Łysienie plackowate - czym jest, jak powstrzymać i jak leczyć łysienie plackowate?

Łysienie plackowate to proces postępującego wypadania włosów na skórze głowy lub innych owłosionych obszarach skóry. Łysienie plackowate rzadko prowadzi do całkowitego wyłysienia pacjenta. Ogniska całkowitego braku włosów graniczą z obszarami zdrowych włosów. Główną przyczyną łysienia plackowatego są stresujące warunki, w jakich przebywają dorośli i dzieci. Patologia rozwija się równie często u mężczyzn i u kobiet. Stan ogniskowego łysienia nie zagraża zdrowiu pacjentów, ale jest przez nich uznawany za wyraźną wadę kosmetyczną. Łysienie plackowate jest najbardziej złożoną formą łysienia, ponieważ nie została w pełni zbadana. Uważana jest za chorobę autoimmunologiczną. Wyróżnia się trzy typy: łysienie plackowate, łysienie uogólnione i całkowite. Wciąż nie ma na świecie leku na łysienie plackowate, który może wyleczyć łysienie plackowate ze stuprocentową gwarancją. Bardzo często (z praktyki światowej) po kilku latach, czasem szybciej, łysienie plackowate przechodzi w łysienie uogólnione lub całkowite, dlatego bardzo ważnym etapem jest powstrzymywanie procesu chorobowego by nie doszło do pogorszenia. 

Jakie są przyczyny postania łysienia plackowatego? 

Przyczyny łysienia plackowatego są zróżnicowane. Dlatego kobiety często borykają się z wypadaniem włosów z powodu fizjologicznych zmian w organizmie podczas ciąży. Manifestacje patologii są możliwe w okresie poporodowym. Podobnie na stan włosów może wpływać doustne podawanie niektórych leków:

• retinoidy;
• hormonalne środki antykoncepcyjne;
• antykoagulanty.

Grupa ryzyka obejmuje pacjentów w ciągłym stresie. Zaburzenia endokrynologiczne mają znaczący wpływ na stan linii włosów. Brak żelaza lub cynku i leczenie anemii może wywołać rozwój łysienia plackowatego. Wypadanie rosnących włosów często występuje na tle zatrucia organizmu bizmutem, arsenem, kwasem borowym, solami metali ciężkich. Gęstość linii włosów może intensywnie się zmniejszyć, gdy pacjent poddawany jest radioterapii. U osób z grzybicami różnego pochodzenia obserwuje się znaczne pogorszenie stanu mieszków włosowych. Łysienie plackowate pojawia się nagle. Zmiany mają zaokrąglony kształt, ich wielkość może wahać się od 25-30 do 80-100 mm. Dokładne przyczyny powstawania zweryfikowanych geometrycznie obszarów wypadania włosów nie zostały ustalone. Ten typ łysienia jest podatny na wzrost obwodowy, który może prowadzić do całkowitego wyłysienia. Zmiany są zlokalizowane na skórze głowy, ale mogą wystąpić w okolicy brwi, rzęs, brody i wąsów. W rzadkich przypadkach przekrwienie pojawia się w miejscu wypadnięcia włosów.

Jakie są objawy łysienia plackowatego? 

Dokładne badanie dotkniętego obszaru pozwala zobaczyć ujścia mieszków włosowych. Obwodowy wzrost łysienia plackowatego może prowadzić do ich fuzji. Krawędź „gniazda” zawiera luźne włosy, które wypadają z niewielką ekspozycją. Ich korzenie są pozbawione pigmentacji. Włosy kończą się zgrubieniem w postaci białej kropki. Brak tego objawu wskazuje, że łysienie plackowate przestało postępować i przeszło do fazy stacjonarnej. Wraz ze spadkiem stresu fizycznego i emocjonalnego, pacjent może liczyć na przywrócenie dawnej gęstości włosów w obszarach łysienia. Okres rekonwalescencji może trwać kilka lat. W pierwszym etapie pojawiają się cienkie, bezbarwne włosy. Z biegiem czasu uzyskują zwykłą strukturę i pigmentację. Regresja łysienia jest procesem odwracalnym, nawrót może nastąpić pod wpływem pierwotnego czynnika łysienia lub z innego powodu.

