Elektrolity - czym są, jak rozpoznać niedobór elektrolitów

Równowaga elektrolitów w organizmie człowieka jest warunkiem funkcjonowania wszystkich procesów biochemicznych i molekularnych, doskonałego funkcjonowania wszystkich narządów i układów. Osiągnięcie idealnego stosunku jest możliwe dzięki zrównoważonej diecie, ograniczeniu podaży soli i przestrzeganiu reżimu wodnego. Kiedy mamy duże obciążenie, pocimy się obficie i wraz z potem tracimy składniki odżywcze, elektrolity i wodę. A więc czym są te magiczne struktury, które wspomagają nasze codzienne normalne funkcjonowanie i dlaczego są na tyle ważne, że niedobór elektrolitów może być nawet groźny dla naszego życia?

Elektrolity – czym są?

Elektrolity to substancje, które w stanie rozpuszczonym mają przewodnictwo elektryczne, co jest ich cechą. Innymi słowy, mają ładunek elektryczny - dodatni lub ujemny. Powstają w wyniku dysocjacji soli, kwasów i zasad. Głównymi elektrolitami są sód i potas, a także magnez, żelazo, chlor, fosfor i wapń. Wszystkie mają swoje zasady i swoje funkcje. Zawarte w osoczu krwi i moczu.

Elektrolity przenoszą impulsy elektryczne przez nasze ciało. To ich główne zadanie, m.in. utrzymanie równowagi wodnej i regulowanie wielu funkcji organizmu. Elektrolity to różne pierwiastki śladowe, a ich niedobór, a także nadmiar grozi poważnymi problemami zdrowotnymi.

Jakie są główne elektrolity w organizmie człowieka?

1. Potas – jeden z głównych elektrolitów koordynujący pracę serca i układu nerwowego.
2. Magnez – obszar odpowiedzialności serca i mózgu, dwóch najważniejszych narządów. (potas i magnez zawsze idą w parze)
3. Chlor - bez niego prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego jest niemożliwe.
4. Sód – odpowiada za skoordynowaną pracę mięśni.
5. Wapń – wzmacnia kości i chroni stawy.

Ogólne objawy niedoboru elektrolitów

• Słabość.
• Zawroty głowy.
• Niemiarowość.
• Znaczące pogorszenie stanu zdrowia.
• Omdlenia.
• Niedociśnienie mięśniowe.
• Senność i apatia.
• Drażliwość.
• Bulimia i anoreksja.
• Dominuje syndrom pobudzenia lub zahamowania.
• Obrzęk kończyn.
• Paraliż.
• Uszkodzenie nerek.

Niedobór elektrolitów – objawy i skutki

Przyczyny braku równowagi elektrolitowej są konwencjonalnie podzielone ze względu na pochodzenie na naturalne i patologiczne. Przyczyny naturalne: nadmiar słonych pokarmów, niewystarczające picie, pocenie się, nadmierny wysiłek fizyczny, niewłaściwa dieta. Takie procesy są normalne i łatwe do pokonania. Podczas intensywnej aktywności fizycznej należy pić wodę wzbogaconą w elektrolity albo specjalne płyny elektrolitowe. Musisz także zwiększyć ilość pokarmów bogatych w minerały. Niepraktyczne jest zwiększanie spożycia produktów z wysokim poziomem elektrolitów, gdy poziom jest unormowany. Przyczyny patologiczne: biegunka, długotrwałe stosowanie leków moczopędnych, cukrzyca, zmniejszona gęstość moczu, stan pooperacyjny, zatrucie aspiryną, nadciśnienie, choroba nerek itp. W przypadku utraty płynu zawsze tracone są przydatne sole, a ich liczba musi zostać uzupełniona. Ilość koniecznych do uzupełnienia soli zależy od stopnia odwodnienia.

• Niedobór potasu (hipokaliemia) może objawiać się mrowieniem i ciężkością kończyn; pacjenci doświadczają ciężkości, osłabienia mięśni i zmęczenia. Są ospali, mają bierną pozycję w łóżku, powolną przerywaną mowę; może pojawić się problem z połykaniem, przejściowy paraliż, a nawet zaburzenia świadomości - od senności i zaparć po rozwój śpiączki.
• Klinicznie niedobór sodu (hiponatremia) objawia się szybkim zmęczeniem, zawrotami głowy, nudnościami, wymiotami, niskim ciśnieniem krwi, drgawkami, zaburzeniami świadomości. Jak widać, objawy te są niespecyficzne i aby wyjaśnić charakter zaburzeń równowagi elektrolitowej i ich nasilenia, konieczne jest określenie zawartości sodu w osoczu krwi.
• Niedobór magnezu (hipomagnezemia) objawia się wzmożoną aktywnością odruchową, drgawkami lub osłabieniem mięśni, niedociśnieniem, tachykardią.
• Zmniejszone stężenie wapnia (hipokalcemia) w osoczu objawia się zwiększoną pobudliwością nerwowo-mięśniową, aż do tężyczki, osłabienia, zawrotów głowy, tachykardii.

