Badanie TSH - interpretacja wyniku badania, norma TSH, cena, wskazania do wykonania oceny stężenia hormonu tyreotropowego.

Czym jest TSH?

TSH, czyli tyreotropina, to hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową w odpowiedzi na aktywność tyreoliberyny (TRH) - podwzgórzowego hormonu uwalniającego. TSH pobudza tarczycę do wytwarzania trójjodotyroniny (T3) oraz tyroksyny (T4). Hormony tarczycy uczestniczą w wielu procesach zachodzących w organizmie. Regulują ruch jonów w błonie komórkowej, zużycie tlenu przez komórki, procesy wzrostu oraz właściwy przebieg przemiany węglowodanowej, białkowej i tłuszczowej. Wpływają na funkcjonowanie układu nerwowego, mięśniowego, krążenia.

Wynik TSH - normy stężenia hormonu tyreotropowego

Normy TSH różnią się u dzieci, osób dorosłych oraz u kobiet w ciąży. Zakres referencyjny może się nieznacznie różnić także w zależności od użytego sprzętu w laboratorium. Na wyniku zawsze podany jest zakres, w jakim powinien mieścić się wynik. Najczęściej jest to od 0,4 do 4,0 μU/ml dla osób dorosłych. U kobiet w ciąży normy są trochę niższe: dla I trymestru 0.009-3,18, dla II trymestru 0,05-3,44, a dla III trymestru 0,11-3,53 μU/ml.

W dzieci zakres referencyjny mocno różni się w zależności od wieku. U nastolatków stężenie TSH we krwi jest w normie w zakresie 0,4-5,0 μU/ml, a u dzieci kilkuletnich 0,4-6,0 μU/ml.

Niskie TSH - objawy

Niski poziom TSH zazwyczaj wskazuje na nadczynność tarczycy. Wśród objawów, jakie mogą wystąpić wymienić można:

• uczucie gorąca
• spadek masy ciała
• wzrost apetytu
• zaburzenia rytmu serca
• wysokie ciśnienie tętnicze krwi
• przyspieszone bicie serca (tachykardia)
• tachykardia
• faliste drżenie rąk
• nadmierna potliwość
• biegunka
• nadmierna drażliwość
• zaburzenia snu

Niski poziom TSH - przyczyny

Niskie stężenie TSH zazwyczaj ma związek z nadczynnością tarczycy. Niskiemu poziomowi TSH zazwyczaj towarzyszy podwyższenie wartości fT4 i fT3. Zaburzenia czynności tarczycy, które mogą odpowiadać za ten stan to m.in.:

• nadczynność tarczycy
• choroba Gravesa-Basedowa
• wole guzkowe toksyczne
• zespół Sheehana
• guz przysadki mózgowej lub tkanek otaczających przysadkę
• niektóre zapalenia tarczycy
• zbyt duże dawki tyroksyny
• przedawkowanie preparatów jodu

Podwyższone TSH - objawy

Wzrost stężenia TSH powyżej normy może świadczyć o niedoczynności tarczycy. Często wysokiemu stężeniu TSH towarzyszy niski poziom fT3 oraz fT4. Takie zaburzenia funkcjonowania tarczycy mogą objawiać się m.in. jako:

• apatia
• senność
• osłabienie
• przewlekłe zmęczenie
• spadek koncentracji
• suchość i szorstkość skóry
• łamliwe paznokcie
• nadmierne wypadanie włosów
• uczucie zimna
• bóle mięśni i stawów
• spadek libido
• zaburzenia miesiączkowania
• zaparcia
• spowolnienie metabolizmu
• niskie ciśnienie krwi
• spowolnione bicie serca (bradykardia)
• podwyższone stężenie cholesterolu i triglicerydów
• niedokrwistość

Wysokie TSH - przyczyny

Niskie TSH może świadczyć o różnych zaburzeniach produkcji hormonów tarczycy takich jak m.in.:

• niedoczynność tarczycy
• choroba Hashimoto
• zbyt niska dawka hormonów stosowana w leczeniu niedoczynności
• gruczolak wydzielający TSH

TSH w ciąży

W pierwszym trymestrze ciąży z powodu szybkiego wzrostu stężenia gonadotropiny kosmówkowej beta-HCG organizm reaguje obniżeniem stężenia TSH. Jest to stan fizjologiczny. W drugim trymestrze ciąży powinno się wykonać oznaczenie stężenia TSH, żeby sprawdzić czy powoli wraca do normy.

