Ferrytyna - normy i objawy niedoboru ferrytyny. Kiedy zbadać poziom ferrytyny w organizmie?

Czym jest ferrytyna i jak jest związana ze stężeniem żelaza w organizmie?

Ferrytyna jest białkiem magazynującym żelazo. Ponadto jej poziom może wzrastać w ostrych stanach zapalnych - spełnia funkcje tzw. białka ostrej fazy. Stężenie ferrytyny jest obecnie najpowszechniej stosowanym wskaźnikiem służącym do oceny gospodarki żelaza. Jeśli nie ma zakażenia, stanów zapalnych i innych czynników powodujących ostry stan zapalny, ferrytyna dość dobrze odwzorowuje zapasy żelaza w organizmie. Określa się, iż jej stężenie na poziomie 1 μg/l odpowiada 8 mg żelaza znajdującego się w puli zapasowej. Szacuje się, że w organizmie dorosłego człowieka znajduje się 1,0-1,5g ferrytyny. Jej największe ilości znajdują się w wątrobie, śledzionie oraz szpiku kostnym. Obecna jest także we krwi i płynach ustrojowych.

Ferrytyna – normy

Oznaczanie stężenia ferrytyny w surowicy wykonywane jest metodami immunochemicznymi przy pomocy analizatorów automatycznych. Prawidłowy poziom ferrytyny we krwi różni się w zależności od płci i wieku. U dorosłych kobiet prawidłowy zakres to 30-200 μg/l (średnio 35 μg/l), natomiast u mężczyzn od 30 do 400 μg/l (średnio 90 μg/l).

Niski poziom ferrytyny - przyczyny

Oznaczenie stężenia ferrytyny najczęściej dokonuje się w celu oceny wysycenia organizmu żelazem. Niska ferrytyna może występować m.in. w zaburzeniach takich jak:

• niedokrwistość z niedoboru żelaza (anemia) 
• niedobór witaminy C 
• niedoczynność tarczycy 

Wysoka ferrytyna - przyczyny

Podwyższony poziom ferrytyny może występować w różnych sytuacjach m.in. przy nadmiarze żelaza w organizmie, który powstał w wyniku nadmiernej suplementacji lub z powodu chorób przebiegających z jego magazynowaniem np. hemochromatoza. Wysoki poziom ferrytyny występuje także w przypadku ostrych stanów zapalnych wynikających np. z zakażenia czy stanu zapalnego. Ponadto obserwuje się zwiększenie wytwarzania ferrytyny w komórkach nowotworowych, przez co często normy ferrytyny są przekroczone u pacjentów onkologicznych. Podsumowując, zbyt wysoki poziom ferrytyny w organizmie może być zaobserwowany w sytuacjach takich jak m.in.:

• hemochromatoza dziedziczna 
• wtórne stany przeładowania żelazem
• stanu utrudnionego udostępniania żelaza np. w niedokrwistości chorób przewlekłych 
• zakażenia 
• stany zapalne
• choroby wątroby 
• niektóre choroby autoimmunologiczne 
• choroby reumatyczne 
• nowotwory 
• przewlekłe choroby nerek 
• choroba Stilla 

Kiedy wykonać badanie stężenia ferrytyny?

Wśród objawów, które mogą świadczyć o niskim stężeniu ferrytyny we krwi to m.in. wypadanie i osłabienie włosów, nasilona łamliwość paznokci, szybkie męczenie się, kołatania serca, senność, osłabienie koncentracji. Niski poziom ferrytyny często współwystępuje z obniżonym poziomem żelaza oraz hemoglobiny, a także czasami także czerwonych krwinek. Badanie ferrytyny zaleca się wykonać u osób :

• stosujących dietę wegetariańską lub wegańską 
• z niedoczynnością tarczycy 
• kobiet w ciąży 
• z przewlekłymi chorobami zapalnymi jelit 
• w zespołach złego wchłaniania 
• przy niedoborze witaminy C 
• regularnie oddających krew 
• kobiet z obfitymi miesiączkami 

Jak przygotować się do badania ferrytyny?

Próbka krwi pobierana jest z żyły tak jak w przypadku standardowej morfologii krwi. Aby wynik badania był wiarygodny do badania powinno się być na czczo, a krew pobrać w godzinach porannych - pomiędzy 7 a 10. Zaleca się, aby ostatni posiłek w dzień poprzedzający badanie zjedzony był do godziny 18.

Jak podnieść poziom ferrytyny?

Ferrytyna to białko, które odwzorowuje ilość żelaza w organizmie. Jeśli w badaniach laboratoryjnych wykryty zostanie obniżony poziom ferrytyny, wynik należy skonsultować z lekarzem. Najprawdopodobniej przepisze on leki zawierające żelazo, którego dawka zostanie dobrana indywidualnie do pacjenta. W miarę wysycania organizmu żelazem, jego magazyn w tkankach będzie się odbudowywał, co przełoży się na stopniowy wzrost ferrytyny w surowicy krwi. Uzupełnienie leczenia stanowi odpowiednia dieta bogata w żelazo oraz witaminę C, która poprawia jego przyswajalność. Wśród dobrych źródeł żelaza hemowego wymienić można różne rodzaje mięsa i ryby (w szczególności makrela, śledź, sardynki, łosoś). Żelazo znajduje się także w jajkach, głównie w żółtku. Żelazo niehemowe obecne jest w niektórych produktach roślinnych m.in. burakach, soi, pestkach dyni, kakao, fasoli, soczewicy, pietruszce, kaszy jaglanej.

Poza ilością żelaza w diecie należy zadbać o uzupełnienie jadłospisu w naturalne źródła witaminy C - świeże warzywa i owoce. Najbogatsze źródła to m.in. porzeczka czarna, papryka czerwona, dzika róża, kiwi, truskawki, pomarańcza, grejpfrut, maliny, natka pietruszki.

Przypisy

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022. 
2. Solnica B. Diagnostyka laboratoryjna. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019.