2020-12-18,
mgr farm. Aleksandra Żucheńska

Probiotyki - działanie, odkrycie, zastosowanie, właściwości zdrowotne

Publikowane artykuły mają charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Dowiedz się więcej...

ACIDOLAC, 10 saszetek

21.49 zł

Flora LGG MAX - 20kaps.

11.05 zł

Acidolac caps, 20 kaps.

23.44 zł

Rodzina Zdrowia Enterosive, 10 kapsułek

11.56 zł

Acidolac Junior o smaku białej czekolady, 20 tabletek

25.54 zł

SANPROBI IBS krople, 5 ml

28.20 zł

Lekarz lub farmaceuta polecił zakup osłonki do antybiotyku? Dla wielu osób ciągle to określenie jest obce. Warto to zmienić, gdyż probiotyki zawarte w tzw. osłonce są bardzo użyteczne dla naszego organizmu pod warunkiem, że stosuje się je świadomie i zgodnie z zaleceniami producenta lub osoby po odpowiednim przeszkoleniu medycznym lub farmaceutycznym. Co to są probiotyki i kiedy je stosować? Na te i inne pytania odpowiadamy w poniższym tekście.

Co to jest "probiotyk" i jak działa?

Według FAO i WHO, czyli organizacji zajmujących się badaniem właściwości pożywienia, probiotyki to żywe mikroorganizmy, które podane w odpowiedniej dawce posiadają pozytywny wpływ na zdrowie człowieka. Jednak późniejsze badania wykazały, że korzystne dla człowieka są również metabolity organizmów probiotycznych oraz ich martwe komórki. Warto dodać, że probiotyki to specjalnie wyselekcjonowane i przebadane szczepy drobnoustrojów zdolne do kolonizacji układu pokarmowego człowieka w stopniu, który ogranicza rozwój mikroflory chorobotwórczej zmniejszając ryzyko powstania stanu zapalnego.

Odrobina historii...

„Pro bios” - od tego zwrotu pochodzi nazwa probiotyki, a zwrot ten można przetłumaczyć na język polski na „dla życia”. Choć określenia probiotyki zaczęto używać dopiero w 1965 roku to świat nauki interesował się tym zagadnieniem dużo wcześniej. Otóż zjawisko probiozy (wywieranie pozytywnego wpływu na stan i funkcjonowanie mikroflory jelitowej) i mikroorganizmy probiotyczne odkryli w 1877 roku Pastteur i Jaubert. Z kolei korzystny wpływ bakterii kwasu mlekowego na działanie układu pokarmowego zaobserwował i opisał mikrobiolog Ilija Miecznikow, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie medycyny. Na podstawie swoich badań stwierdził, że spożywanie mlecznych produktów fermentowanych to metoda na zaszczepienie w układzie trawiennym dobroczynnych drobnoustrojów. Publikacje tych i innych naukowców przyczyniły się do tego, że aktualnie probiotyki sprzedawane są w postaci produktów leczniczych, suplementów diety oraz są składnikiem żywności funkcjonalnej.

Prebiotyk i synbiotyk

Wiemy już co to jest probioza i probiotyk. Natomiast co to jest prebiotyk? Po pierwsze często przez nazwę mylony jest z probiotykiem, a są to dwie różne choć powiązane ze sobą elementy. Otóż prebiotyk to składnik odżywczy, który selektywnie stymuluje wzrost, namnażanie i rozwój konkretnych szczepów bakterii bytujących w układzie pokarmowym lub wprowadzanych do tego układu. Przykład to błonnik, inulina, frukto-oligosacharydy i laktoza, które często znajdziemy w składzie produktów probiotycznych. Natomiast synbiotyk to połączenie probiotyku i prebiotyku w jednym produkcie, czyli stosując synbiotyk dostarczamy do organizmu bakterie probiotyczne wraz ze składnikiem, który będzie wspomagał ich rozwój w układzie trawiennym.