Kiedy wykonać badanie TSH?

Badania poziomu hormonów tarczycy powinno się wykonać w przypadku wystąpienia objawów przypominających niedoczynność lub nadczynność tarczycy. Osoby z chorobami tarczycy powinny je badać regularnie w celu kontroli leczenia. Krew do badania pobierana jest rano, z reguły na czczo, ale nie jest to konieczne.

Objawy, które mogą świadczyć o nieprawidłowym poziomie hormonu tyreotropowego mogą obejmować zaburzenia odczuwania temperatury, funkcjonowania układu krążenia czy zmiany masy ciała. Objawy nadczynności tarczycy to m.in. uczucie gorąca, spadek masy ciała, wzrost apetytu, przyspieszone bicie serca, nadmierna potliwość, biegunki, drażliwość, drżenia rąk, zmniejszenie masy mięśniowej, duszność, zmniejszenie libido, zaburzenia miesiączkowania u kobiet (rzadziej występujące menstruacje). Z kolei objawy niedoczynności tarczycy mogą obejmować uczucie zimna, wzrost masy ciała, spowolnione bicie serca, suchość skóry, wzmożone wypadanie włosów, łamliwość paznokci, zmniejszenie potliwości, zaparcia, spadek koncentracji, bóle mięśniowo-stawowe, zmniejszenie libido, obfite miesiączki, zaburzenia menstruacji.

Diagnostyka niedoczynności tarczycy

W diagnostyce niedoczynności tarczycy poza oceną objawów klinicznych wykonywane są badania krwi w laboratorium analizujące wydzielanie hormonów tarczycy. Podstawą jest zbadanie poziomu TSH we krwi, a także fT3 i fT4. Jeśli lekarz podejrzewa zapalenie tarczycy Hashimoto, dodatkowo zleca badania poziomu przeciwciał przeciwko komórkom tarczycy. W panelu kompletnych badań w kierunku niedoczynności tarczycy powinny się znaleźć:

• TSH – hormon tyreotropowy
• fT3 – hormon trójjodotyronina
• fT4 – hormon tyroksyna
• Anty-TPO – przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej
• Anty-TG – przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie

Przeciwciała anty-TPO stwierdza się u 80% pacjentów z Hashimoto, natomiast przeciwciała anty-TG u mniejszej ilości chorych, jednak ich podwyższony poziom może również wskazywać na wyższe ryzyko zachorowania na inne autoimmunologiczne choroby tarczycy np. chorobę Gravesa-Basedowa. W przebiegu niedoczynności tarczycy w badaniach laboratoryjnych można zaobserwować także podwyższenie „złego” cholesterolu LDL, triglicerydów, obniżenie „dobrego” cholesterolu HDL, podwyższenie glukozy, narastanie insulinooporności. Jeśli w surowicy krwi zostaną wykryte przeciwciała przeciwko komórkom tarczycy, lekarz może zlecić wykonanie badania USG w celu uzupełnienia diagnostyki i oceny stanu tarczycy.

Ile kosztuje badanie stężenia TSH?

Badania hormonalne nie należą do najtańszych. Szacunkowy koszt jest następujący:

• TSH – ok. 28 zł
• fT3 – ok. 29 zł
• fT4 – ok. 29 zł
• Anty-TPO – ok. 48 zł
• Anty-TG – ok. 48 zł

Skierowanie na badanie TSH, t3 i t4 może wystawić lekarz podstawowej opieki zdrowotnej i zostaną one wykonane w ramach NFZ. W przypadku opieki koordynowanej panel ten może być poszerzony o anty-TPO, anty-TSHR, anty-TG.

Przypisy

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
2. Solnica B. Diagnostyka laboratoryjna. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019.