Tran - właściwości lecznicze, przeciwwskazania, dawkowanie

Tran to suplement diety zawierający kwasy tłuszczowe omega-3 oraz witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Najczęściej występuje w kapsułkach lub w formie płynnej. Do popularnych preparatów zalicza się olej z wątroby dorsza i innych ryb dorszowatych. Jakie ma właściwości lecznicze i jak go stosować?

Czym jest tran?

Tran jest tłuszczem otrzymywanym z wątroby dorsza atlantyckiego lub innych ryb z rodziny dorszowatych. Tran w swoim składzie zawiera liczne substancje bioaktywne takie jak witamina A, witamina D3 oraz nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega-3: kwas EPA (eikozapentaenowy) oraz DHA (dokozaheksaenowy). Niektóre suplementy z tranem są dodatkowo wzbogacane w witaminę E. Olej z wątroby rekina, mimo podobnej formy, zawiera znacznie mniejsze stężenie kwasów omega-3, co wiąże się z jego odmiennymi właściwościami.

Właściwości lecznicze tranu

Właściwości tranu wynikają głównie z obecności związków takich jak witamina D, A, niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), w tym omega-3. Tran działa:

• korzystnie na profil lipidowy i śródbłonek naczyniowy
• podwyższa poziom "dobrego" cholesterolu HDL, a obniża trójglicerydów
• wspiera odporność organizmu
• poprawia funkcjonowanie mózgu
• przyczynia się do prawidłowego widzenia
• polepsza procesy uczenia się i zapamiętywania
• obniża ciśnienie tętnicze krwi

Ponadto, najnowsze badania pokazują, że krótkotrwała suplementacja olejem rybim jest związana ze wzrostem wrażliwości komórek na insulinę u osób z zaburzeniami metabolicznymi. Dodatkowo, zaobserwowano korzystny wpływ tranu u osób ze stwardnieniem rozsianym - spadek markerów stanu zapalnego, zmniejszenie częstości nawrotów i poprawę jakości życia.

Kwasy tłuszczowe omega-3 - właściwości zdrowotne

Nienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 w cząsteczce posiadają więcej niż jedno wiązanie podwójne pomiędzy atomami węgla. Numer „3” pokazuje pozycję ostatniego wiązania podwójnego w łańcuchu węglowym – przy trzecim atomie węgla od końca. Ze względu na swoje właściwości prozdrowotne, w tym przeciwzapalne, są bardzo istotnym składnikiem zbilansowanej diety. Są one niezbędne do rozwoju tkanki nerwowej (w tym jest elementem budulcowym siatkówki oka) i prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Niedobór kwasów tłuszczowych omega-3 może przyczyniać się do zaburzeń wzrostu u dzieci, rozwoju bezpłodności i nadciśnienia.

Kwasy EPA i DHA zmniejszają ryzyko powstawania zakrzepów na skutek hamowania agregacji płytek krwi. Stan zapalny i związania z nim zwiększona reaktywność płytek krwi to istotne elementy patofizjologii chorób onkologicznych i kardiologicznych. Stąd też znaczne zainteresowanie potencjalną przeciwzapalną aktywnością związków zawartych w pożywieniu.

Kwasy DHA i EPA mogą obniżać wskaźniki stanu zapalnego oraz stężenie białka C-reaktywnego (CRP). Dodatkowo mogą modulować reaktywność płytek krwi, które biorą udział we wszystkich etapach powstawania miażdżycy, a także przyczyniają się do rozwoju procesu nowotworowego. Już od dawna ich suplementacja stosowana jest w celu spowolnienia postępu chorób układu krążenia i zapobiegania ostrym incydentom sercowo-naczyniowym. Znalazła szerokie zastosowanie w profilaktyce zarówno wtórnej jak i pierwotnej. Dzięki swojej aktywności przeciwzapalnej są pomocne w terapii wielu jednostek chorobowych, w tym atopowego zapalenia skóry, chorób układu krążenia, depresji czy nowotworów. 

Tran norweski - wysokiej jakości olej z wątroby dorsza

Kupując tran, warto zwrócić uwagę na jego jakość. Tran norweski jest produkowany z wątroby dorsza i cechuje się on wysoką zawartością NNKT. Średnio, porcja 5 ml zawiera:

• Kwasy tłuszczowe omega-3 1,2 g
  • kwas eikozapentaenowy (EPA) 0,4 g
  • kwas dokozaheksaenowy (DHA) 0,6 g
• Witamina D 15 µg = 600 IU
• Witamina A 250 µg
• Witamina E 3 mg (dodawana przez niektórych producentów)

Tran z dorsza - wpływ na układ odpornościowy

Opisywane wcześniej związki bioaktywne zawarte w tranie, wspomagają pracę układu immunologicznego. Witamina D od lat znana jest ze swojego wszechstronnego wpływu na zdrowie. Ma wiele funkcji w organizmie, poza wspomaganiem odporności warunkuje prawidłową gospodarkę wapnia i fosforu. NNKT pozytywnie oddziałują na florę jelitową, uzupełniając działanie probiotyków. Ze względu na swoje działanie, stosowanie tranu jest szczególnie polecane w okresie jesienno-zimowym.

