HHV6 jest test PCR wykrywający DNA wirusa w badanym materiale. Stwierdzenie obecności swoistych przeciwciał nie świadczy o aktywnym zakażeniu. W trakcie infekcji wzrastają przeciwciała IgM, a także notuje się 4-krotny wzrost przeciwciał IgG.

Leczenie trzydniówki

Trzydniówka ustępuje samoistnie. Leczenie gorączki trzydniowej, jak to w większości infekcji wirusowych, jest objawowe. Oznacza to, że leki dobierane są w zależności od występujących dolegliwości np. leki przeciwgorączkowe, leki przeciwdrgawkowe. Cały czas trwają badania nad lekami ułatwiającymi leczenie ciężkich postaci choroby.

U dzieci przeciwgorączkowym lekiem pierwszego rzutu jest paracetamol. W przypadku jego niewystarczającej skuteczności, podaje się go naprzemiennie z ibuprofenem. Pomocne w obniżaniu temperatury ciała będą także chłodne okłady na czoło czy kąpiel w letniej wodzie. Należy jednak uważać, by woda nie była zbyt zimna, by nie wywoływać dreszczy u dziecka. W trakcie gorączki obserwuje się zwiększoną potliwość. Należy dbać o odpowiednie nawodnienie i pić dużo płynów, by nie dopuścić do odwodnienia. Objawami odwodnienia u maluchów może być zmniejszenie objętości moczu, osłabienie, płacz bez łez, zapadnięte oczy.

Warto podkreślić, że antybiotyki w leczeniu trzydniówki są nieskuteczne, a ich użycie uzasadnione. Antybiotyki są stosowane w infekcjach bakteryjnych, a nie wirusowych.

Rumień nagły - profilaktyka

Profilaktyka trzydniówki jest taka sama jak przy innych chorobach przenoszonych drogą kropelkową wieku dziecięcego – unikanie skupisk dzieci, dbanie o higienę, częste mycie rąk, dbanie o odporność. Nie ma żadnej szczepionki chroniącej przed zachorowaniem.

Przypisy

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo medycyna praktyczna, 2022.
2. Rudkowski, Zbigniew. Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013.