Sztuczne łzy - co musimy o nich wiedzieć i dlaczego zespół suchego oka jest poważnym problemem

Zespół suchego oka (DED) jest wieloczynnikową chorobą powierzchni oka z utratą homeostazy filmu łzowego (warstwa płynu pokrywająca powierzchnię naszych oczu) i objawami ocznymi. Niestabilność filmu łzowego, zapalenie i uszkodzenie powierzchni oka oraz zaburzenia neurosensoryczne odgrywają ważną rolę etiologiczną. DED jest również znany jako suche zapalenie rogówki i spojówki i zespół dysfunkcjonalnych łez.

Zespół suchego oka i jego objawy

Osoby z zespołem suchego oka albo nie wytwarzają wystarczającej ilości normalnych (nawilżających) łez lub te, które robią, są złej jakości, co powoduje, że łzy zbyt szybko wysychają (nie zawierają poszczególnych elementów ze względu na różne stany chorobowe), a przednia część oka staje się sucha i podrażniona. W rezultacie zespół suchego oka może powodować dyskomfort i powodować powstawanie wodnistych łez w oku. Pomaga to tylko przez krótki czas - pozostawiając nieprzyjemne uczucie jakby pod powieką gromadził się piasek. Jeśli powieki są obolałe i zaczerwienione, możliwe, że również jest inny stan zwany zapaleniem powiek. Zapalenie powiek to stan, który dotyczy powieki, powodując ich ból. Jeśli gruczoły powieki zostaną zablokowane, może dojść do stanu zwanego dysfunkcją gruczołów Meiboma. Dość często występuje kombinacja takich stanów patologicznych. Suche oko nie powoduje poważnych uszkodzeń oczu, ale może być bardzo nieprzyjemne. W ciężkich przypadkach istnieje ryzyko długotrwałego uszkodzenia, ale na szczęście są one rzadkie.

Zespół suchego oka występuje znacznie częściej u osób w wieku powyżej 50 lat. Dzieje się tak często, ponieważ gruczoły wytwarzające normalne łzy, a zwłaszcza tłustą część łez, stają się mniej skuteczne wraz z wiekiem. Wraz z wiekiem łzy mają tendencję do słabszego rozpływania się po oku. Niektóre ogólne schorzenia mogą powodować zespół suchego oka jako efekt uboczny, na przykład choroby autoimmunologiczne i zmiany hormonalne. Stan ten występuje również częściej w wietrznych, zimnych, suchych i zapylonych warunkach. Jeśli koncentrujesz się na komputerze lub smartfonie przez dłuższy czas bez przerwy, może to również powodować suchość oczu. Klimatyzacja i centralne ogrzewanie mogą również pogorszyć zespół suchego oka, podobnie jak niektóre leki i ogólne problemy zdrowotne. Palenie zostało również powiązane z zespołem suchego oka, ponieważ może zarówno to powodować, jak i go pogorszyć.

Osoby z zespołem suchego oka mogą mieć niektóre lub wszystkie z poniższych objawów:

• uczucie piasku lub żwiru pod powiekami
• ból oczu
• nieprzyjemne, a czasem bolesne oczy
• swędzenie lub pieczenie
• krótkotrwałe niewyraźne widzenie
• łzawienie oczu, jakbyśmy płakali (łzawienie oczu może oznaczać, że wytwarzasz łzy złej jakości i faktycznie masz suche oczy)

Jak leczyć zespół suchego oka?

Leczenie zespołu suchego oka (DED) ma na celu złagodzenie objawów poprzez zwiększenie lub uzupełnienie produkcji łez, spowolnienie parowania łez, zmniejszenie resorpcji łez lub zmniejszenie stanu zapalnego powierzchni oka. Oprócz złagodzenia objawów leczenie sztucznymi łzami może poprawić ostrość wzroku i zapobiec uszkodzeniom oka. U większości pacjentów leczenie pierwszego rzutu może rozpocząć lekarz POZ. I właśnie najczęstszym wyborem wśród leków w przypadku niepowikłanego zespołu suchego oka jest nawilżenie powierzchni oka za pomocą sztucznych łez. 

Sztuczne łzy - czym są i co zawierają?

Sztuczne łzy na ogół zawierają celulozę w celu utrzymania lepkości, środek rozprowadzający, taki jak glikol polietylenowy lub polialkohol winylowy, aby zapobiec parowaniu, oraz środek konserwujący, aby zapobiec zanieczyszczeniu. Dostępne bez recepty sztuczne łzy są w postaci płynów, żelu i maści. Formy tych suplementów bez konserwantów są często zalecane, ponieważ niektóre osoby z DED mogą mieć reakcje zapalne na konserwanty. Nie ma jeszcze sztucznych łez, które byłyby idealne dla wszystkich pacjentów z zespołem suchego oka. Taki wniosek wysuwa wielu specjalistów zajmujących się leczeniem suchego oka, próbując dalej rozszerzać zakres produkcji sztucznych łez. Trudno jest obiektywnie stwierdzić, że jeden rodzaj produktu jest lepszy od innego, zwłaszcza w przypadku tak zwanych różnych typów zespołu suchego oka. Nadrzędną kwestią jest to, co pacjent może uznać za dopuszczalne do użycia, jak dobrze to toleruje i jak dobrze to wpływa na poprawę stanu powierzchni oka.

Większość pacjentów z zespołem suchego oka może stosować łzy w razie potrzeby. U pacjentów z ciężkim suchym zapaleniem rogówki, uszkodzeniem rogówki, paraliżem mrugania lub niedomykaniem oka należy zalecić regularne stosowanie sztucznych łez (co 1–2 godziny) oraz zwiększenie częstotliwości wkraplania podczas czytania lub gdy są narażeni na suchość lub przeciągi, dopóki nie zostanie wdrożone bardziej ukierunkowane leczenie. Nie stwierdzono wyraźnej korzyści w ochronie powierzchni oka w przypadku jakiejkolwiek konkretnej marki sztucznych łez, a decyzję o tym, który preparat zastosować, można podjąć na podstawie preferencji pacjenta oraz obecności lub rodzaju środka konserwującego.

Ponieważ laserowe operacje rogówki jak np. LASIK są zabiegami refrakcyjnymi, które powodują suchość oczu, częściowo z powodu zmniejszonego czucia rogówki w okresie pooperacyjnym. Badania pokazują, że sztuczne łzy podawane pacjentom po zabiegu LASIK łagodzą objawy zespołu suchego oka znacznie lepiej w porównaniu do grupy kontrolnej którym podawano placebo. 

Przypisy:

1. Paulsen AJ, Cruickshanks KJ, Fischer ME, et al. Dry eye in the beaver dam offspring study: prevalence, risk factors, and health-related quality of life. Am J Ophthalmol 2014; 157:799.
2. Gilbard JP. The diagnosis and management of dry eyes. Otolaryngol Clin North Am 2005; 38:871.
3. Latkany R. Dry eyes: etiology and management. Curr Opin Ophthalmol 2008; 19:287.
4. Pflugfelder SC. Prevalence, burden, and pharmacoeconomics of dry eye disease. Am J Manag Care 2008; 14:S102.
5. Schiffman RM, Walt JG, Jacobsen G, et al. Utility assessment among patients with dry eye disease. Ophthalmology 2003; 110:1412.
6. The definition and classification of dry eye disease: report of the Definition and Classification Subcommittee of the International Dry Eye WorkShop (2007). Ocul Surf 2007; 5:75.