Jak wygląda diagnostyka łysienia plackowatego?

Rozpoznanie ustala się podczas badania pacjenta przez trychologa. Lekarz zauważa zmniejszenie gęstości linii włosów i pojawienie się obszarów całkowitego wyłysienia. Przeprowadzany jest test mechaniczny - pociągnięcie łodygi włosa prowadzi do jego łatwego usunięcia z miejsca wzrostu. Zidentyfikowanie przyczyn łysienia pozwoli lekarzowi opracować skuteczny sposób leczenia. Pacjent otrzymuje skierowanie na badania. Badania laboratoryjne krwi dziecka lub osoby dorosłej ujawnią zmniejszoną liczbę limfocytów T i B. Ich brak jest charakterystyczny dla łysienia plackowatego, które powstało na tle stresu psychoemocjonalnego. Mikroskopia łodygi włosa pozwala wykluczyć grzybice z historii pacjenta. Często trycholodzy wykonują biopsję skóry łysienia plackowatego. Badanie biopsji pod mikroskopem pozwala na wykrycie objawów tocznia rumieniowatego układowego, sarkoidozy czy liszaja płaskiego. Analiza spektralna włosów dostarcza informacji o ich nasyceniu pierwiastkami śladowymi.

Jak można powstrzymać proces łysienia i jak leczyć łysienie plackowate?

Leczenie łysienia plackowatego nie jest łatwym zadaniem. Do tej pory nie ma metod o udowodnionej skuteczności. Jednocześnie u imponującej liczby pacjentów (do 50%) łysienie plackowate może samoistnie, bez leczenia, przejść do remisji. Pacjenci sami nie zawsze decydują się na zabieg, preferując oczekiwanie na samoistną remisję lub poddanie się estetycznej korekcji zastępczej za pomocą peruki lub układu włosów.

Terapia łysienia plackowatego obejmuje:

• hormony kortykosteroidowe - mogą być stosowane miejscowo, w postaci maści, zastrzyków do zmian chorobowych, doustnie;
• rozszerzający naczynia krwionośne środek przeciwnadciśnieniowy stymulujący wzrost włosów Minoksydyl - stosowany zewnętrznie poza fazą zaostrzenia, może być przydatny przy łagodnych postaciach łysienia plackowatego;
• terapia immunosupresyjna (cyklosporyna, metotreksat) - stosowana w przypadku konieczności długotrwałego leczenia podtrzymującego;
• terapia PUVA, czyli naświetlanie ognisk długofalowym promieniowaniem ultrafioletowym w połączeniu z lekiem fotouczulającym, prowadzona jest w specjalnie wyposażonych oddziałach dermatologii, jej skuteczność jest obecnie kwestionowana, zalecenia dotyczące stosowania metody są niejednoznaczne.

Nie można całkowicie wyleczyć łysienia plackowatego. Nawet po osiągnięciu dobrego efektu i całkowitej remisji możliwe są powtarzające się epizody wypadania włosów.

Przypisy:

1. Strazzulla LC, Wang EHC, Avila L, et al: Alopecia areata: An appraisal of new treatment approaches and overview of current therapies. J Am Acad Dermatol 78(1):15-24, 2018. doi: 10.1016/j.jaad.2017.04.1142.
2. Nalluri R, Harries M. Alopecia in general medicine. Clin Med (Lond) 2016;16(1):74-8. 
3. Rencz F, Gulácsi L, Péntek M, et al. Alopecia areata and health-related quality of life: a systematic review and meta- analysis. Br J Dermatol 2016;175(3):561-71. 
4. Wolff H, Fischer TW, Blume-Peytavi U. The Diagnosis and Treatment of Hair and Scalp Diseases. Dtsch Arztebl Int 2016;113(21):377-86. 
5. IslamN,LeungPS,HuntleyAC,etal.Theautoimmunebasis of alopecia areata: A comprehensive review. Autoimmun Rev 2015;14(2):81-9. 
6. Bonifazi E. Neonatal Alopecia Areata. Eur J Pediatr Dermatol 2011;21:56.