Kaszel mokry - przyczyny, leczenie, naturalne syropy i domowe sposoby. Jakie stosować leki na kaszel mokry? Jak odróżnić kaszel mokry i suchy?

Kaszel mokry - objawy

Kaszel mokry, znany również jako kaszel produktywny, charakteryzuje się odkrztuszaniem plwociny lub śluzu z dróg oddechowych. Głównym zadaniem kaszlu jest oczyszczenie płuc i oskrzeli z zalegającej wydzieliny, zawierającej często zarazki, pyłki, kurz i inne substancje drażniące.  Kaszel ułatwia także usunięcie ciała obcego z dróg oddechowych. Mokry kaszel może być objawem różnych chorób i dolegliwości od zakażeń bakteryjnych i wirusowych (takich jak przeziębienie, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc) po przewlekłe choroby dróg oddechowych, takie jak POCHP, astma czy przewlekłe zapalenie oskrzeli. Odkrztuszana wydzielina może cechować się różnym kolorem i lepkością.

Kaszel produktywny (mokry) - przyczyny

Męczący kaszel mokry może mieć różnorodne przyczyny. Zapalenie zatok często prowadzi do nadprodukcji śluzu, spływającego później po ścianie gardła i wywołującego kaszel. Częstą przyczyną kaszlu produktywnego mogą być także zakażenia układu oddechowego, ponieważ kaszel jest naturalnym odruchem organizmu w celu oczyszczenia dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny. Nadprodukcja wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych może występować także w nieinfekcyjnych schorzeniach układu oddechowego jak astma oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc czy przewlekłe zapalenie oskrzeli.

Wśród przyczyn mokrego kaszlu wymienić można:

• Infekcje górnych dróg oddechowych np. zatok przynosowych
• Infekcje dolnych dróg oddechowych - oskrzeli, płuc
• Astma
• Przewlekłe zapalenie oskrzeli
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POCHP)
• Mukowiscydoza
• Przetoki tętniczo-przełykowe: Rzadkie zaburzenia, które mogą prowadzić do kaszlu, gdy wydzielina lub pokarm dostaje się do dróg oddechowych.
• Zaburzenia połykania: Problemy z połykaniem mogą powodować, że pokarm lub płyny dostają się do dróg oddechowych, wywołując kaszel.

Dodatkowo, rodzaj odkrztuszanej wydzieliny może wskazywać na konkretną przyczynę kaszlu

• Ropna, żółta lub zielona plwocina często występuje w zakażeniach bakteryjnych
• Plwocina o nieprzyjemnym zapachu może wskazywać na zakażenie bakteriami beztlenowymi
• Nagłe pojawienie się dużej ilości plwociny może stanowić objaw pęknięcia ropnia płucnego
• Śluzowa, gęsta, lepka plwocina jest typowa dla POCHP lub przewlekłego zapalenia oskrzeli
• Lepka, przeźroczysta wydzielina jest charakterystyczna dla astmy
• Plwocina z grudkami może sugerować grzybicę płuc lub mukowiscydozę
• Plwocina z domieszką pokarmu wskazuje na możliwe zaburzenia połykania lub przetoki tchawiczo-przełykowe.
• Plwocina z domieszką krwi (krwioplucie) może wskazywać na poważne schorzenia, takie jak bakteryjne zapalenie płuc, zatorowość płucna, rak płuca, gruźlica, zapalenie lub rozstrzenie oskrzeli, niewydolność lewokomorowa serca, urazy płuc.

Jak odróżnić kaszel suchy i mokry?

Odróżnienie rodzaju kaszlu jest proste. Suchy kaszel jest nieproduktywny, czyli nie wiąże się z odkrztuszaniem wydzieliny. Często jest duszący, intensywny. Może mu towarzyszyć uczucie drapania w gardle. W przeciwieństwie do kaszlu suchego, kaszel mokry to kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny - śluzu lub plwociny.

Mokry kaszel u dziecka

Mokry kaszel u dziecka często jest objawem infekcji dróg oddechowych np. przeziębienie, grypa, zapalenie płuc, oskrzeli, zatok. Mokry kaszel charakteryzuje się specyficznym, głębokim dźwiękiem oraz odkrztuszaniem wydzieliny, która może mieć żółtawy lub zielonkawy kolor, szczególnie w przypadku zakażenia bakteryjnego. Objawy, jakie mogą mu towarzyszyć to podwyższona temperatura, ciała katar, ból gardła i ból głowy. U małych dzieci intensywny kaszel może prowadzić do problemów żołądkowych, a nawet wymiotów. Zazwyczaj mokry kaszel pojawia się po kaszlu suchym i trwa kilka dni, choć czasami może utrzymywać się nawet kilka tygodni. Jest szczególnie uciążliwy rano, gdy nocą wydzielina zalega w drogach oddechowych. Wizyta u lekarza jest zalecana przy każdym objawie infekcji u dziecka, szczególnie u noworodków i niemowląt. Lekarz dobiera sposób leczenia m.in. czy jest konieczne stosowanie leków wykrztuśnych lub rozpuszczających wydzielinę. W przypadku infekcji bakteryjnej konieczne może być stosowanie antybiotyków. W szczególności należy udać się do lekarza w trycie pilnym, jeśli kaszel utrzymuje się dłużej niż 3 tygodnie.