Działanie probiotyków

Podstawowa funkcja probiotyków to stymulowanie układu odpornościowego, co szczególnie wykorzystywane jest w zapobieganiu biegunek infekcyjnych i po-antybiotykowych. W końcu czasem można spotkać się z określeniem, że choroba zaczyna się w jelitach albo, że odporność zaczyna się w jelitach, a zależy to m.in. od składu i funkcjonalności mikroflory kolonizującej układ pokarmowy. Dlaczego probiotyki są skuteczne, czyli jaki jest mechanizm działania probiotyku? Podane doustnie szczepy probiotyczne gdy znajdą się w układzie, czyli w warunkach korzystnych dla wzrostu zaczynają intensywnie się namnażać. Powlekają nabłonek wyścielający jelita tworząc strukturę zabezpieczającą przed przenikaniem patogenów. Ponadto organizmy probiotyczne konkurują z chorobotwórczymi o składniki pokarmowe, czym hamują ich rozwój. Konsekwencją tych mechanizmów jest wspieranie układu odpornościowego oraz korzystny wpływ na działanie śluzówki przewodu pokarmowego. Czym jeszcze objawia się stymulowanie układu odpornościowego? Obecność probiotyków m.in. stymuluje wytwarzanie i aktywność białek odpornościowych w przewodzie pokarmowym, zwiększa aktywność komórek makrofagów i limfocytów oraz stymuluje fagocytozę.
Korzystne działanie dla organizmu mają również metabolity organizmów probiotycznych (substancje wytwarzane jako produkty ich metabolizmu), np: witaminy z grupy B i K.
Kolejna kwestia to zmniejszanie nietolerancji na laktozę poprzez udział w jej trawieniu - bakterie posiadają enzymy zdolne do rozkładu laktozy do lepiej przyswajalnych substancji.
Ponadto niektóre mikroorganizmy posiadają zdolność inaktywowania substancji toksycznych.

Produkty probiotyczne

Zsiadłe mleko, kefir, jogurt, kiszona kapusta i ogórki to produkty spożywcze od setek lat obecne w diecie człowieka, podobnie jak błonnik rośliny. Jednak tylko niektóre, wyselekcjonowane i przebadane szczepy bakterii kwasu mlekowego mają zastosowanie medyczne, gdyż wykazują skuteczność w konkretnych dolegliwościach zdrowotnych. Niemniej spośród bakterii fermentacji mlekowej wytwarzających kwas mlekowy wybrano bakterie posiadające właściwości probiotyczne, np: Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus i Saccharomyces.

W gotowych produktach leczniczych znajdziemy najczęściej liofilizowane bakterie probiotyczne zamknięte w kapsułkach lub zawieszone w płynie,np: Napój probiotyczny MyBiotic PRO, suplement diety SANPROBI IBS.

W aptece znajdziemy również probiotyki dla kobiet wspomagające uzupełnienie mikroflory pochwy, np: suplement diety Compliflora Femina, LaciBios Femina, lek bez recepty Lactovaginal, lek INVAG, kapsułki dopochwowe Selecta Intima.

Znaleźć można też np. mleko modyfikowane z probiotykami, np: Mleko początkowe w proszku dla niemowląt NAN OPTIPRO Plus 1 HM-0, odżywki i nutridrinki, np: koncentrat napoju probiotycznego JOY DAY Sport.

Wybierając suplement diety z probiotykami lub lek probiotyczny ważne jest aby sprawdzić czy wymieniona jest nazwa gatunku i szczepu, bo tylko konkretne szczepy działają, a ich stosowanie ma przełożenie na efekty leczenia.

