Domowe sposoby na kaszel suchy i mokry przy przeziębieniu i innych dolegliwościach - inhalacje, syropy, zioła. Poznaj skuteczne metody na kaszel

Domowe sposoby na kaszel suchy i mokry

Kaszel to jeden z najbardziej męczących objawów przeziębienia i grypy. Może on towarzyszyć również innym schorzeniom górnych lub dolnych dróg oddechowych oraz infekcjom zakaźnym. Niezależnie jednak od jego przyczyny, kaszel - suchy lub mokry - jeśli trwa zbyt długo, zdecydowanie można i należy łagodzić. W jaki sposób to robić? Jakie domowe metody sprawdzą się przy kaszlu suchym, a jakie - przy kaszlu mokrym? Jakich produktów i składników poszukiwać w aptece, by pozbyć się uciążliwego odkrztuszania? Poznaj najważniejsze informacje o obu rodzajach kaszlu, sprawdź, jak je rozpoznać i kiedy - jeśli domowe sposoby nie przynoszą ulgi - udać się z kaszlem do lekarza.

Kaszel suchy i mokry - czym się charakteryzują? Jakie są przyczyny kaszlu?

Przyczyny kaszlu mogą być różne, choć zazwyczaj objaw ten towarzyszy sezonowym infekcjom górnych dróg oddechowych - w tym przeziębieniu, grypie czy też COVID-19. Oczywiście kaszel może być również symptomem poważniejszych chorób - w tym przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), krztuśca, zapalenia płuc i zapalenia oskrzeli, ostrej alergii, a nawet raka płuc. W tych przypadkach jednak leczenie kaszlu powinno iść w parze z pełną diagnostyką oraz wdrożeniem terapii choroby właściwej - wywołującej opisywany w artykule objaw.

Odruch kaszlowy w przeziębieniu, grypie czy w przebiegu innych infekcji sezonowych jest odruchem prawidłowym i fizjologicznym, należącym do mechanizmów obronnościowych organizmu. Dzięki kaszlowi z dróg oddechowych pacjent wydala zarówno nagromadzoną w nich wydzielinę, jak i same wirusy (co jednocześnie odpowiada za zakaźność drogą kropelkową). Wszystko to sprawia, że kaszel nie zawsze należy tłumić - oczywiście, gdy jest nieproduktywny (suchy) i nie prowadzi do odkrztuszania wydzieliny bądź utrudnia odpoczynek i zasypianie - można działać przeciwko temu odruchowi. Jeśli jednak kaszel jest mokry (produktywny) i dzięki niemu drogi oddechowe oczyszczają się z wydzieliny - wówczas taki kaszel jest niezbędny w procesie zdrowienia. Ale… Jak odróżnić kaszel zarówno mokry, jak i suchy? Czym się charakteryzują?

• Kaszel suchy - inaczej określany mianem nieproduktywnego lub bezproduktywnego - zazwyczaj towarzyszy początkowi infekcji wirusowej, choć może pojawiać się również w przebiegu astmy czy alergii. Na początku pacjent czuje w gardle drapanie i łaskotanie, a później dręczy go pokasływanie. Suchy kaszel często jest męczący, może prowadzić do bólu i podrażnienia błony śluzowej gardła, a także utrudnia odpoczynek i zasypianie. Określenie „nieproduktywny” w przypadku suchego kaszlu oznacza, że jest to kaszel bez odkrztuszanej wydzieliny;
• Kaszel mokry - określany jako kaszel produktywny - zazwyczaj rozwija się po kilku dniach kaszlu nieproduktywnego. Pacjenci określają go jako kaszel „bulgoczący”, ponieważ w trakcie ataku można usłyszeć wyraźnie charakterystyczny dźwięk odkrztuszanej wydzieliny. Czasem nagromadzony śluz odczuwają nawet jako obecność ciała obcego w drogach oddechowych. Wydzielina w kaszlu mokrym może mieć różny kolor - od przezroczystego, poprzez żółty, aż po zielony i po jej kolorze często rozpoznaje się przyczynę infekcji (czy jest to choroba bakteryjna, czy może wirusowa). Kaszel mokry zwiększa swoje natężenie w ciągu dnia, a nieco łagodnieje w nocy.

