Gorączka – przyczyny, rodzaje gorączki, jak zwalczyć gorączkę?

Czym jest gorączka?

Gorączka jest stanem podwyższonej temperatury ciała z zachowaniem mechanizmów termoregulacji przystosowanych do utrzymania temperatury ciała na wyższym poziomie. Wynika z przestrojenia ośrodka termoregulacji znajdującego się w podwzgórzu. U podłoża tego procesu leży działanie pirogenów endo- lub egzogennych, czyli czynników wywołujących gorączkę. Pirogeny endogenne to wewnątrzpochodne mediatory reakcji zapalnej takie jak interleukina 1 i czynnik martwicy nowotworów alfa (TNFα). Najczęściej jednak, gorączka wywołana jest przez pirogeny zewnątrzpochodne (egzogenne) np. składowe wirusów, bakterii, pierwotniaków oraz kompleksy antygen-przeciwciało. Stymulują one uwolnienie pirogenów wewnątrzpochodnych, które w wyniku różnych procesów prowadzą do zwiększonej syntezy prostaglandyny E2 i przestrojenia ośrodka termoregulacyjnego. O gorączce mówi się, gdy temperatura ciała przekracza 38 stopni Celcjusza.

Rodzaje gorączki

Podstawowy prawidłowy pomiar temperatury ciała u osoby dorosłej powinien być wykonany trzymając termometr pod pachą, tak by skóra ściśle dotykała do końca termometru. W zależności od wysokości temperatury ciała, gdy przekracza ona 36,6 stopni, wyróżnia się:

• stan podgorączkowy - do 38ºC
• gorączkę wysoką - 39-40ºC
• hiperpireksję – powyżej 41ºC

Hiperpireksja prowadzi do uszkodzenia tkanek, zmian strukturalnych w mózgu i zaniku funkcji termoregulacyjnej. Ze względu na tor gorączki wyszczególnić można gorączkę ciągłą, zwalniającą, przerywaną, trwającą i nieregularną.

Podczas gorączki pojawia się uczucie zimna i rozpoczynają dreszcze. Jest to naturalny proces, którego celem jest podwyższenie temperatury ciała do temperatury, na którą został przestawiony termostat podwzgórza. Do momentu działania czynnika pirogennego, temperatura ciała utrzymywana jest na wyższym poziomie. Kiedy czynnik ten zostanie usunięty, zapoczątkowywane są mechanizmy nasilonej utraty ciepła prowadzące do unormowania temperatury ciała. Nasila się aktywność gruczołów potowych. Przepływ krwi przez skórę ulega zwiększeniu, co objawia się zwiększeniem ocieplenia skóry i rumieniem.

Stan podgorączkowy - co to jest?

Za stan podgorączkowy określa się podwyższenie temperatury ciała powyżej 37,1ºC , lecz nie przekraczającej 38ºC. Jego przyczyną może być przeziębienie, infekcje dolnych dróg oddechowych, zakażenie dróg moczowych, zapalenie ucha środkowego, nadczynność tarczycy, nieswoiste zapalenia jelit, nowotwór, niektóre autoimmunologiczne choroby stawów i tkanki łącznej.

Przyczyny gorączki

Wyróżnia się gorączkę o etiologii:

• zakaźnej
• nowotworowej
• immunologicznej
• metabolicznej
• innej

Gorączka o podłożu zakaźnym może być wywołana infekcją bakteryjną, wirusową, grzybiczą lub pasożytniczą. Często pojawia się w przebiegu nowotworów złośliwych, hematoblastoz szpikowych i pozaszpikowych. Może wystąpić w wyniku zaburzeń pracy układu odpornościowego między innymi u osób chorujących na kolagenozy, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, przewlekłe zapalenie wątroby, chorobę Addisona, myasthenia gravis, AIDS, reumatoidalne zapalenie stawów. Czasami gorączka ma podłoże metaboliczne – nadczynność tarczycy, guz chromochłonny, przełom nadnerczowy, przełom hiperkalcemiczny, stan znacznego odwodnienia. Wśród innych przyczyn wymienić można choroby ziarniniakowe, zawał mięśnia sercowego, martwica tkanek nowotworowych.