Przykłady szczepów mikroorganizmów probiotycznych wykorzystywanych w produkcji farmaceutycznej o udowodnionej skuteczności w badaniach klinicznych:

Lactobacillus acidophilus	Wrzodziejące zapalenie jelita; leczenie zaburzeń motorycznych jelit
L. acidophilus + L. bulgaricus; L. acidophilus + B. longum	Zmniejszenie ryzyka wystąpienia biegunki po antybiotykowej
L. acidophilus w kombinacji z B. lactis ; L.casei DN-114 001; L.rhamnosus GG	Zmniejszenie częstości działań niepożądanych, związanych z leczeniem Helicobacter pylori
L.casei rhamnosus Lcr35 ; L. lactis DN-173 010	Leczenie zaparcia czynnościowego
L.casei Shirota	Pomocniczo w leczeniu zaburzeń defekacji u dorosłych
Kombinacja(napój jogurtowy): L.casei DN-114 001 + Str. thermophilus + L. bulgaricus	Zapobieganie biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków i biegunce związanej z zakażeniem Clostridium difficile u osób powyżej 50 roku życia
L.rhamnosus GG Można je znaleźć w preparacie Dicoflor krople lub kapsułki	Wrzodziejące zapalenie jelita grubego; łagodzenie atopowego zapalenia skóry; zapobieganie biegunce po antybiotykoterapii; umiarkowana skuteczność w zapobieganiu biegunce poza szpitalnej u dzieci; umiarkowana skuteczność w leczeniu ostrej biegunki infekcyjnej;
L. reuteri Można je znaleźć w preparacie BioGaia	Biegunki rotawirusowe; skrócenie czasu trwania ostrej biegunki infekcyjnej u dzieci
L. bulgaricus	Zwiększenie tolerancji na laktozę
L. plantarum DSM 9843	Leczenie zaburzeń motorycznych jelit
Bifidobacterium animalis	Skracanie pasażu jelitowego – żywienie ludzi starszych
B. lactis Bb-12 (dawniej B. bifidum) w kombinacji z Streptococcus thermophilus	Łagodzenie atopowego zapalenia skóry; zapobieganie biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków, zapobieganie biegunce rotawirusowej u dzieci przewlekle hospitalizowanych
Escherichia coli Nissle 1917	Wrzodziejące zapalenie jelita grubego; podtrzymywanie remisji w chorobie Leśniewskiego-Crona; pomocniczo w leczeniu zaburzeń defekacji u dorosłych
Saccharomyces boulardii Można je znaleźć w preparacie Enterol	Biegunka ostra i po antybiotykowa; zmniejszenie ryzyka wystąpienia nawrotów biegunki wywołanej przez C. difficile; podtrzymywanie remisji w chorobie Leśniewskiego-Crona; zmniejszenie częstości działań niepożądanych, związanych z leczeniem H. pylori; zmniejszenie ryzyka wystąpienia biegunki podróżnych
Enterococcus facecium SF68	Zmniejszenie ryzyka wystąpienia biegunki po antybiotykowej
Streptococcus thermophilus	Zapobieganie biegunce związanej ze stosowaniem antybiotyków; zwiększenie tolerancji na laktozę

*Źródło: M. Jach, R. Łoś, M. Maj, A. Malm: Probiotyki - aspekty funkcjonalne i technologiczne; POST. MIKROBIOL.,2013, 52, 2, 161–17.

Wykorzystanie probiotykoterapii w medycynie

Wskazania lekarskie do stosowania probiotyków to:

Leczenie biegunki infekcyjnej oraz zapobieganie biegunce poantybiotykowej
Uzupełnienie mikroflory po biegunkach, które wyjałowiły układ pokarmowy z naturalnej mikroflory organizmu
Wspomaganie leczenia Helicobacter pylori, czyli bakterii kolonizującej przewód pokarmowy, która powoduje wrzody żołądka
Wspomaganie leczenia wielu dolegliwości ze strony jelit, np: zespół jelita drażliwego, nieswoiste zapalenie jelit i wrzodziejące zapalenie jelita grubego
Wspomaganie leczenia nadwagi i otyłości poprzez pobudzanie metabolizmu
Stymulowanie układu immunologicznego
Łagodzenie objawów alergii pokarmowej i atopii
Wspomaganie leczenia infekcji pochwy (probiotyki ginekologiczne stosowane dopochwowo lub doustnie)
Wspomaganie leczenia hipercholesterolemii
Profilaktyka przeciwnowotworowa.

