Ganglion ręki i nadgarstka, stopy - objawy i leczenie gangliona.

Czym jest ganglion?

Ganglion, inaczej torbiel galaretowata, to guzek otoczony torebką wypełniony gęstym płynem. Powstaje jako uwypuklenie torebki stawowej lub pochewki ścięgna – jest to przestrzeń bezpośrednio połączona ze stawem lub okolicą ścięgna, która nadmiernie wypełnia się płynem. Wielkość ganglionu waha się od średniej wielkości grochu do wielkości orzecha włoskiego. Są też większe gangliony. Wszystkie są wyraźnie widoczne, wystają ponad powierzchnię ręki lub nogi. Wierzchołek ganglionu jest zawsze pokryty skórą. Kształt jest najczęściej zaokrąglony lub wydłużony. Wzrost wielkości jest bardzo powolny. Nierzadko proces wzrostu zatrzymuje się na kilka lat. Zdarzały się przypadki, kiedy patologia znikała spontanicznie, ale warto zaznaczyć, że takie sytuacje są niezwykle rzadkie, więc trzeba natychmiast zwrócić się do lekarza o pomoc.

Ganglion – przyczyny występowania torbieli na dłoniach i stopach 

Najczęstszą przyczyną pojawienia się ganglionu jest podrażnienie mechaniczne. Na przykład ganglion lewej lub prawej ręki najczęściej występuje u osób, które przez długi czas wykonują powtarzalną rutynową pracę. Może to być gra na pianinie lub używanie myszki komputerowej. Oprócz podrażnienia mechanicznego, wśród przyczyn powstawania torbieli jest osłabienie błony stawowej, jej rozrzedzona struktura. Ważną rolę w rozwoju ganglionu odgrywają choroby zapalne, które rozwijają się w workach maziowych otaczających każdy staw, a także w licznych przyczepionych ścięgnach. Ciężka aktywność fizyczna (najczęściej podczas uprawiania sportu, któremu często towarzyszą różne kontuzje) może również prowadzić do pojawienia się ganglionu. Wszystkie założenia pozostają na poziomie hipotez, ponieważ żadna z przyczyn powstawania „wypukłości” nie została jednoznacznie udowodniona.

Ganglion – objawy 

Przede wszystkim osoba zwraca uwagę na pojawienie się podskórnej grudki, z którą zwraca się o pomoc do lekarza. W większości przypadków ganglion ma miękką konsystencję, rzadziej występuje gęsta konsystencja i ma gładką powierzchnię. Rozmiar waha się średnio od 3 do 5 cm, zwykle ganglion, oprócz dyskomfortu kosmetycznego, nie powoduje żadnych objawów, w tym bólu. Wraz ze wzrostem wielkości ganglionu odczuwa się lekką kompresję, która powoduje dyskomfort. Bolesne odczucia pojawiają się, gdy pobliskie nerwy są narażone na ucisk z powodu rozrastającego ganglionu. Jeśli ganglion znajduje się na stawie, występuje niewielkie upośledzenie ruchomości w tym stawie.

Częściej niż na innych częściach ciała ganglion pojawia się na nadgarstku (głównie z tyłu, rzadziej z boku nadgarstka). Jeśli ganglion znajduje się pod więzadłem, osoba nie zauważy od razu powstałej zmiany, ponieważ można ją wykryć tylko przy silnym zgięciu ręki. Dlatego często ganglion nadgarstka przebiega bezobjawowo i nie powoduje dyskomfortu. Zmiana jest przymocowana do leżących poniżej tkanek, ale nie do skóry. Dlatego skóra pozostaje ruchoma w stosunku do ganglionu. Kiedy ganglion jest zlokalizowany na powierzchni dłoni, może wystąpić ból. Wynika to z dużych rozmiarów zmiany, które są mniej widoczne na grzbiecie, co prowadzi do ucisku sąsiednich nerwów. Rzadziej można znaleźć ganglion na palcach. W takich przypadkach preferowaną lokalizacją są dystalne paliczki palca. Te zmiany osiągają małe rozmiary, skóra nad nimi jest rozciągnięta i przerzedzona. Bolesność często nie występuje, może wystąpić tylko podczas pocierania tego obszaru.

Występuje również ganglion stopy. Częstą lokalizacją jest grzbiet stopy lub przednio-zewnętrzna powierzchnia stawu skokowego. Biorąc pod uwagę, że buty są silnym traumatycznym czynnikiem związanym z ganglionem, często ból pojawia się jako pierwsze uczucie. Uciskiem na pobliskie nerwy również może powodować ból. Dzieje się tak, gdy ganglion osiąga znaczne rozmiary.

Ganglion – diagnostyka

Diagnoza ganglionu jest zwykle prosta. Jeśli jednak ganglion jest mały i znajduje się głęboko pod więzadłem, może nie zostać zdiagnozowany przez długi czas lub może zostać pomylony z inną chorobą. Czasami ból pojawia się przed rozwinięciem się obrzęku charakterystycznego dla zwoju, co może również prowadzić do błędu diagnostycznego.

