Guzki tarczycy - przyczyny, objawy, leczenie. Czy guzki tarczycowe są groźne dla zdrowia?

Czym są guzki na tarczycy?

Tarczyca jest narządem endokrynnym, zlokalizowanym w okolicy szyi. Wytwarza i uwalnia hormony takie jak trójjodotyronina (T3) i tyroksyna (T4). Regulują one wiele funkcji organizmu, w tym procesy metaboliczne oraz produkcję ciepła. Czynność tarczycy kontrolowana jest przez przysadkę mózgową. Uwalnia ona TSH, czyli hormon tyreotropowy, który stymuluje tarczycę do produkcji tyroksyny i trójjodotyroniny. Guzki tarczycy są zmianami w tarczycy o charakterze torbieli (wypełnione płynem) lub litym (wypełnione komórkami). Wyczuwalne są w badaniu szyi. Guzki w tarczycy mogą powstawać w przebiegu nadczynności lub niedoczynności tarczycy, a także nowotworów złośliwych tego narządu.

Guzki tarczycy – przyczyny

Guzki na tarczycy mogą rozwinąć się w wyniku różnych zaburzeń budowy i funkcjonowania narządu. Najczęstszą chorobą tarczycy prowadzącą do rozwoju wola guzkowego jest choroba Hashimoto, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. W jej przebiegu powstają przeciwciała skierowane przeciwko komórkom tarczycy, powodując ich uszkodzenia i zmiany zwyrodnieniowe. Kolejną przyczyną może być niedoczynność tarczycy z niedoboru jodu w diecie. Obecnie sól jest jodowana, więc takie przypadki są niezmiernie rzadkie. Niektóre osoby mogą mieć uwarunkowania genetyczne do tworzenia guzków tarczycy. Guzek na tarczycy może być także wynikiem torbieli, zmian zapalnych, gruczolaków a także różnego rodzaju raków tarczycy. Szacuje się, że guzki w obrębie tarczycy występują u około 1% mężczyzn i 6% kobiet.

Objawy guzków tarczycy

Obecność guzków tarczycy może powodować różne objawy, w zależności od podłoża nieprawidłowości. Można je podzielić na objawy związane z zaburzeniami produkcji hormonów tarczycy oraz objawy miejscowe - związane z wielkością guzków oraz powiększeniem tarczycy np. kłopoty z przełykaniem lub z oddychaniem. U pacjentów, u których guzki tarczycy powodują nadmierną produkcję hormonów pojawić się mogą objawy nadczynności tarczycy m.in.:

• uczucie gorąca
• nerwowość
• nasilona potliwość
• drżenie rąk
• utrata masy ciała
• zwiększony apetyt
• wypadanie włosów
• biegunki
• osłabienie mięśni
• zaburzenia miesiączkowania
• objawy oczne (wytrzeszcz, obrzęk powiek, podwójne widzenie)
• kołatanie serca
• przyspieszenie czynności serca

Z kolei, jeśli guzki powstały w przebiegu choroby Hashimoto pojawiają się objawy niedoczynności tarczycy:

• uczucie zimna
• senność
• zmęczenie
• suchość skóry
• przyrost masy ciała
• zaparcia
• zaburzenia miesiączkowania
• zaburzenia pamięci
• depresja
• niskie ciśnienie tętnicze
• spowolnienie czynności serca

W przypadku wystąpienia objawów należy zgłosić się do lekarza w celu wykonania niezbędnej diagnostyki.

Rak tarczycy

Rak tarczycy jest jednym z najczęściej rozpoznawanych nowotworów gruczołów wydzielania wewnętrznego. Nowotwór ten może wywodzić się z komórek C tarczycy (rak rdzeniasty) lub z komórek pęcherzykowych (rak brodawkowaty, rak pęcherzykowy, rak anaplastyczny). Szczyt zachorowań szacuje się na 50-55 rok życia. Ryzyko zachorowania wzrasta u osób, u których w rodzinie występował rak tarczycy (obciążenie genetyczne), niektóre mutacje genetyczne (np. genu RET lub BRAF), narażone na duże dawki promieniowania jonizującego (dużo badań obrazowych, radioterapia) oraz z niedoborem jodu w diecie. Objawy, jakie daje rak tarczycy są bardzo mocno związane z konkretnym typem nowotworu. Pojawić się może m.in. powiększenie szyjnych węzłów chłonnych, duszność, ból w okolicy tarczycy. Guz tarczycy zazwyczaj jest nieruchomy względem podłoża.

