Zatrucie pokarmowe – jak długo trwa, jakie objawy daje?

Zatrucie pokarmowe to choroba układu pokarmowego o ostrym przebiegu, wywołana zakażeniem bakteriami lub ich toksynami, znajdującymi się w żywności. Do najczęściej występujących objawów zatrucia pokarmowego zalicza się biegunkę, wymioty, ból brzucha, nudności. Co zrobić w przypadku zakażenia i jak uniknąć ponownego zachorowania?

Przyczyny zatrucia pokarmowego

Zatrucie pokarmowe jest chorobą układu pokarmowego o ostrym przebiegu. Spowodowane jest spożyciem pokarmu skażonego bakteriami lub ich toksynami, a czasami przez niektóre pasożyty lub substancje chemiczne np. pochodzące z grzybów. Zatrucia pokarmowe występują na całym świecie. Ich liczba największa jest w krajach o niskim standardzie sanitarno-higienicznym. Około 80% zatruć pokarmowych w Polsce stanowią salmonellozy.

Jakie są przyczyny powstawania zatrucia pokarmowego? Drobnoustroje najczęściej wywołujące zakażenia układu pokarmowego to Salmonella oraz Campylobacter, a także egzotoksyny bakteryjne Bacillus cereus (laseczka woskowa), Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty), Clostrudium botulinum (laseczka jadu kiełbasianego), Clostridium perfringens (laseczka zgorzeli gazowej). W zależności od patogenu, okres wylęgania może wynosić od kilku godzin (np. Escherichia coli, Listeria monocytogenes, Bacillus cereus, Staphylococcus aureus) do kilku dni (np. Yersinia enterocolitica, Campylobacter).

Występowanie poszczególnych bakterii jest odmienne w różnych produktach spożywczych:

• surowa lub niedogotowana wołowina - Campylobacter, E. coli, C. perfringengs, L. monocytogenes
• drób - Salmonella, Campylobacter, C. perfringens, L. monocytogenes
• wędliny wieprzowe, wieprzowina - Salmonella, S. aureus, Y. enterocolitica
• surowe jaja, surowe lub niedogotowane mięso - Salmonella
• wyroby cukiernicze (mleczne, zawierające jajka) - Salmonella, S. aureus, E. coli, Y. enterocolitica, Campylobacter, C. perfringens, L. monocytogenes, Shigella
• gotowany i smażony ryż - cereus
• sałatki - coli, Shigella
• surowe warzywa - monocytogenes

Objawy zatrucia pokarmowego

W zależności od czynnika wywołującego, zatruciu pokarmowemu mogą towarzyszyć objawy takie tak:

• wymioty i biegunka
• krwista biegunka
• kurczowe bóle brzucha
• nudności i wzdęcia
• gorączka
• ból mięśni
• bóle głowy
• ogólne osłabienie
• złe samopoczucie

W przypadku botulinizmu, obserwuje się suchość w jamie ustnej, podwójne widzenie, zaparcia, trudności w połykaniu i osłabienie mięśni w ciągu 13-136 godzin od połknięcia toksyny. Zazwyczaj, choroba ta jest krótkotrwała i ustępuje samoistnie.

Leczenie zatrucia pokarmowego

Jak można leczyć zatrucie pokarmowe? Leczenie zatrucia pokarmowego będzie podobne jak w biegunce infekcyjnej. Przede wszystkim jest to. Poza zapobieganie odwodnieniu nawadnianiem doustnym, w tym elektrolitami, stosuje się leczenie żywieniowe, leki przeciwbiegunkowe (doraźnie, tylko u osób dorosłych) oraz w uzasadnionych przypadkach przeciwdrobnoustrojowe (antybiotyki). Leki hamujące biegunkę nie są wskazane, ponieważ spowalniając perystaltykę jelit, proces usuwania patogenów z organizm zostaje wydłużony, zwiększając czas ich kontaktu z nabłonkiem jelitowym, co ułatwia ich namnażanie się, pogarszając przebieg infekcji. Korzystnym uzupełnieniem terapii będą probiotyki Lactobacillus GG, Saccharomyces boulardii.

W trakcie choroby nie wolno się głodzić. Skład posiłków powinien być jednak odpowiednio dobrany, tak by unikać produktów ciężkostrawnych i pobudzających perystaltykę jelit np. warzyw strączkowych, dań smażonych, produktów mlecznych, tłuszczu, świeżych warzyw i owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, orzechów. Dieta powinna opierać się na kleiku z ryżu, marchewce gotowanej, bananach, biszkoptach, sucharkach, kaszy mannie gotowanej na wodzie. W miarę ustępowania objawów, można stopniowo, w małych ilościach wprowadzać gotowane ziemniaki i inne warzywa, chude mięso.

Jak uniknąć zatrucia?

Zapobieganie polega przede wszystkim na przestrzeganiu standardów sanitarno-higienicznych każdego dnia. W szczególności jest to mycie rąk przed wyjściem z toalety, przed przygotowywaniem posiłków oraz przed jedzeniem. Należy dopilnować, aby jedzenie przechowywane było w odpowiedniej temperaturze i czystości. Nie powinno się jeść produktów po dacie ich ważności, niedogotowanego lub rozmrożonego mięsa, ryb i owoców morza, a także produktów, które po rozmrożeniu zostały ponownie zamrożone. Lepiej unikać kupowania lodów, deserów, produktów z jaj, mlecznych oraz dań z majonezem/sosem z niepewnych źródeł. Osoba chora nie powinna przygotowywać posiłków dla pozostałych domowników. W gastronomii oraz w zakładach przetwórstwa spożywczego, pracownicy muszą posiadać aktualne książeczki sanepidowskiej, a także być odsunięci od pracy jeśli na dłoniach mają podejrzane wykwity ropne. Przed spożyciem produktów takich jak warzywa czy owoce, należy je dokładnie umyć. Lodówka powinna być regularnie czyszczona, a przeterminowane produkty wyrzucane. Należy także pilnować terminu od otwarcia danego produktu, np. mleka. W celu ułatwienia, można na opakowaniu napisać datę.

Przypisy:

1. Szczeklik A. Interna Szczeklika, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016.
2. Falszewska A. Ostra biegunka infekcyjna u dzieci - co mówią aktualne dane? 2018
3. Choroby zakaźne i pasożytnicze. Red. Dziubek, Zdzisław . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2012
4. Rudkowski, Zbigniew. Choroby zakaźne i pasożytnicze u dzieci. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013