Wysoka gorączka u niemowlaka i dziecka - co warto wiedzieć w przypadku gorączki u niemowląt? Jak zbijać gorączkę u dzieci i co zrobić, gdy nie da się jej zbić u małego dziecka?

Wysoka gorączka u niemowlaka i dziecka - przyczyny i objawy. Jak zbić gorączkę u dziecka?

Gorączka u dziecka czy niemowlęcia zarówno dla samego malucha, jak i dla jego rodziców zawsze stanowi duże wyzwanie. Dziecko oczywiście nie czuje się w takich okolicznościach najlepiej i - w zależności od przyczyny podwyższenia temperatury ciała - cierpi z powodu innych objawów, charakterystycznych dla konkretnej infekcji czy ząbkowania. Opiekunowie z kolei martwią się o pociechę i chcą jak najszybciej zareagować na jej ból, płacz i dyskomfort. I nic w tym dziwnego - warto jednak przy tym zdawać sobie sprawę, że gorączka w trakcie choroby pełni określone funkcje i jest jednym z elementów (sprawnego) działania układu odpornościowego. W jaki sposób więc opiekować się dzieckiem podczas gorączki, kiedy podawać mu leki obniżające temperaturę i w jakich okolicznościach zgłosić się do lekarza? Sprawdź najważniejsze informacje o przyczynach, objawach i sposobach na gorączkę u dziecka, by szybko znaleźć rozwiązanie w kryzysowej sytuacji!

Jaka jest prawidłowa temperatura ciała dziecka, a kiedy niemowlak lub dziecko mają gorączkę? 

Prawidłowa temperatura u niemowlęcia i dziecka waha się od 36,6 do 37 stopni Celsjusza. Taka rozpiętość wynika z niewykształconych jeszcze do końca mechanizmów termoregulacji, więc nie powinna stanowić powodów do niepokoju. Gorączką nazywamy natomiast stan, w którym odnotowujemy temperaturę powyżej 38 stopni Celsjusza.

Objawy gorączki u dziecka powinny zaniepokoić każdego rodzica, zanim jeszcze zdecyduje się na pomiar temperatury ciała u malucha - to właśnie one wskazują bowiem konieczność wykonania takiego pomiaru. Wśród symptomów gorączki u dziecka można więc wyróżnić:

• obniżony nastój, apatię, marudzenie, brak ekscytacji ulubionymi zabawami czy czynnościami;
• spadek apetytu i zmniejszenie pragnienia;
• zaczerwienienie twarzy, błyszczące, „szkliste” oczy, wzmożone pocenie;
• suchość śluzówek, podwyższoną temperatura ciała wyczuwalną przy dotyku.

Oczywiście wymienione powyżej objawy gorączki u dziecka nie są jedynymi, jakie opiekunowie mogą zaobserwować u swojej pociechy - oprócz tych symptomów będą pojawiać się inne, charakterystyczne dla przyczyny, która wywołała podwyższoną temperaturę (przykładowo - kaszel, katar czy ból gardła w przebiegu infekcji górnych dróg oddechowych).

Jak mierzyć temperaturę dziecka, niemowlęcia czy noworodka i jak wybrać najlepszy termometr?

Jak prawidłowo zmierzyć temperaturę u dziecka, by przekonać się, że nasze podejrzenia co do wystąpienia gorączki są zasadne? Można to zrobić na kilka sposobów, choć najbardziej dokładny będzie pomiar wykonany w okolicy tętnicy skroniowej za pomocą termometru bezdotykowego. U maluchów poniżej 2 roku życia wiarygodny pomiar uzyskuje się także mierząc temperaturę w odbycie (mowa tu oczywiście o wykorzystaniu tradycyjnego termometru), a u starszych dzieci - pod pachą lub w jamie ustnej. Najwygodniejszym rozwiązaniem okazuje się być termometr bezdotykowy - możliwy do wykorzystania dla całej rodziny, niewymagające dezynfekcji przed każdym użyciem.

