Grzybica (infekcje grzybicze) - objawy, występowanie, leczenie grzybicy stóp i paznokci

Grzybica to infekcja o wysokim stopniu zaraźliwości. Wiele osób, dotkniętych tym problemem doświadcza znacznego dyskomfortu psychicznego. Szczególnie często występującym zakażeniem jest grzybica paznokci. Leczenie grzybicy powinno być poprzedzone badaniem mikrobiologicznym. Przed jego wykonaniem, nie należy stosować miejscowych leków przeciwgrzybiczych przez 2 tygodnie.

Czym jest grzybica?

Grzybice skóry i błon śluzowych to stany zapalne wywołane zazwyczaj przez dermatofity i grzyby drożdżopodobne. Dermatofity są odpowiedzialne za rozwój tzw. grzybic właściwych, obejmujących naskórek, włosy i paznokcie. Objawy zależą od rodzaju grzybicy, jednak punktem wspólnym dla wielu podtypów jest złuszczanie i świąd skóry, stan zapalny, występowanie grudek i krostek, pęknięcia naskórka.

Rozwojowi grzybicy sprzyjają czynniki takie jak:

• zaniedbania higieniczne
• nadmierna wilgotność skóry
• wyniszczenie
• stany obniżonej odporności
• choroby przewlekłe np. cukrzyca

Grzybica paznokci

Grzybica paznokci (łac Tinea unguium) jest najczęstszą infekcją grzybiczą, z jaką pacjenci zgłaszają się do dermatologa. Stanowi ona około 40% chorób paznokci. Znacznie częściej, zmiany dotyczą paznokci stóp niż dłoni. Najbardziej narażone są osoby starsze z zaburzeniami krążenia obwodowego.

Przyczyną rozwoju tego zakażenia są zazwyczaj Trichphyton rubrum oraz Trichphyton mentagrophytes. Objęta zakażeniem płytka paznokciowa jest matowa, ma białożółty, zielonkawy lub żółtobrunatny odcień, łatwo się kruszy i rozwarstwia, ulega stopniowemu pogrubieniu. Jej wolny brzeg jest postrzępiony. Grzybica paznokci nie występuje jednocześnie na wszystkich paznokciach. Rozwija się stopniowo i nierównomiernie, stąd u jednego chorego obserwuje się różne obrazy kliniczne o zróżnicowanym nasileniu. Przebieg choroby jest przewlekły. W leczeniu ogólnym najczęściej stosuje się substancje takie jak terbinafina czy itrakonazol. Leczenie grzybicy paznokci jest procesem długotrwałym i w zależności od substancji leczniczej i rozprzestrzenienia grzybicy, trwa od 6 tygodni nawet do 6 miesięcy. Preparaty stosowane w leczeniu miejscowym zakażeń grzybiczych skóry i paznokci to m.in nystatyna, natamycyna, chlormidazol, kwas undecylenowy, ketokonazol i wiele innych.

Grzybica stóp

Grzybica stóp (łac. Tinea pedum) stanowi około 20% wszystkich schorzeń stóp. Najczęstszą przyczyną jej rozwoju są dermatofity z rodzaju Trichophyton rubrum. Korzystanie z basenów, sauny, siłowni oraz noszenie nieprzewiewnego obuwia, zwiększa ryzyko infekcji. Objawy grzybicy stóp różnią się w zależności od jej rodzaju. Wyróżnia się trzy główne odmiany grzybicy stóp:

• międzypalcowa - najczęstsza. Występuje w niej zaczerwienienie świąd i łuszczenie się skóry, a także pęknięcia skóry w przestrzeniach między palcami. Zmiany te mogą szerzyć się na grzbiet palców i stopę.
• złuszczająca - występuje w niej nadmierne rogowacenie i złuszczanie naskórka na podeszwie stopy oraz na jej bocznych częściach. Prowadzi do powstawania licznych pęknięć naskórka i bolesnych rozpadlin.
• potnicowa - najrzadsza. w jej przebiegu pojawiają się liczne, drobne pęcherzyki, które zlewają się ze sobą, pękają, zasychają i złuszczają się. Tworzy to rozległe, sączące się powierzchnie, złuszczające się na obwodzie. Zazwyczaj występuje na sklepieniu stóp, ale może również zajmować stopniowo całe stopy. Jej przebieg może być zarówno ostry, jak i przewlekły.

Jeśli zmiany są niewielkie i łagodne, z reguły wystarczające jest leczenie miejscowe. W cięższych przypadkach, konieczne jest stosowanie doustnych leków na grzybicę: terbinafina, itrakonazol, flukonazol.