Choroba Hashimoto

Hashimoto, czyli autoimmunologiczne zapalenie gruczołu tarczowego, to choroba, która prowadzi do rozwoju niedoczynności tarczycy. Szczyt zachorowań przypada na 4 i 5 dekadę życia. Szacuje się, że dotyka około 2% ludności, 4-10x częściej kobiet. Organizm produkuje przeciwciała przeciwko komórkom tarczycy, prowadząc do ich niszczenia. Wśród czynników ryzyka rozwoju Hashimoto wymienić można m.in. występowanie rodzinne, obecność innych chorób autoimmunologicznych, niedobór w diecie jodu, witaminy D, selenu, a także niektóre czynniki środowiskowe zaburzające równowagę hormonalną jak np. silny przewlekły stres, zaburzenia odżywiania czy niektóre leki. Daje objawy takie jak wzrost masy ciała, zmęczenie, senność w ciągu dnia, problemy z koncentracją, suchość skóry, zaparcia, obniżenie nastroju, zaburzenia snu, wypadanie włosów, pogorszenie pamięci, dyslipidemia.

Wole guzkowe nietoksyczne

Wole guzkowe nietoksyczne, dawniej określane jako wole obojętne, to choroba tarczycy przebiegająca z zaburzeniami jej budowy. Najczęściej dominują zmiany rozrostowe. Nie dochodzi do zaburzeń czynności tarczycy - stężenia hormonów pozostają w normie. Zazwyczaj powiększenie gruczołu jest niewielkie. Jeśli jednak się nasila, może powodować ucisk na tchawicę oraz przełyk, prowadząc do problemów z oddychaniem i przełykaniem.

Wole guzkowe toksyczne

Wole guzkowe toksyczne, czyli inaczej nadczynne, to choroba tarczycy, w której z powodu rozrostu gruczołu tarczowego rozwija się nadczynność tarczycy. Guzek lub guzki tarczycy wydzielają hormony tarczycy w sposób autonomiczny, niezależny od TSH. Schorzenie to nie ma podłoża autoimmunologicznego. W badaniach laboratoryjnych obserwuje się wyraźnie zwiększone stężenie FT3, czasami również FT4. Objawy są takie jak w nadczynności tarczycy m.in. kołatanie serca, wzmożona potliwość, niezamierzona utrata wagi, nerwowość, drżenia mięśniowe czy duszność.

Diagnostyka guzków tarczycy

Diagnostyka guzków na tarczycy może obejmować m.in.

• wywiad lekarski
• badanie palpacyjne tarczycy
• badania laboratoryjne z krwi
• Badanie ultrasonograficzne tarczycy (USG)
• Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa
• Scyntygrafia tarczycy

Z badań laboratoryjnych wykonuje się oznaczenie poziomu TSH, fT3, fT4, anty-TPO, anty-TG. W diagnostyce wykorzystywane jest badanie USG tarczycy, a także biopsja tarczycy ( biopsja aspiracyjna cienkoigłowa BACC). W niektórych przypadkach pomocne jest wykonanie scyntygrafii tarczycy. Jest to badanie z zakresu medycyny nuklearnej, w którym używa się izotopu jodu I-131. W przypadku raka tarczycy, pewnym potwierdzeniem jest pooperacyjne badanie histologiczne.

Leczenie guzków tarczycy

Leczenie jest zależne od przyczyny guzków i ich wpływu na poziom hormonów. Sposób terapii dobierany jest na podstawie dolegliwości zgłaszanych przez chorego, dotychczasowego przebiegu choroby, wyników badań oraz chorób współistniejących. Leczenie farmakologiczne opiera się na lekach wyrównujących zaburzenia poziomu hormonów - lewotyroksyna przy niedoczynności, a tiomazol przy nadczynności tarczycy. U niektórych pacjentów istnieją wskazania do leczenia jodem radioaktywnym. W przypadku guza o klinicznych lub cytologicznych cechach złośliwości stosuje się leczenie operacyjne.

Czy guzki tarczycy są groźne?

Najczęściej guzki mają charakter niezłośliwy. Czasami jednak mogą powodować zaburzenia hormonalne, co rozregulowuje pracę organizmu. Zawsze należy zbadać zmianę pod kątem onkologicznym. Zaleca się pilne zgłoszenie do endokrynologa w przypadku szybkiego wzrostu rozmiaru guzka, węzłów chłonnych szyjnych lub obwodu szyi, nagłego bólu w okolicy szyi, problemów z oddychaniem lub przełykaniem, chrypki, rodzinnego występowania raka tarczycy lub objawów jej nadczynności.

Profilaktyka guzków tarczycy

Dbanie o zdrowie tarczycy obejmuje m.in.:

• zaprzestanie palenia tytoniu
• dbanie o odpowiednią podaż jodu, selenu i witaminy D w diecie
• zdrową, zbilansowaną dietę
• odpowiednie radzenie sobie ze stresem
• zdrowy tryb życia

Nie mamy wpływu na predyspozycje genetyczne, ale możemy modyfikować czynniki środowiskowe, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju chorób gruczołu tarczowego.

Przypisy

1. Gajewski, P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.