Skolioza – przyczyny, objawy i leczenie skoliozy kręgosłupa. Ćwiczenia na skoliozę i wady postawy. Skrzywienie kręgosłupa u dzieci.

Czym jest skolioza?

Skolioza (łac. scoliosis), znana także jako boczne skrzywienie kręgosłupa, jest deformacją kręgosłupa w trzech płaszczyznach: czołowej (boczne skrzywienie kręgosłupa), strzałkowej (kifoskolioza i lordoskolioza) i poprzecznej (torsja i rotacja kręgów). W skoliozie kąt skrzywienia, czyli odchylenia od prawidłowego położenia, przekracza 10 stopni. Konsekwencją nieprawidłowego wygięcia kręgosłupa jest powstanie asymetrii, zaburzającej mobilność kończyn i stabilność tułowia. Do rozwoju skoliozy może dojść w każdym wieku. Najczęściej jednak występuje u dzieci i młodzieży, szczególnie w okresie szybkiego wzrostu kręgosłupa.

Pojawienie się nienaturalnych krzywizn kręgosłupa obserwowane może być na całej jego długości. W największym odsetku pacjentów występuje w odcinku piersiowym kręgosłupa, czasami obejmując również odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Dość rzadko skolioza dotyczy wyłącznie kręgosłupa lędźwiowego. Skolioza jest schorzeniem, w którym kręgosłup wygina się w kształt litery "S". Do oceny stopnia skrzywienia wykorzystywana jest metoda Cobba:

• I stopień - skoliozy o kącie skrzywienia kręgosłupa 10-24 stopnie
• II stopień - kąt skrzywienia 25-40 stopni
• III stopień - kąt skrzywienia przekraczający 40 stopni

Rodzaje skoliozy

Skolioza jest trójpłaszczyznową deformacją kręgosłupa, która dzieli się na różne podkategorie, ze względu na wiek w jakim wystąpiła, przyczyny oraz nasilenie. Wyróżnia się:

• skoliozy zwyrodnieniowe - następstwo zwyrodnień kręgosłupa u osób starszych
• skoliozy funkcjonalne - odwracalne (przy odpowiednio szybkiej reakcji), najczęściej w odcinku lędźwiowym
• skoliozy strukturalne - utrwalone zmiany w budowie kręgosłupa. W bardziej zaawansowanych postaciach powodują zaburzenia oddychania i krążenia. Ich główne rodzaje to skolioza idiopatyczna, wrodzona i porażeniowa.

Ze względu na pochodzenie skoliozy wymienić można takie rodzaje jak:

• skolioza idiopatyczna (nieznanego pochodzenia)
• skolioza mięśniopochodna
• skolioza kostnopochodna
• skolioza neuropochodna

Najczęściej występującym rodzajem jest skolioza idiopatyczna. Szacuje się, że odpowiada aż za 80% przypadków. Zazwyczaj obejmuje piersiowy odcinek kręgosłupa. Chociaż jej przyczyny powstawania nie są znane, zauważono, że dotyka głównie dzieci i młodzieży w okresach szybkiego wzrostu. Tkanka kostna rozwija się szybciej niż mięśniowa, przez co mięśnie nie stanowią wystarczającej podpory dla kręgosłupa. W tym przypadku podstawą są odpowiednio dobrane ćwiczenia wzmacniające mięśnie przykręgosłupowe. Skoliozy mogą być także spowodowane wrodzonymi lub nabytymi chorobami układu nerwowego, mięśniowego i kostnego.

Przyczyny skoliozy

Do rozwoju skoliozy przyczyniać się może wiele czynników. Może występować skolioza wrodzona, jak również nabyta. Wśród czynników, które sprzyjają wystąpieniu skoliozy wymienić można:

• uwarunkowania genetyczne
• Różne długości kończyn
• porażenie mózgowe
• zaburzenia neurologiczne
• zwyrodnienia stawów
• przepuklina krążka międzykręgowego
• osłabienie mięśni przykręgosłupowych
• zaburzenia równowagi
• choroby przewlekłe
• dystrofia mięśniowa
• zrosty żeber
• choroby płuc
• porażenia mięśniowe
• guzy kości

Pewne nawyki takie jak niska aktywność fizyczna, nieprawidłowa postawa ciała podczas siedzenia lub stania same w sobie nie wywołują skoliozy, ale przyspieszają jej rozwój.