Tran z wątroby dorsza - wpływ na pracę mózgu

Korzystny wpływ tranu a pracę mózgu związany jest głównie z zawartością kwasów omega-3 . Przyczyniają się do poprawy procesów uczenia się i zapamiętywania, a także są niezbędne do rozwoju układu nerwowego u dzieci.

Tran - przeciwwskazania do stosowania. Czy można go przedawkować?

Tran jest źródłem witamin rozpuszczalnych w tłuszczach takich jak witamina A oraz D. Ich nadmiar jest magazynowany w tkance tłuszczowej. Przy stosowaniu tranu przez cały rok, należy okresowo badać poziom tych witamin, by nie dopuścić do hiperwitaminozy. Z reguły zaleca się jego stosowanie jedynie w okresie jesienno-zimowym, ponieważ latem wystarczająca ilość witaminy D3 powstaje w wyniku oddziaływania promieni słonecznych na skórę.

Przeciwwskazania do stosowania obejmują przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych oraz choroby nerek. W ciąży, tran nie jest przeciwwskazany, jednak ze względu na zawartość witaminy A, powinien być stosowany z umiarem.

Jak dawkować i przyjmować tran?

Większość producentów suplementów diety zaleca jako dawkę dzienną 5ml dla osób dorosłych i dzieci powyżej 3 roku życia. 

Tran w kapsułkach czy w płynie?

Kupując tran, mamy dostępne różne formy: tran w płynie, kapsułkach, a nawet tran w żelkach. Jaką formę tranu wybrać? Dla osób z problemami z połykaniem dobrym rozwiązaniem będzie forma płynna w szczególności przy konieczności stosowania wysokich dawek. W aptekach dostępne są również preparaty płynne bezsmakowe, a także aromatyzowane, dla osób, które nie tolerują rybiego posmaku. Z kolei tran w kapsułkach łatwiej dawkować, jak również nie odczuwa się smaku oleju.

Tran dla dzieci

Dzieci i młodzież w okresie wzrostu wymaga dobrze zbilansowanej diety. Niestety, nie zawsze rodzicom udaje się im włączyć tłuste ryby morskie do jadłospisu. W takich przypadkach, z pomocą przychodzi suplementacja. Dzieci i młodzież niechętnie łykają kapsułki, dlatego firmy farmaceutyczne tworzą nowe formuły, w których rybi posmak nie jest aż tak odczuwalny. Dostępne są wersje smakowe tranu w płynie, jak również żelek, które są łatwe do podawania nawet najbardziej wybrednym maluchom.

Przypisy:

1. Gao, Huanqing, et al. "Fish oil supplementation and insulin sensitivity: a systematic review and meta-analysis." Lipids in health and disease1 (2017): 1-9.
2. AlAmmar, Welayah Ali, et al. "Effect of omega-3 fatty acids and fish oil supplementation on multiple sclerosis: a systematic review." Nutritional neuroscience7 (2021): 569-579.
3. AbuMweis, S., et al., Eicosapentaenoic acid and docosahexaenoic acid containing supplements modulate risk factors for cardiovascular disease: a meta-analysis of randomised placebo-control human clinical trials. J Hum Nutr Diet, 2018. 31(1): p. 67-84.
4. Barcelo-Coblijn, G., et al., Flaxseed oil and fish-oil capsule consumption alters human red blood cell n-3 fatty acid composition: a multiple-dosing trial comparing 2 sources of n-3 fatty acid. Am J Clin Nutr, 2008. 88(3): p. 801-9.
5. Bloedon, L.T., et al., Flaxseed and cardiovascular risk factors: results from
6. a double blind, randomized, controlled clinical trial. J Am Coll Nutr, 2008. 27(1): p. 65-74.
7. Innes, J.K. and P.C. Calder, The Differential Effects of Eicosapentaenoic Acid and Docosahexaenoic Acid on Cardiometabolic Risk Factors: A Systematic Review. Int J Mol Sci, 2018. 19(2).
8. Kaikkonen, J.E., et al., High serum n6 fatty acid proportion is associated with lowered LDL oxidation and inflammation: the Cardiovascular Risk in Young Finns Study. Free Radic Res, 2014. 48(4): p. 420-6.
9. Kaul, N., et al., A comparison of fish oil, flaxseed oil and hempseed oil supplementation on selected parameters of cardiovascular health in healthy volunteers. J Am Coll Nutr, 2008. 27(1): p. 51-8.
10. Kirkhus, B., et al., Effects of similar intakes of marine n-3 fatty acids from enriched food products and fish oil on cardiovascular risk markers in healthy human subjects. Br J Nutr, 2012. 107(9): p. 1339-49.
11. Schulze, Matthias B., et al. "Intake and metabolism of omega-3 and omega-6 polyunsaturated fatty acids: nutritional implications for cardiometabolic diseases." The Lancet Diabetes & Endocrinology(2020).
12. Singhal, A., et al., Docosahexaenoic acid supplementation, vascular function and risk factors for cardiovascular disease: a randomized controlled trial in young adults. J Am Heart Assoc, 2013. 2(4): p. e000283.
13. Sut, Agnieszka, et al. "Dietary intake of omega fatty acids and polyphenols and its relationship with the levels of inflammatory markers in men with chronic coronary syndrome after percutaneous coronary intervention." Kardiologia polska2 (2019): 117-123.