Domowe sposoby na kaszel mokry i suchy - nawilżanie powietrza i... gardła. Inhalacja, napary, domowe syropy

Domowe sposoby na suchy kaszel (ale również na mokry kaszel nocny czy męczący nas w ciągu dnia) powinny opierać się głównie na łagodzeniu podrażnień i drapania w gardle, które w praktyce mogą powodować nasilenie się dolegliwości. W tym celu stosuje się dwie strategie - nawilżanie śluzówki oraz jej powlekanie substancjami ściśle przylegającymi do ścianek gardła, chroniącymi je przed dalszymi uszkodzeniami. Podane poniżej metody na kaszel suchy lub mokry stosuje się wspomagająco przy leczeniu zaordynowanym przez specjalistę.

Wśród domowych sposobów, które pomogą złagodzić kaszel można więc wyróżnić:

• nawilżanie powietrza w domu - zarówno przy pomocy urządzeń elektronicznych - nawilżaczy powietrza, jak i metod polegających - przykładowo - na wieszaniu w okolicy grzejników mokrych ręczników lub ściereczek;
• stosowanie domowych syropów na kaszel - o właściwościach antybakteryjnych, odkażających, przeciwkaszlowych, wspierających układ odpornościowy w walce z infekcją. Wśród takich syropów najpopularniejsze rodzaje to oczywiście syrop z cebuli, ale również syropy z dzikiej róży, z czarnego bzu czy syrop sosnowy. Należy jedynie pamiętać, by nie podawać ich dzieciom - zwłaszcza, jeśli zawierają alkohol;
• stosowanie produktów i picie napojów powlekających ścianki gardła, a tym samym - łagodzących podrażnienia i minimalizujących dzięki temu odruch kaszlu. Takie produkty to między innymi mleko z miodem i masłem, kisiel z siemienia lnianego (lub nawet zwykły kisiel czy napar z siemienia lnianego), olej kokosowy i miód (te produkty można po prostu trzymać w buzi do rozpuszczenia się, a później powoli połknąć);
• stosowanie inhalacji na suchy kaszel z olejkami eterycznymi sprzyjającymi oczyszczaniu się dróg oddechowych (oczywiście po konsultacji z lekarzem). Polecane olejki to między innymi olejek tymiankowy, majerankowy, olejek sosnowy, eukaliptusowy czy olejek z drzewa sandałowego. Redukują duszący kaszel i pomagają nawilżyć śluzówki górnych dróg oddechowych.

Oprócz wymienionych powyżej sprawdzonych sposobów na kaszel, warto zastosować także produkty z apteki do ssania lub w sprayu, mające za zadanie powlekać ścianki gardła warstwą ochronną (są to zwykle pastylki z prawoślazem, imbirem, podbiałem - pomocne w łagodzeniu podrażnień i wsparciu odporności). Nieocenioną pomocą dla organizmu będzie także popijanie wody - co jakiś czas, małymi łykami - by nawilżyć śluzówkę i pozbyć się objawów jej wysuszenia. Nie poleca się raczej stawiania baniek lub podawania mikstur o nieznanym pochodzeniu - nie pomoże to w złagodzeniu objawów czy usunięciu zalegającej wydzieliny, a może zaszkodzić pacjentowi i opóźnić decyzję o udaniu się do specjalisty.

Sposoby na uporczywy, suchy kaszel z apteki

Tak, jak zostało to już wspomniane - kaszel jest elementem schematu obronnego organizmu i powstaje w reakcji na kontakt z patogenem. W większości przypadków kaszel suchy przechodzi po kilku dniach w kaszel mokry i w takiej sytuacji nie warto po prostu go hamować. W niektórych okolicznościach można jednak pomyśleć o lekach wstrzymujących odruch kaszlowy. Są to przykładowo sytuacje, w których kaszel męczy nas w nocy i nie pozwala zasnąć (a to właśnie podczas snu organizm regeneruje się najlepiej) lub gdy męczący kaszel suchy przedłuża się po infekcji - w końcu sam powinien się wyciszyć, jednak w celu poprawy komfortu funkcjonowania, zastosowanie syropu lub tabletek hamujących kaszel może okazać się dobrym pomysłem.