Elektrolity na kaca i odwodnienie

Czy elektrolity mogą być pomocne na kaca? Kac, choć dotkliwy, jest naturalną reakcją organizmu, który musi przetworzyć spożyty alkohol. Problem polega na tym, że trunki pije się znacznie szybciej i przyjemniej, niż je metabolizuje. Objawy kaca zaczynają pojawiać się wówczas, gdy stężenie alkoholu we krwi zaczyna znacznie się obniżać lub jest bliskie zeru.

Objawy kaca:

• zmęczenie i złe samopoczucie,
• nasilone uczucie pragnienia,
• suchość jamy ustnej,
• objawy żołądkowo-jelitowe (utrata apetytu, biegunka i nudności),
• nadwrażliwość na światło i dźwięk,
• ból głowy i bóle mięśni,
• tachykardia,
• drżenie rąk.

Uzupełnianie płynów zapobiega odwodnieniu, a elektrolity w nich są tym, co może być pomocne w zwalczeniu objawów kaca. Nie należy jednak „leczyć kaca” alkoholem, ale sięgać po napoje bezalkoholowe. Szczególnie wskazane jest uzupełnianie elektrolitów, które na kaca mają świetny wpływ, gdyż wyrównują poziom w osoczu i sprzyjają likwidowaniu uciążliwych objawów. Podstawowym źródłem elektrolitów jest woda, ale również soki owocowe i warzywne. Można też sięgnąć po elektrolity w tabletkach musujących, które pomogą pomóc zwalczyć odwodnienie występujące podczas kaca.

Elektrolity w tabletkach

Elektrolity w tabletkach musujących są przede wszystkim zalecane w przypadku biegunki i wymiotów - ma to na celu zapobieganie odwodnieniu organizmu. Z elektrolitów można również korzystać w sytuacjach, kiedy odchodzi do wzmożonej utraty wody i soli mineralnych. Jedną z nich jest intensywne pocenie się w czasie upałów. Wraz z potem tracimy m.in. chlor, sód, magnez i wapń. Z tego względu, wykorzystuje się również elektrolity dla sportowców.  Wysoka temperatura i wilgotność powodują, że zapotrzebowanie organizmu na płyny też jest większe.

Czy elektrolity mogą zaszkodzić?

Tak, nadmiar elektrolitów w organizmie człowiek jest tak samo groźny jak ich niedobór. W naturze nadmiar zdarza się znacznie rzadziej niż niedobór, ale łatwo jest doprowadzić do tego przedawkowując suplementację elektrolitów. Nie zaleca się stosowania elektrolitów jeżeli bilans wodno-elektrolitowy nie jest zaburzony. Elektrolity powinno przyjmować się tylko w określonych sytuacjach.

Jak stosować elektrolity?

Uzupełnienie poziomu elektrolitów odbywa się codziennie w sposób nieświadomy poprzez pokarmy które spożywamy bogate w różne pierwiastki oraz pijąc płyny, dlatego tak ważne by zadbać o dobrą dietę i regularne nawadnianie organizmu. Natomiast u osób narażonych na niedobory można stosować suplementy jako profilaktyka niedoboru. Występują na rynku elektrolity w tabletkach, elektrolity w saszetkach, elektrolity w płynach izotonicznych.

 Przypisy:

1. Hogan MA, Gingrich MM, Overby P, Ricci MJ (2007) Fluids, Electrolytes, & Acid-Base Balance. Second edition. Pearson Prentice Hall, Upper Saddle River NJ.
2. Speakman E, Weldy NJ (2002) Body Fluids & Electrolytes. A Programmed Presentation. Eighth edition. Mosby, St. Louis MO.
3. Welch K (2010) Fluid balance. Learning Disability Practice. 13, 6, 33-38.
4. Lobo DN, Bjarnason K, Field J, Rowlands BJ, Allison SP. Changes in weight, fluid balance and serum albumin in patients referred for nutritional support. Clin Nutr 1999;18:197–201.