Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) - przyczyny, objawy i leczenie

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego to choroba, która często występuje w dorosłej populacji. Jednak wielu nie zdaje sobie sprawy z ich rozpoznania lub nie docenia ważności takiej choroby. Wrzodziejące zapalenie jelita grubego w ostatnim czasie występuje coraz częściej i to nie tylko wśród osób starszych, ale także młodych. O ile wcześniej na „ból brzucha” skarżyli się głównie osoby mieszkające w mieście, dziś choroba „opanowuje” także tereny wiejskie. 

Czym jest wrzodziejące zapalenie jelita grubego i dlaczego jest niebezpieczne?

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego - jest poważną chorobą autoimmunologiczną, która atakuje ściany jelita grubego. Choroba powoduje ropno-krwotoczne zapalenie, które staje się przewlekłe. W światowej literaturze medycznej choroba ta otrzymała tę nazwę, ponieważ nie ustalono dokładnych przyczyn jej rozwoju. Ponadto obecność wrzodów w jelicie nie jest konieczna do rozpoznania tej patologii. Główną trudnością w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest to, że nie jest to łatwe do wykrycia na wczesnym etapie - w wyniku tego trafna diagnoza jest czasami stawiana dopiero po kilku latach, co znacznie zwiększa ryzyko poważnych powikłań i zgonów.

Kogo najczęściej dotyka wrzodziejące zapalenie jelita grubego? 

Obecnie na świecie żyje ponad 5 milionów ludzi z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego. Częstość występowania jest różna w różnych krajach, podczas gdy w regionach północnych jest wyższa niż w południowych. Zagrożone są osoby w wieku od 20 do 40 lat, częstość występowania wśród mężczyzn i kobiet jest w przybliżeniu taka sama. Na całym świecie choroba rozprzestrzenia się w tempie do 230 osób na 100 000 mieszkańców.

Jakie są przyczyny powstania wrzodziejącego zapalenia jelita grubego? 

Podobnie jak w przypadku wielu innych chorób autoimmunologicznych, dokładne przyczyny wrzodziejącego zapalenia jelita grubego nadal nie są w pełni poznane. Jedyne, co jest zrozumiałe, to mechanizm, dzięki któremu organizm zaczyna postrzegać tkanki własnego jelita grubego jako obce – i z tego powodu je atakuje. Ostrożnie możemy mówić nie tyle o przyczynach wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, co o czynnikach, które mogą predysponować do jego pojawienia się. Wśród czynników predysponujących do rozwoju wrzodziejącego zapalenia jelita grubego wyróżniamy: 

• genetyczne predyspozycje - istnieją dowody na to, że u osób, których krewni cierpieli na wrzodziejące zapalenie jelita grubego, ryzyko zachorowania wzrasta 15-krotnie;
• silny, przewlekły stres i ogólne osłabienie organizmu na tle stresowym; 
• różne infekcje jelitowe;
• niedobór witaminy D; 
• niezbilansowana dieta, w której osoba spożywa mało błonnika, ale opiera się na białku.

Niestety nie można podać dokładniejszych przyczyn rozwoju wrzodziejącego zapalenia jelita grubego - w teorii nikt nie ma pewności, że nie zachoruje na taką chorobę w przyszłości. 

Jakie są typy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego? 

Ponieważ wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest podzielone na różne typy, istnieje oddzielna klasyfikacja i jest oparta na kilku podstawach. Jeśli dystalne części jelita (esica i odbytnica) są objęte stanem zapalnym, nazywa się to dystalnym zapaleniem jelita grubego. Lewostronne zapalenie jelita grubego wpływa na zstępujące odcinki jelita grubego, całkowite natomiast na całą długość jelita grubego.

Wrzodziejącego zapalenia jelita grubego jest również podzielone według ciężkości - może być lekkie, umiarkowane, ciężkie. Istnieją również formy ostre i przewlekłe, z dwoma przewlekłymi: ciągłym i postępującym. W pierwszym przypadku mówimy o częstych zaostrzeniach, które praktycznie się nie kończą. Jeśli są remisje, trwają krócej niż sześć miesięcy. Nawracające przewlekłe wrzodziejące zapalenie jelita grubego obejmuje naprzemiennie zaostrzenia i remisje, które trwają dłużej niż sześć miesięcy.

Jakie są objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego? 

Ponieważ objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego są bardzo zróżnicowane i podobne do wielu innych chorób, należy je bardzo ostrożnie traktować.  O wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego mogą przemawiać następujące objawy:

• biegunka o różnym nasileniu, przy ciężkim rozwoju choroby pacjent może chodzić do toalety do 20 razy w ciągu jednego dnia;
• naprzemienność biegunki z zaparciami - zależy to od częstości występowania choroby i tego, które odcinki jelita obejmuje;
• śluz i krew w stolcu, wodniste stolce;
• fałszywa potrzeba wypróżnienia - a te pragnienia mogą być dość bolesne;
• po nagłej potrzebie wypróżnienia pacjent wydala z odbytu niewielką ilość śluzu wraz z krwią;
• zespół bólowy, który składa się z regularnego bólu - pojawiają się po lewej stronie brzucha lub poniżej, czasami w pobliżu pępka; bóle są o charakterze kurczącym, pojawiają się zwykle w ciągu 1,5 godziny po jedzeniu; zazwyczaj ten objaw zaczyna ustępować natychmiast po skorzystaniu z toalety;
• rozwój niedokrwistości na tle stale krwawiących jelit, a więc ogólne osłabienie organizmu i brak sił do życia.