Warto pamiętać o tym, że stan podgorączkowy (czyli sytuacja, gdy temperatura ciała wynosi od 37 do 37,9 stopni Celsjusza) nie musi nas niepokoić - jest bowiem oznaką walki organizmu z okolicznościami wywołującymi gorączkę (z wirusami, w reakcji na szczepienie czy w przebiegu ząbkowania). Przy wystąpieniu takich objawów należy jednak bacznie obserwować pociechę i - w razie potrzeby - zasięgnąć porady lekarza lub udać się na wizytę do gabinetu.

Najczęstsze przyczyny gorączki u dziecka - co oznacza podwyższona temperatura? Czym jest gorączka i jakie są jej funkcje w organizmie?

Przyczyny gorączki u dziecka mogą być różne - najczęściej jednak podwyższoną temperaturę obserwuje się u maluchów przechodzących infekcję górnych dróg oddechowych - potoczenie określaną przeziębieniem - lub inną chorobę wywołaną zakażeniem wirusowym (grypa, zapalenie płuc, bostonka, ospa i inne). Oprócz tego z gorączką przebiegać mogą zapalenia (w tym zapalenie ucha środkowego, zapalenie dziąseł) czy infekcje bakteryjne (najczęściej jest to zakażenie układu moczowego). Dodatkowo podwyższona temperatura towarzyszy chorobom określanym mianem nieżytu żołądkowo-jelitowego (tak zwane „trzydniówki” czy zakażenia wirusowe układu pokarmowego z wymiotami i biegunką). W takich sytuacjach gorączka to objaw walki układu odpornościowego z patogenem - temperatura ciała wzrasta, by utrudnić wirusowi namnażanie się i rozprzestrzenianie w organizmie.

To oczywiście nie wszystko - wśród częstych przyczyn gorączki u dziecka wyróżnia się także NOP, a więc wystąpienie niepożądanego odczynu poszczepiennego. NOP w formie gorączki zdarza się dość często (zwłaszcza po szczepieniu preparatami żywymi), jednak jeśli przyjmuje on formę stanu podgorączkowego, a dziecko chętnie je i pije - wówczas nie ma powodu do niepokoju (oczywiście gorączka przebiegająca z innymi objawami charakterystycznymi dla niepożądanych odczynów poszczepiennych wymaga konsultacji lekarskiej).

Specyficzną okolicznością, która bywa wiązana z gorączką u dzieci, jest ząbkowanie. Ogólnie sam proces wyżynania się zębów mlecznych nie powoduje zwykle podwyższonej temperatury - objaw ten może pojawić się natomiast przy nadkażeniu wrażliwych, rozpulchnionych dziąseł w wyniku wkładania rączek, niedoczyszczonych gryzaków i innych przedmiotów do buzi (maluchy często robią to, by ukoić ból i swędzenie dziąseł w trakcie ząbkowania). W takiej sytuacji wzmożona pielęgnacja i dbałość o higienę jamy ustnej maluszka powinna pomóc w uporaniu się z podwyższoną temperaturą.

Jakim lekiem przeciwgorączkowym zbijać gorączkę u niemowląt i małych dzieci? Paracetamol, ibuprofen i inne

W aptekach dostępne są oczywiście leki przeciwgorączkowe dla dzieci i zdecydowanie warto mieć je w swojej domowej apteczce - obniżenie temperatury z ich pomocą z pewnością pomoże polepszyć samopoczucie małego pacjenta i choć trochę ulży mu w trakcie choroby. Wśród nich wyróżnia się łatwe do stosowania czopki oraz zawiesiny, a także preparaty do rozpuszczania w wodzie i klasyczne tabletki (ta opcja jest jednak zalecana dla dzieci starszych i nastolatków, którzy bez problemu przyjmują preparaty w tej postaci).

