Goryczak żółciowy - co to za grzyb? Czy goryczak żółciowy jest jadalny? W jaki sposób odróżnić goryczaka od borowika szatańskiego?

Czym jest i gdzie występuje goryczak żółciowy?

Goryczak żółciowy, inaczej zwany gorzkim podgrzybkiem, jest grzybem należącym do rodziny borowikowatych. Występuje w Europie, Azji oraz Ameryce północnej. Rośnie na ziemi i pniakach. Jego grzybnia może również rozwijać się na butwiejącym drzewie. Owocniki wytwarzane są od czerwca do października. Rośnie w lasach iglastych i preferuje kwaśne gleby. W Polsce uważany jest za pospolitego, i często zostaje mylony z innymi grzybami jak m.in. borowik usiatkowany, koźlarz, borowik szlachetny, borowik szatański, prawdziwek.

Jak wygląda goryczak żółciowy?

Kapelusz osiąga do 12 cm średnicy. U młodego grzyba jest półkolisty, potem wypukły, i rozpostarty w przypadku starego okazu. Powierzchnia kapelusza jest początkowo omszona, zamszowata, a na końcu gładka. Ubarwienie jest od jasnobrązowego do żółtobrązowego. Posiada długie rurki, których pory wychodzą poza brzeg kapelusza. U młodych grzybów są białe, następnie bladoróżowe. W przypadku uszkodzenia zmieniają barwę na brudno winną. Trzon osiąga wysokość do 14 cm. W przypadku młodych grzybów jest beczułkowaty, a starszych maczugowaty. Pokryty jest brunatną siateczką o szerokich oczkach. Miąższ jest biały i elastyczny. Po uszkodzeniu nie zmienia barwy. Młody jest twardy, natomiast stary gąbczasty.

Borowik szatański (szatan) a goryczak żółciowy - podobieństwa i różnice

Ponieważ oba grzyby należą do rodziny borowikowatych, mają wspólne cechy. Młode okazy są do siebie podobne, i czasem odróżnienie ich od siebie może być problematyczne, nawet dla wprawionych grzybiarzy. By odróżnić goryczaka od trującego borowika szatańskiego należy zwrócić uwagę na cechy charakterystyczne. Borowik szatański występuje w lasach liściastych, a średnica jego kapelusza może osiągnąć do 25 cm. Barwa kapelusza zielonożółta lub jasnoszara, posiada żółte rurki, które później są oliwkowe. Kolor miąższu szatana po przekrojeniu jest błękitny. Starsze okazy szatana wydzielają charakterystyczny nieprzyjemny zapach, przypominający swąd padliny lub zgniłej cebuli.

Borowik szatański, zwany szatanem, jest grzybem trującym. Zawarte w nim toksyny powodują podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego i nasilają perystaltykę jelit, przez co powodują wymioty, bóle brzucha i biegunki. Ponadto częstymi objawami zatrucia są halucynacje i zaburzenia neurologiczne. W przypadku spożycia borowika szatańskiego należy jak najszybciej spowodować wymioty, by zmniejszyć ryzyko trwałego uszkodzenia wątroby i pojawienia się innych poważnych objawów zatrucia. Po zwymiotowaniu jak największej ilości grzyba należy udać się do lekarza oraz zabrać fragment grzyba, by można było zbadać jego toksyczność i potwierdzić gatunek.

Czy goryczak żółciowy jest trujący?

Goryczak żółciowy nie jest zaliczany do grzybów trujących. Uznawany jest za niejadalny z powodu gorzkiego smaku.

Czy goryczak żółciowy jest jadalny?

Goryczak nie jest grzybem trującym, lecz ze względu na wysoki poziom goryczynie jest zaliczany do jadalnych grzybów. Nawet niewielki fragment tego grzyba może popsuć smak całej potrawy. Poddawany obróbce termicznej nie traci swojej goryczy. Gotowanie grzyba lub jego suszenie sprawia, że staje się potwornie gorzki. Pomimo tego, w kuchniach niektórych krajów uznawany jest za rarytas.

Właściwości goryczaka żółciowego

Grzyby to źródło białka, błonnika, witamin i minerałów. Niegdyś przeprowadzone badania na zwierzętach sugerowały prozdrowotne działanie goryczaka żółciowego. Pozyskiwany z owocników tylopilan wykazywał działanie przeciwnowotworowe. Stwierdzono również działanie przeciwzapalne liofilizowanych preparatów z tego grzyba. Jednakże, należy zaznaczyć że badania te są przestarzałe i żadne badania tego grzyba nie są aktualnie prowadzone. Nie zaleca się spożywania goryczaka przez dzieci, kobiety w ciąży i karmiące, ze względu na brak badań w tym kierunku.

Przypisy

1. Kopij, G. Grzyby wielkoowocnikowe lasów Ziemi Niemodlińskiej (2022). Przyroda Śląska Opolskiego, 28: 53-56.
2. Skubla P. Wielki atlas grzybów. Wydawnictwo Elipsa, 2007.
3. Kucharska, E., Bober, J., & Kucharska, M. (2001). Immunomodulujace wlasciwosci polisacharydow grzybiczych z Tylopilus felleus [Bull. ex Fr.] Karst. Cz. 1. Herba polonica, 4(47), 280-289.
4. Grzybek, J., Zgórniak-Nowosielska, I., & Kohlmünzer, S. (1990). Antitumor and cytotoxic activity of tylopilan, a fungal polysaccharide from Tylopilus felleus fruit bodies. Planta Medica, 56(06), 670-671.