Skolioza u dzieci

Skolioza częściej rozwija się u dzieci niż u osób dorosłych. W zależności od wieku jej wystąpienia wyróżnia się jej cztery rodzaje:

• Do 3 roku życia - skolioza wczesnodziecięca
• Pomiędzy 3 a 10 rokiem życia - skolioza dziecięca
• w okresie dojrzewania - skolioza młodzieńcza
• skolioza dorosłych

Do rozwoju skoliozy u dzieci najczęściej dochodzi w okresach szybkiego wzrostu. Mięśnie nie rozwijają się wystarczająco szybko i nie stanowią odpowiedniej podpory dla rosnącego kręgosłupa. Szybka diagnostyka i wdrożenie odpowiednich ćwiczeń korekcyjnych pod okiem fizjoterapeuty to niezbędne elementy profilaktyki progresji skoliozy.

Skolioza u dorosłych

Skolioza u osób dorosłych dość często jest efektem zwyrodnienia stawów międzykręgowych. Może współwystępować również z osteopenią lub osteoporozą. Warto podkreślić, że skolioza to nie tylko problem kręgosłupa. Przekłada się ona na różne zmiany w układzie kostnym, mięśniach, stawach, kończynach oraz klatce piersiowej. Może wpływać na funkcjonowanie układu nerwowego i oddechowego, a także być przyczyną przemieszczania się narządów wewnętrznych oraz ich kompresji.

Skolioza – objawy

W przypadku skolioz najłatwiejszym do zauważenia objawem jest nierówne ustawienie barków, tułowia czy bioder. Wcięcie w talii jest asymetryczne. Łopatki mogą ostawać lub być niesymetrycznie ustawione. Przy pochyleniu jedna strona pleców może wystawać bardziej niż druga. Jeśli zauważalne jest to w odcinku lędźwiowych określane jest mianem "wału lędźwiowego", a gdy w odcinku piersiowym - "garbu żebrowego". Tułów i kręgosłup są zrotowane, a linia pośrodkowa kręgosłupa nierówna. Skolioza to wada, która może powodować przewlekłe dolegliwości bólowe w okolicy kręgosłupa. W zaawansowanym stopniu deformacja w obrębie kręgosłupa powoduje ucisk na narządy zewnętrzne, zaburzając ich pracę.

Skolioza – diagnostyka

Skolioza diagnozowana jest przez ortopedę. Doświadczony specjalista na podstawie badania fizykalnego jest w stanie zobaczyć obecność nienaturalnych krzywizn kręgosłupa. Jest to dobrze widoczne przy pochyleniu do przodu. W celu oceny stopnia skoliozy wykonywane jest badanie RTG kręgosłupa i wykreślenia kątów krzywizn wg skali Cobba.

Skolioza – leczenie

Metody leczenia skoliozy zależą od jest stopnia zaawansowania. Przy skoliozie I stopnia stosowane jest leczenie zachowawcze - wykonywanie ćwiczeń korekcyjnych indywidualnie dobranych przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę. Zalecane są ćwiczenia oddechowe i poprawiające sprawność ogólną. Nie ma ujednoliconych ćwiczeń, które będą odpowiednie dla każdego. Ważna jest nauka utrzymywania poprawnej postawy, regularnej aktywności fizycznej, prawidłowego siedzenia, noszenia ciężkich przedmiotów, a także, w razie potrzeby, noszenie specjalnych wkładek ortopedycznych. Należy pamiętać o ergonomicznym stanowisku nauki/pracy - dostosowania do wzrostu wysokości biurka i fotela.

Przy skoliozie II stopnia u dzieci zazwyczaj zalecane jest dodatkowo noszenie specjalnego gorsetu, który umożliwia korekcję skrzywienia i zapobiega regresji. W ciężkich przypadkach, czasami jedynym rozwiązaniem jest leczenie operacyjne. U osób dorosłych zazwyczaj stosowane jest jedynie leczenie zachowawcze, a w bardzo ciężkich przypadkach - operacyjne.

Przypisy

1. Choudhry, M. N., Ahmad, Z., & Verma, R. (2016). Adolescent idiopathic scoliosis. The open orthopaedics journal, 10, 143.
2. Jada, A., Mackel, C. E., Hwang, S. W., Samdani, A. F., Stephen, J. H., Bennett, J. T., & Baaj, A. A. (2017). Evaluation and management of adolescent idiopathic scoliosis: a review. Neurosurgical focus, 43(4), E2.
3. Romano, M., Negrini, A., Parzini, S., Tavernaro, M., Zaina, F., Donzelli, S., & Negrini, S. (2015). SEAS (Scientific Exercises Approach to Scoliosis): a modern and effective evidence based approach to physiotherapic specific scoliosis exercises. Scoliosis, 10, 1-19.
4. Peng, Y., Wang, S. R., Qiu, G. X., Zhang, J. G., & Zhuang, Q. Y. (2020). Research progress on the etiology and pathogenesis of adolescent idiopathic scoliosis. Chinese medical journal, 133(04), 483-493.