To, w jakiej dawce podać lek przeciwgorączkowy oparty zarówno na ibuprofenie, jak i paracetamolu, powinno być dostosowane do wagi małego pacjenta. I tak, dla paracetamolu, dawka ta wynosi od 10 do 15 mg na kilogram masy ciała (podawanego co około 4-6 godzin), a dla ibuprofenu - od 5 do 10 mg na kilogram masy ciała, co 4 godziny. Należy przy tym pamiętać, że ibuprofen może być podawany dzieciom dopiero od 4-5 miesiąca życia, natomiast paracetamol jest bezpieczny nawet dla niemowląt. Na stronach internetowych producentów leków czy na opakowaniach można znaleźć wygodne przeliczniki, pomagające ustalić konkretną dawkę, dostosowaną do masy ciała. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy oczywiście skonsultować dawkowanie i rodzaj preparatu przeciwgorączkowego z lekarzem.

Wysoka gorączka u dziecka, której towarzyszą inne objawy (drgawki, duszności i inne) - kiedy udać się do lekarza?

Stan podgorączkowy lub niewielka gorączka (przy jednoczesnym wystąpieniu objawów wskazujących na konkretne powody podwyższonej temperatury) nie są powodem do niepokoju. Warto jednak wiedzieć, w jakich przypadkach udać się do lekarza lub do szpitala. Są to następujące okoliczności:

• gorączka występująca u noworodka;
• gorączka utrzymująca się pomimo podawania leków przeciwgorączkowych (nie reagująca na ich podanie);
• gorączka utrzymująca się przez 2-3 dni o niewiadomym pochodzeniu;
• gorączka przebiegająca z objawami duszności i jakichkolwiek trudności w oddychaniu, z zasinieniem ust i/lub języka, z objawami ze strony układu moczowego i pokarmowego (zauważana krew w kale lub moczu), z omdleniami, rozkojarzeniem, objawami neurologicznymi (w tym z drgawkami), rozległą wysypką;
• gorączka towarzysząca innym chorobom przewlekłym - onkologicznym, związanymi z wadami genetycznymi;
• gorączka przebiegająca z odmawianiem przez dziecko przyjmowania płynów (może wówczas dojść do odwodnienia organizmu i konieczne będzie podanie płynów poprzez kroplówkę).

Gorączka u niemowlaka, wysoka temperatura ciała u dziecka starszego - jak zbić gorączkę u niemowląt domowymi sposobami?

Jeśli rodzice nie obserwują żadnego z powyższych symptomów, wiedzą, że podwyższona temperatura ciała malucha jest powiązana z infekcją, szczepieniem czy ząbkowaniem, a dodatkowo pociecha nie wykazuje innych, niepokojących symptomów, wówczas można zastosować domowe sposoby na gorączkę u dziecka, takie jak chłodna kąpiel lub przykładanie chłodnej, mokrej pieluszki wielorazowej do skóry. Należy jednak pamiętać o tym, że „chłodna” powierzchnia czy woda dla rozgrzanego organizmu oznacza temperaturę o 1, maksymalnie 1,5 stopnia niższą od temperatury ciała! Dodatkowo rodzice bezwzględnie muszą pamiętać o nawadnianiu dziecka, ponieważ w trakcie gorączki wzmożone pocenie i niechęć do przyjmowania płynów mogą prowadzić do niebezpiecznego w skutkach odwodnienia.

Źródła:

1. Dr hab. n. med. E. Kuchar, dr hab. n. med. W. Feleszko, prof. dr hab. n. med. J. Grygalewicz, lek. K. Nowicka, Gorączka u dzieci [w:] Medycyna Praktyczna, 30.01.2018
2. R. Hague, Postępowanie u dziecka z gorączką. Gorączka u dzieci - przyczyny, badanie i ocena pacjenta, wskazania do konsultacji [w:] Medycyna Praktyczna, 23.01.2017
3. M. Tkaczyk, A. Krakowska, Dziecko z gorączką [w:] Stany nagłe. Pediatria (podyplomie.pl), dostęp: 29.10.2023
4. A. J. Sybilski, Postępowanie w gorączce u dzieci - przedstawienie aktualnych rekomendacji [w:] Lekarz POZ4/2022