W części tych schorzeń wystarczy kilkudniowa terapia, a w niektórych przewlekłych stanach kuracja probiotykiem jest długotrwała i może być prowadzona ciągle lub z przerwami. Warto wiedzieć, że przy wyżej wymienionych problemach spożywanie mlecznych produktów fermentowanych np. jogurtu nie wystarczy, gdyż o ile produkty mleczne zawierają bakterie kwasu mlekowego to ich zdolność do przeżycia w układzie pokarmowym jest zbyt niska aby miały one znaczenie lecznicze (brak standaryzacji na zawartość komórek bakteryjnych). Wyjątkiem jest tzw. żywność funkcjonalna wzbogacona o konkretny szczep o potwierdzonym działaniu probiotycznym w odpowiedniej dawce.

Czytając ten artykuł dowiedziałeś się więcej:

Co to jest probiotyk i jak działa
Czy są prebiotyki i synbiotyki
Kiedy stosować probiotyk
Dlaczego powinno się stosować probiotyki przy antybiotykoterapii
Jakie probiotyki są dostepne na rynku
Jakie są szczepy mikroorganizmów probiotycznych wykorzystywanych w produkcji probiotyków

Źródła:

B. Tokarz-Deptuła, J. Śliwa-Dominiak, M. Adamiak, W. Deptuła: Probiotyki a wybrane schorzenia u ludzi; POST. MIKROBIOL.,2015, 54, 2, 133–140.
M. Jach, R. Łoś, M. Maj, A. Malm: Probiotyki - aspekty funkcjonalne i technologiczne; POST. MIKROBIOL.,2013, 52, 2, 161–17.
N. Trojan, P. Satora: Probiotyki i ich potencjalne właściwości antyoksydacyjne; POST. MIKROBIOL.,2017, 56, 1, 18–27
H. Szajewska: Rola probiotyków w zapobieganiu i leczeniu chorób przewodu pokarmowego; Pediatria Współczesna Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka, 2005, 7, 1, 53-60.
https://www.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/zdrowe-odzywianie/probiotyki-wlasciwosci-lecznicze-rodzaje-i-zrodla-aa-1uRL-UjXi-beqk.html
https://biotechnologia.pl/informacje/zywe-bakterie-dla-zdrowia-czyli-o-probiotykach,14900
https://republikakobiet.pl/zdrowie/zdrowo_promujemy/probioza-probiotyki-zywnosc-funkcjonalna-fakty-i-mity/

mgr farm. Aleksandra Żucheńska

Aleksandra ukończyła Uniwersytet Medyczny w Łodzi na kierunku farmacji - od najmłodszych lat interesowała się szeroko pojętą profilaktyką zdrowotną co zaowocowało wyborem i ukończeniem studiów na kierunku farmacji na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi. Prywatnie pasjonuje się motoryzacją i piłką nożną, w wolnej chwili sięga po dobrą książkę historyczną.

Zobacz wszystkie wpisy autora

Artykuły zamieszczone na blogu apteki internetowej Olmed nie stanowią porady medycznej, ani opinii farmaceuty, lekarza lub dietetyka dostosowanej do indywidualnej sytuacji pacjenta. Udostępnione informacje stanowią jedynie generalne zalecenia, które nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do stosowania określonej terapii, zmiany nawyków, dawkowania produktów leczniczych, itp. Przed podjęciem jakichkolwiek działań mających wpływ na życie, zdrowie lub samopoczucie należy skontaktować się z lekarzem lub innym specjalistą, w celu otrzymania zindywidualizowanej porady.

Nigdy nie lecz się sam, korzystaj z opieki medycznej swojego lekarza i w przypadku objawów choroby lub pogorszenia się Twojego stanu zdrowia skontaktuj się ze specjalistą. Właściciel serwisu aptekaolmed.pl nie ponosi odpowiedzialności związanej z wykorzystaniem informacji zawartych w publikowanych za pośrednictwem Serwisu artykułach.

Najnowsze Popularne