Leki na kaszel mokry

Leczenie mokrego kaszlu bazuje na wspieraniu naturalnych mechanizmów obronnych organizmu w procesie oczyszczania dróg oddechowych. Dostępne w aptekach leki na mokry kaszel można podzielić na różne kategorie. Najczęściej stosuje się leki wykrztuśne i rozrzedzające wydzielinę. Preparaty wykrztuśne zawierają substancje aktywne jak karbocysteina, bromheksyna, acetylocysteina, ambroksol czy gwajafenezyna, a także ekstrakty roślinne z bluszczu pospolitego, pierwiosnka lekarskiego, tymianku, dziewanny czy podbiału. Te preparaty mają za zadanie ułatwić wykrztuszanie zalegającej wydzieliny z dróg oddechowych. Inną grupą są leki rozrzedzające wydzielinę (leki mukolityczne), które zmniejszają lepkość śluzu, co również ułatwia jego wydalenie. Ponadto, istnieją leki zwiększające ilość wydzieliny, co może wydawać się nielogiczne, ale zwiększenie ilości wodnistej wydzieliny pomaga w usunięciu zalegającego śluzu. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu, ponieważ picie dużej ilości wody pomaga w naturalnym rozrzedzeniu plwociny. Zaleca się unikanie leków przeciwkaszlowych, które mogą hamować odruch kaszlowy, będący ważnym mechanizmem obronnym. Preparatów na kaszel mokry nie powinno się stosować bezpośrednio przez pójściem spać, ponieważ nasilają odruch kaszlu. Należy zachować odstęp około 4 godzin.

Domowe sposoby na mokry kaszel

Domowe sposoby na kaszel mokry opierają się m.in. na surowcach roślinnych o działaniu wykrztuśnym i rozrzedzającym wydzielinę. Wiele syropów i tabletek na kaszel bazuje na składnikach aktywnych wyizolowanych z bluszczu pospolitego, tymianku, podbiału, dziewanny czy pierwiosnka lekarskiego. Jednym z najstarszych sposobów jest picie syropu z cebuli. W celu pobudzenia odruchu kaszlowego i odkrztuszania plwociny pomocne mogą być inhalacje z olejkami eterycznymi:

• sosnowym
• majerankowym
• eukaliptusowym

Poleca się picie dużej ilości płynów oraz zadbanie o odpowiednie nawilżenie powietrza w pomieszczeniach.

Inhalacje jako uzupełnienie leczenia kaszlu

Jako uzupełnienie leczenia kaszlu mokrego dobrze sprawdzają się inhalacje z olejkami eterycznymi. W celu przygotowania inhalacji wystarczy olejek, miska, gorąca woda i ręcznik. Do miski należy nalać wrzątek oraz dodać kilka kropli olejku. Następnie należy pochylić się nad przygotowanym naparem i nakryć głowę ręcznikiem. Po wykonanej inhalacji w celu pobudzenia odruchu kaszlu zaleca się oklepywanie pleców. Do inhalacji najlepiej sprawdzą się olejki takie jak eukaliptusowy, sosnowy czy majerankowy. Zamiast olejków można także wykorzystać roztwór soli fizjologicznej. 0,9% roztwór NaCl łatwo przygotować w domu - wystarczy do gorącej wody dodać sól w proporcji 0,9g soli na 99,1g wody.

Domowy syrop na kaszel mokry

W przypadku kaszlu mokrego jednym z ludowych sposobów znanym od wielu pokoleń jest syrop z cebuli. Można go w prosty sposób przygotować w domu. Działa wykrztuśnie, dzięki czemu zapobiega zaleganiu wydzieliny w drogach oddechowych.

Składniki

• 1 duża cebula
• 2-3 łyżki cukru

Sposób wykonania

1. Cebulę należy obrać i drobno pokroić na cienkie plasterki lub kostkę.
2. W słoiku układa się na przemian warstwy cebuli i cukru, zaczynając i kończąc na warstwie cukru
3. Słoik zakrywa się i odstawia w ciepłe miejsce na około 12 godzin, najlepiej na noc.
4. Po upływie tego czasu, cebula puści sok, który zmiesza się z cukrem, tworząc syrop. Syrop należy przecedzić się do wyparzonego słoika.
5. Syrop należy przechowywać w lodówce.

Zazwyczaj zaleca się go pić 3-5 razy dziennie po łyżce.

Przypisy

1. Kulus, M. Krenke, K. Pulmonologia dziecięca. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018.
2. Gajewski, P. Interna Szczeklika, Warszawa PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2022.
3. Lamer-Zarawska, E. Fitoterapia i leki roślinne. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013.