W leczeniu kaszlu suchego stosuje się syropy na suchy kaszel - hamujące ten odruch. Substancje znajdujące się w syropach i lekach na ostry kaszel, mający charakter suchy, to między innymi: butamirat (Butamirati citras), lewodropropizyna (Levodropropizinum) czy dekstrometorfan (Dextromethorphanum). Oczywiście przy ich stosowaniu należy trzymać się instrukcji zawartych w ulotce lub przekazanych przez lekarza, ponieważ wiele z takich preparatów nie może być używanych długotrwale z uwagi na zawartość substancji o potencjale uzależniającym. Zazwyczaj syropy na kaszel suchy (hamujące) podaje się pacjentom na noc - by umożliwić im efektywny, nocny odpoczynek.

Syropy na kaszel mokry i inne preparaty

Syropy i tabletki na kaszel mokry dostępne w aptece bez recepty mają z kolei pobudzać odruch kaszlowy i rozrzedzać zalegający w drogach oddechowych śluz (w celu ułatwienia jego odkrztuszania). Zazwyczaj preparaty o takiej charakterystyce podaje się pacjentom w ciągu dnia, by wspomóc kaszel produktywny i przyspieszyć oczyszczanie się dróg oddechowych. Ich przyjmowanie powinno zakończyć się z kolei do kilku godzin przed snem - by kaszel nie męczył chorego w nocy. Można stosować je w przebiegu przeziębienia i grypy - gdy obserwujemy już wyraźnie przeistoczenie się kaszlu nieproduktywnego w produktywny.

Dobrym sposobem na mokry kaszel są syropy i inne preparaty (najczęściej dostępne w tabletkach lub w postaci proszków do nebulizacji - na receptę), zawierające takie substancje, jak: bromoheksyna (Bromhexini), ambroksol (Ambroxoli), acetylocysteina (Acetylocysteinum) czy wyciąg z liści bluszczu pospolitego (Hederae helicis folii extractus spissum).

W wielu przypadkach lekarz może doradzić stosowanie preparatów wykrztuśnych (pobudzających kaszel) oraz wyciszających (redukujących odruch kaszlowy) w konkretnym schemacie: na noc podaje się wówczas lek przeciwkaszlowy, a rano i w ciągu dnia - lek wykrztuśny na mokry kaszel.

Leczenie kaszlu - kiedy udać się do lekarza?

Kaszel, który jest bezproduktywny i trwa znacznie dłużej, niż objawy infekcji (2 tygodnie lub więcej) zdecydowanie wymaga konsultacji z lekarzem - zwłaszcza u seniorów czy u dzieci, czyli u grup, które są najbardziej narażone na powikłania i negatywne następstwa infekcji górnych dróg oddechowych.

Wizytę u lekarza należy rozważyć również, gdy kaszel pojawia się „znikąd” i nie towarzyszą mu żadne inne objawy. Niebezpieczny jest także kaszel z odkrztuszaniem krwi - może to świadczyć o mechanicznych uszkodzeniach górnych lub dolnych dróg oddechowych, ale również o rozwijającej się chorobie płuc - w tym o nowotworach.

Do lekarza warto udać się także, jeśli kaszel jest „świszczący”, „szczekający”, utrudnia oddychanie i prowadzi do epizodów duszności. W momencie, w którym objaw ten utrudnia odpoczynek i zasypianie, jednocześnie ograniczając normalne funkcjonowanie w ciągu dnia - wówczas także zgłoszenie się po pomoc lekarską będzie rozsądnym pomysłem.

Źródła:

1. Lek. M. Wiercińska, Kaszel: kaszel mokry i suchy, sposoby na kaszel, kiedy zgłosić się do lekarza? [w:] Medycyna Praktyczna, 23.08.2022
2. Lek. A. J. Sałacki, Kaszel [w:] Medycyna po Dyplomie 07-08/2017
3. Dr n. med. B. Wajda, Algorytmy postępowania w kaszlu u dzieci [w:] Pediatria po Dyplomie 05/2018
4. A. Undrunas, K. Kuziemski, Uporczywy kaszel - trudności diagnostyczno-terapeutyczne w codziennej praktyce lekarskiej [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 4
5. I. Rakoczy, P. Kuna, M. Panek, Kaszel - czy to tylko problem kliniczny? Diagnoza i terapia kaszlu przewlekłego[w:] Pneumonologia Polska 1(4)/2020