Również objawy wrzodziejącego zapalenia jelita grubego mogą nie dotyczyć jelit lub pracy przewodu pokarmowego. To właśnie utrudnia postawienie diagnozy. Pacjenci mogą wykazywać następujące objawy choroby:

• zapalenie, ból stawów;
• niektóre zmiany skórne - na przykład pojawia się rumień guzowaty;
• wrzody błony śluzowej jamy ustnej (zapalenie jamy ustnej); 
• różne stany zapalne w okolicy oczu, które obejmują tęczówkę, twardówkę;
• kamienie w pęcherzyku żółciowym, niektóre patologie wątroby;
• zakrzepica żył obwodowych, zator tętnicy płucnej;

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego może objawiać się w sposób całkowicie nie związany z układem pokarmowym. W efekcie pacjent latami zmienia różnych lekarzy, ale dopiero po długim czasie rozumie, co się z nim dzieje. Nierzadko zdarza się, że jelitowe objawy choroby pojawiają się znacznie później. 

Jak wygląda diagnostyka wrzodziejącego zapalenia jelita grubego?

Na początek pacjent jest badany palpacyjnie, a następnie wykonywana jest kolonoskopia - jest to najbardziej czuła metoda badawcza w kierunku rozpoznania wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Dodatkowo można zlecić irygoskopię, rezonans magnetyczny, tomografię komputerową. Wymagane są również standardowe badania: krwi, kału, moczu - ich zestaw i swoistość zależą od dolegliwości pacjenta i konkretnej sytuacji. Aby zdiagnozować wrzodziejące zapalenie jelita grubego, musisz udać się do gastroenterologa.

Jakie jest leczenie farmakologiczne wrzodziejącego zapalenia jelita grubego? 

W leczeniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego stosuje się obecnie kilka grup leków. W łagodnych postaciach najczęściej przepisuje się terapię przeciwzapalną preparatami kwasu 5-aminosalicylowego. W umiarkowanych i ciężkich postaciach glikokortykosteroidy (prednizolon, metyloprednizolon) są stosowane w leczeniu w celu wywołania remisji, a leki immunosupresyjne (metotreksat, azatiopryna, 6-merkaptopuryna, cyklosporyna) i terapia biologiczna (infliksymab, adalimumab itp.) podaje się w celu utrzymania remisji. 

Czy odpowiednia dieta może wyleczyć wrzodziejące zapalenie jelita grubego? 

Często przy postawieniu diagnozy na początku choroby zalecana jest dość ścisła dieta, co może negatywnie wpłynąć zarówno na stan psychiczny pacjenta, jak i na jego stan odżywienia. Taka dieta polega na wykluczeniu mleka, roślin strączkowych, wędlin, marynat oraz różnych przypraw. Warto pamiętać, że nie ma diet, które mogą leczyć lub zapobiegać powstaniu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. 

Jakie są możliwości terapeutyczne, gdy leki na wrzodziejące zapalenie jelita nie działają? 

Jeśli leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego za pomocą leków i diety nie działa, a proces chorobowy tylko się rozprzestrzenia, zwiększając ryzyko powikłań, pacjentowi zaleca się operację. Podczas zabiegu usuwa się dotknięty obszar jelita. Jeśli choroba została wykryta na czas, a pacjent jest prawidłowo leczony, remisja może utrzymywać się latami. Ale nawet przy takim wyniku wymagana jest coroczna wizyta u gastroenterologa i kolonoskopia profilaktyczna. 

Przypisy:

• C Abraham, JH Cho, Inflammatory bowel disease, N Engl J Med, 361 (2009), pp. 2066-2078
• EV Loftus Jr, WJ Sandborn, Epidemiology of inflammatory bowel disease, Gastroenterol Clin North Am, 31 (2002), pp. 1-20
• CN Bernstein, P Rawsthorne, M Cheang, JF Blanchard, A population-based case control study of potential risk factors for IBD, Am J Gastroenterol, 101 (2006), pp. 993-100
• M Orholm, P Munkholm, E Langholz, OH Nielsen, TI Sørensen, V Binder, Familial occurrence of inflammatory bowel disease, N Engl J Med, 324 (1991), pp. 84-88
• LA García Rodríguez, A Ruigómez, J Panés, Acute gastroenteritis is followed by an increased risk of inflammatory bowel disease, Gastroenterology, 130 (2006), pp. 1588-1594
• A Swidsinski, A Ladhoff, A Pernthaler, et al., Mucosal flora in inflammatory bowel disease, Gastroenterology, 122 (2002), pp. 44-54
• T Jess, M Gamborg, P Munkholm, TI Sørensen, Overall and cause-specific mortality in ulcerative colitis: meta-analysis of population-based inception cohort studies, Am J Gastroenterol, 102 (2007), pp. 609-617
• SV Kane, Systematic review: adherence issues in the treatment of ulcerative colitis, Aliment Pharmacol Ther, 23 (2006), pp. 577-585