Gorączka a hipertermia

Podczas gorączki, w wyniku działania pirgoenów dochodzi do przestawienia ośrodka termoregulacji w podwzgórzu, na skutek czego zwiększeniu ulega temperatura ciała. W przypadku hipertermii natomiast, nie dochodzi do przestawienia ośrodka termoregulacji na wyższy poziom. Przyczyną hipertermii może być bardzo wysoka temperatura otoczenia, brak możliwości wyeliminowania nadmiaru ciepła wytworzonego pracą mięśni, odwodnienie, nadczynność tarczycy, guz chromochłonny nadnerczy, uszkodzenie podwzgórza, a także niektóre leki i inne substancje.

Hipertermia objawia się podwyższeniem temperatury ciała powyżej 40ºC , zaburzeniami świadomości, przyspieszeniem akcji serca, obniżonym ciśnieniem tętniczym krwi, hiperwentylacją. Skóra jest chłodna, blada i spocona. Inna sytuacja ma miejsce w przypadku udaru cieplnego. Wydzielanie potu zostaje wówczas zahamowane, skóra jest czerwona i gorąca. Udar cieplny może prowadzić do śmierci w wyniku zmian w neuronach mózgu.

Leki przeciwgorączkowe

Leki przeciwgorączkowe działają poprzez hamowanie syntezy prostaglandyny E2. W aptekach dostępnych jest wiele leków bez recepty obniżających gorączkę. Wśród tych najbardziej popularnych wymienia się ibuprofen, kwas acetylosalicylowy (aspiryna) i paracetamol. Powinny być stosowane w dawce dopasowanej do wieku i stanu zdrowia. Leki przeciwgorączkowe dostępne są w formie syropów, proszku do sporządzania roztworu doustnego, kapsułek lub tabletek.

Domowe sposoby na gorączkę

Należy pamiętać, że gorączka jest naturalnym mechanizmem obronnym organizmu i nie jest wskazane jej zbijanie jeśli nie przekracza 38 stopni (stan podgorączkowy). Zazwyczaj, gorączka jest objawem infekcji. Czasami jednak, gdy współwystępuje z poważnymi objawami, ciężkim stanem chorego, trwa powyżej 2 tygodni, jest bardzo wysoka (powyżej 40 stopni).

Wśród domowych sposobów na gorączkę wymienić można:

• picie naparów ziołowych o działaniu napotnym np. z kwiatu lipy, owoców bzu czarnego
• picie soku z brzozy (zawiera naturalne salicylany)
• postawienie baniek na plecy
• przykładanie zimnych okładów

Należy pamiętać o odpowiednim nawadnianiu osoby z gorączką. Szczególna uwagę do podawania odpowiedniej ilości płynów powinno się przykładać u małych dzieci i osób starszych. Płyny należy popijać małymi łykami. Zaleca się wodę o temperaturze pokojowej, a także niesłodzoną herbatę i napary ziołowe. Ważny jest również sen i odpoczynek. Sprzyja to regeneracji i zdrowieniu. Warto także zadbać o odpowiednie warunki w pomieszczeniu, w którym przebywa chory z gorączką. Nie powinno być w nim duszno ani zbyt ciepło. Optymalną temperaturą jest 21-22 stopnie. Dobrze jest również nawilżać powietrze za pomocą specjalnych urządzeń lub wieszania mokrych ręczników na ciepłym kaloryferze.

Przypisy

1. Kanikowska, Dominika; Witowski, Janusz. Patofizjologia. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018.
2. Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych. Red. Kokot, Franciszek . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2007
3. Korbut, Ryszard. Farmakologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2017