Na wizycie lekarz pyta pacjenta o historię choroby, objawy oraz przeprowadza badanie. Większość ganglionów jest rozpoznawana na podstawie wyglądu i lokalizacji. Czasami badanie nie wystarcza do postawienia trafnej diagnozy. W takim przypadku lekarz ma dość szerokie możliwości wyboru metody diagnostycznej. Może zlecić następujące badania:

• badanie rentgenowskie - ta metoda pozwala określić charakter zmiany i przeprowadzić diagnostykę różnicową z innymi podobnymi patologiami;
• w celu odróżnienia guza niekostnego od torbieli wykonuje się USG guza i przylegających tkanek; w tym przypadku można określić, jaki to rodzaj torbieli: składa się z jednej komory lub z wielu;
• CT - jest to najbardziej zaawansowana z metod radiologicznych, pozwalająca na określenie połączenia guza z kością, pochewką maziową lub stawem. Za najdokładniejszą należy uznać metodę wykorzystującą środek kontrastowy. Pozwala określić stopień unaczynienia zmiany. Wiadomo, że wysokie unaczynienie jest oznaką nowotworzenia złośliwego;
• nakłucie - wypompowanie płynu z jamy ganglionu za pomocą specjalnej igły, po czym uzyskany materiał jest wysyłany do laboratorium w celu badania histologicznego; dane histologiczne są potrzebne do odróżnienia ganglionu od innych podobnych guzów łagodnych i złośliwych. W niektórych przypadkach ewakuacja płynów jest jedną z opcji leczenia, która prowadzi do wyzdrowienia.

Najczęściej ganglion wymaga diagnostyki różnicowej z tłuszczakiem, miażdżycą i zapaleniem węzłów chłonnych. Aby uniknąć błędów i postawić prawidłową diagnozę, ważne jest wykonanie powyższych badań, które pomogą Ci zrozumieć swoją konkretną sytuację. Dlatego ważne jest, jak tylko zauważysz u siebie zmianę, zwrócić się o pomoc do lekarza, który wykona niezbędny zakres badań i zaleci odpowiednie leczenie.

Ganglion – leczenie

Jak można wyleczyć ganglion (torbiel galaretowatą)? Istnieją konserwatywne metody leczenia ganglionu. Obejmują one:

• miażdżenie mechaniczne. Służy do małych rozmiarów ganglionu. Towarzyszy mu bolesność, wysokie prawdopodobieństwo ponownego pojawienia się ganglionu i ryzyko rozwoju procesu zapalnego. Faktem jest, że po zmiażdżeniu zawartość ganglionu wlewa się do otaczających tkanek, co w przyszłości może nawet prowadzić do ropienia. Ponadto uszkodzona błona po pewnym czasie może się zregenerować, co może prowadzić do pojawienia się nowego ganglionu;
• nakłucie ganglionu. Istotą metody jest wypompowanie płynu z jamy ganglionu, po czym wnęka jest wypełniona specjalnymi preparatami, które przyczyniają się do stwardnienia kapsułki i jej zaniku późniejszym. Metodę stosuje się zarówno w celach terapeutycznych, jeśli z jakiegoś powodu niemożliwe jest wykonanie chirurgicznego usunięcia, jak i diagnostycznego (zawartość ganglionu uzyskana przez nakłucie jest wysyłana do badań).

Te metody leczenia nie są obecnie stosowane, ponieważ towarzyszy im wysokie ryzyko nawrotu. Udowodniono, że w wyniku leczenia metodą zachowawczą w 75% przypadków po pewnym czasie osoba ponownie zwraca się do placówki medycznej o pomoc w związku z pojawieniem się nowego ganglionu. Warto zauważyć, że usunięcie chirurgiczne nie we wszystkich przypadkach jest w stanie całkowicie wyeliminować niepokojący problem, jednak ryzyko nawrotu jest znacznie zmniejszone i wynosi 15%. Pomimo tego, że obecnie porzucili konserwatywne metody leczenia ganglionu, w niektórych przypadkach są nadal stosowane. Na przykład w przypadku absolutnej odmowy pacjenta od interwencji chirurgicznej.

Leczenie operacyjne ganglionu.

Podczas operacji usuwany jest ganglion i wszystkie jego błony. W większości przypadków operacja torbieli na nadgarstku wykonywana jest w znieczuleniu miejscowym, polegającym na wstrzyknięciu środka miejscowo znieczulającego do otaczającej tkanki w pobliżu ganglionu. Czas trwania operacji wynosi około 30 minut. Na koniec nakładane są szwy. Czas gojenia wynosi od 10 do 15 dni. Aby zmniejszyć ryzyko ponownego pojawienia się ganglionu, którego bardzo obawiają się pacjenci, stosuje się opatrunek gipsowy. Jest to konieczne do mocnego unieruchomienia operowanej części kończyny, ponieważ ruch kończyny w okolicy ganglionu nie powinien być dozwolony. Gipsowa szyna jest usuwana po 2 tygodniach, w tym czasie powstaje blizna – to znaczy że operacja gangliona ponownie nie jest potrzebna. 

Od jakiegoś czasu przy usuwaniu ganglionu skalpel został zastąpiony wiązką laserową, która ma szereg zalet:

• laser jest mniej traumatyzujący niż skalpel, nie uszkadza otaczających tkanek;
• skrócenie czasu pracy;
• skrócenie czasu rehabilitacji po operacji;
• zapobieganie krwawieniom – laser uszczelnia naczynka;
• laser dezynfekuje pole operacyjne;
• efekt estetyczny. Wiązka lasera jest precyzyjna i nie pozostawia blizn.

Ganglion – leczenie farmakologiczne 

Biorąc pod uwagę, że główną metodą leczenia zwojów jest operacja, leki praktycznie nie są stosowane. Leki przeciwbólowe mogą być przepisywane w okresie pooperacyjnym, jeśli występuje ból. Dodatkowo działają przeciwzapalnie, co jest ważne również w okresie pooperacyjnym.

Piśmiennictwo

1. Książek-Czekaj A., Kucmin J., Mastalerz M., Wiecheć M., Torbiel galaretowata – postępowanie fizjoterapeutyczne, 2017 (59), www.praktycznafizjoterapia.pl
2. Tadeusz Szymon Gaździk, Tomasz Bielecki: Ortopedia i traumatologia. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008
3. https://www.mp.pl/pacjent/zapytajlekarza/lista/show.html?id=98424