Grzybica pachwin

Grzybica pachwin (łac Tinea inguinalis) występuje prawie wyłącznie u mężczyzn. Rozprzestrzenia się szczególnie łatwo u osób ze wzmożoną potliwością, noszących obcisłą bieliznę, przebywających w miejscach z dużą wilgotnością powietrza, uprawiających sporty kontaktowe. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym jest T.rubrum oraz Epidermophyton floccosum. Do typowych objawów zalicza się rozległe ogniska rumieniowo-zapalne, szczerzące się obwodowo, z grudkami, krostami i pęcherzykami. Zmiany są zlokalizowane w pachwinach i przylegających powierzchni ud, ale mogą się rozprzestrzeniać na pośladki, skórę podbrzusza i okolicę lędźwiowo-krzyżową. Przebieg zazwyczaj jest przewlekły. Stosowane w terapii leki przeciwgrzybicze miejscowe to m.in flutrimazol, ketokonazol czy cyklopiroksolamina. Leczenie ogólne zalecane jest tylko w przypadkach opornych na środki zewnętrzne lub nawracających.

Grzybica skóry gładkiej

Grzybica skóry gładkiej (łac. Tinea cutis grabrae) może występować w każdym wieku. Źródło zakażenia stanowią inne chore osoby lub zwierzęta. Czynnikiem etiologicznym mogą być różne gatunki grzybów, jednak najczęściej jest to E. floccosum, T. rubrum, T. mentagrophytes. Objawia się występowaniem zmian skórnych rumieniowo-złuszczających, przybierających kształt pierścieni. Na obwodzie zmian widoczne są krosty lub pęcherzyki. Zmianom towarzyszy świąd skóry. Przebieg choroby zazwyczaj jest ostry, jednak może przejść w fazę przewlekłą. Zazwyczaj wystarczające jest leczenie miejscowe.

Grzybica owłosionej skóry głowy

Grzybica owłosionej skóry głowy (łac. Tinea capitis) cechuje się wysoką zakaźnością. Wywoływana jest głównie przez grzyby odzwierzęce: Microsporum canis oraz T.mentagrophytes. Wyróżnia się jej dwa zasadnicze rodzaje: powierzchowną oraz głęboką. Wśród grzybic powierzchownych wyróżnia się:

• grzybicę drobnozarodnikową - występują w niej duże ogniska z intensywnym złuszczaniem naskórka, bez stanu zapalnego. Włosy są równo ułamane kilka milimetrów nad powierzchnią skóry.
• grzybicę strzygącą - na skórze pojawiają się liczne drobne ogniska złuszczające się. Włosy są nierówno ułamane.
• grzybicę woszczynową (bardzo rzadko spotykana).

W grzybicach powierzchownych, przebieg jest przewlekły, a po wyleczeniu włosy odrastają całkowicie. W grzybicy głębokiej skóry owłosionej obserwuje się liczne zapalne zmiany skórne, sączące się krosty i utratę włosów. Przebieg jest przewlekły. Poza leczeniem zewnętrznym, wymagane jest stosowanie tabletek z terbinafiną, itrakonazolem czy ketonokazolem.

Drożdżyce skóry

Kandydozy skóry i błon śluzowych (łac. Candidosis cuti et mucosae) wywołane są przez grzyby drożdżopodobne, będące saprofitami błon śluzowych układu moczowo-płciowego oraz przewodu pokarmowego. Na zakażenie szczególnie narażone są osoby z obniżoną odpornością, ze współistniejącymi infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi, chorujące na cukrzycę, stosujące antybiotyki lub leki immunosupresyjne, ciężarne. Drożdżyca skóry to choroba wywołana przez Candida albicans. Cechuje się występowaniem ognisk rumieniowo-wysiękowych, pęknięć, złuszczaniem, pęcherzyków i nadżerek. Najczęstsze lokalizacje zmian stanowią okolice pachwin, przestrzenie międzypalcowe, okolica międypośladkowa oraz podutkowa u kobiet. W zależności od stopnia nasilenie zmian, stosuje się zarówno leki doustne, jak i miejscowe.

Łupież pstry

Łupież pstry (łac. Pityriasis wersicolor) jest dermatozą wywołaną przez drożdżaki Pityrosporum furfur. Objawia się występowaniem licznych, lekko złuszczających się, różowych lub żółtobrunatnych plam. Najczęściej zlokalizowane są na szyi, klatce piersiowej, tułowiu i owłosionej skórze głowy. Stosuje się w nim leczenie skojarzone.

Jak rozpoznać grzybicę? Objawy i leczenie zależą od rodzaju patogenu chorobotwórczego i zajętego obszaru. Często występuje uczucie swędzenia i złuszczanie się skóry, uszkodzenie naskórka. Zachorowania na grzybicę są szczególnie częste u osób starszych, z obniżoną odpornością.

Przypisy

1. Gospodarek-Komkowska, Eugenia; Mikucka, Agnieszka. Mikrobiologia w dermatologii, wenerologii oraz w medycynie estetycznej i kosmetologii. Red. . : PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2021
2. Zalewska-Janowska, Anna; Błaszczyk, Honorata. Choroby skóry. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2008
3. Rycroft, R.J.; Robertson, S.J.; Wakelin, S.H.. Dermatologia. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2014
4. Jabłońska, Stefania; Majewski, Sławomir. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Red. . Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013