Dna moczanowa – objawy, przyczyna, dieta i leczenie dny moczanowej

Dna moczanowa jest rodzajem zapalenia stawów, spowodowanym nadmiernym stężeniem kwasu moczowego we krwi, prowadzącym do powstawania kryształów kwasu moczowego i odkładania się ich w stawach, powodując ból i stan zapalny. Jakie są objawy dny moczanowej i jaka powinna być stosowania dieta?

Dna moczanowa jest chorobą znaną od starożytności. Pierwszego opisu dny dokonał Hipokrates w IV wieku p.n.e. W latach 70-tych XVII wieku wykryto kryształki w guzkach dnawych, a w roku 1798 wykazano, że zbudowane są z kwasu moczowego. Dna moczanowa dotyka 5-28/1000 mężczyzn oraz 1-6/1000 kobiet. U mężczyzn występuje najczęściej po 40 roku życia, a u kobiet – po okresie menopauzy.

Dna moczanowa – przyczyny

Dna moczanowa jest rodzajem zapalenia stawów, spowodowanym nadmiernym stężeniem kwasu moczowego we krwi. Kwas moczowy krążący we krwi kumuluje się w stawach oraz tkankach, tworząc złogi moczanowe. Złogi te powstają w tkankach stawów, jak również w innych tkankach i narządach. Prowadzi to do stanów zapalnych, dolegliwości bólowych, zaburzenia pracy nerek oraz kamicy.

Kwas moczowy jest końcowym produktem przemiany puryn. Górna granica prawidłowego stężenia kwasu moczowego wynosi 5,2 mg/dl u mężczyzn oraz 4-4,7mg/dl u kobiet, w zależności od wieku. Stężenie kwasu moczowego powyżej 7mg/dl definiuje się jako hiperurykemię. Hiperurykemia może być pierwotna – spowodowana genetycznie uwarunkowanymi nieprawidłowościami enzymów uczestniczących w przemianie puryn, jak również nabyta. Zwiększone stężenie kwasu moczowego może być następstwem:

• Jedzenia dużej ilości mięsa (zwiększona podaż puryn w diecie)
• Zbyt dużego spożycia fruktozy – cukru owocowego
• Obniżenia wydalania kwasu moczowego przez nerki w przebiegu chorób takich jak torbielowatość nerek, nefropatia
• Nadużywania alkoholu
• Niedokrwistości hemolitycznej
• Czerwienicy prawdziwej
• Radioterapii
• Leków immunosupresyjnych
• Zawału serca
• Niewydolności oddechowej
• Niedoczynności tarczycy
• Nadczynności przytarczyc
• Padaczki

Dna moczanowa  – objawy

Objawy dny moczanowej mogą być ostre lub przewlekłe. Napad dny moczanowej typowo powoduje:

• Nagły, bardzo ostry ból stawu
• Obrzęk stawu, zwykle z zaczerwienieniem skóry

Skóra w okolicy stawu z objawami dny moczanowej jest błyszcząca, napięta, szybko dochodzi do złuszczania się naskórka oraz występuje rumień. Stawy są tak bolesne, że uniemożliwia to ruch. Nieleczony napad dny moczanowej trwa od 10 do 21 dni i ustępuje samoistnie. Napad może być wywołany przez duży wysiłek fizyczny, spożycie alkoholu lub dużej ilości pokarmów bogatych w puryny, zakażeniem, urazem, jak również przyjęciem niektórych leków (diuretyki pętlowe, kwas acetylosalicylowy).

Napady dny mogą dotyczyć stawów skokowych, kolanowych, stawów kończyn górnych oraz, najczęściej – stawu śródstopno-paliczkowego I dużego palca u stopy. Dna moczanowa w obrębie palucha nazywana jest podagrą. Dna przewlekła przebiega z zapaleniem wielostawowym i powstawaniem guzków dnawych oraz niewydolnością nerek.

Podagra - objawy

Dna moczanowa często mylnie nazywana jest podagrą. Podagra natomiast ogranicza się do dużego palca u stopy (staw śródstopno-paliczkowy). Staw ten jest bolący, obrzęknięty i zaczerwieniony. Podagra występuje, wcześniej lub później, u 95% chorujących na dnę moczanową. Najprościej, można określić, że podagra to odkładanie się kryształów kwasu moczowego w stawach palucha stopy, wywołując ból i stan zapalny.

Dna moczanowa – leczenie farmakologiczne

Leczenie dny polega na obniżeniu stężenia kwasu moczowego we krwi oraz na opanowaniu objawów klinicznych spowodowanych przez odłożone kryształy kwasu moczowego. Zalecana jest redukcja masy ciała u osób otyłych, dieta uboga w puryny, unikanie picia alkoholu. W przebiegu napadu dny stosowane są glikokortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne (ale nie aspiryna), a także substancje takie jak między innymi kolchicyna czy kanakinumab. W leczeniu przewlekłym zastosowanie znajdują substancje obniżające stężenie kwasu moczowego we krwi, takie jak np. allopurynol.

Dna moczanowa – dieta

Jak obniżyć kwas moczowy? Przede wszystkim stosując odpowiedni model żywienia. Dieta przy dnie moczanowej powinna ograniczać puryny – związki zawarte w największych ilościach w mięsie i jego przetworach. Dieta niskopurynowa jest bardzo istotnym uzupełnieniem leczenia dny moczanowej, musi być kontynuowana nawet po ustąpieniu dolegliwości bólowych. Zaleca się regularne spożywanie posiłków (co 3-4godziny) oraz przede wszystkim ograniczenie mięsa, ryb i ich przetworów, zastępując je warzywami strączkowymi spożywanymi co najmniej raz w tygodniu (jeśli objawy są bardzo silne, nie zaleca się ich spożywania). Należy pamiętać o jedzeniu warzyw (4-5 porcji dziennie) i owoców (2-3 porcje dziennie). Posiłki należy przygotowywać poprzez gotowanie w dużej ilości wody (zmniejsza to zawartość puryn w produktach), unikając smażenia. Bardzo istotne jest picie dużej ilości płynów – nawet 8-14 szklanek dziennie, co ułatwia nerkom usuwanie kwasu moczowego. Należy natomiast ograniczyć kawę, alkohol i zrezygnować z palenia papierosów. Powinno się zadbać o utrzymanie właściwej masy ciała. Ostatni posiłek powinno się zjadać  3–4 godziny przed snem aby  zapobiegać gromadzeniu nadmiernych ilości kwasu moczowego w nocy. Dietę można wspomagać roślinnymi preparatami o działaniu moczopędnym np. liście mącznicy, liście brzozy, ziele skrzypu, korzeń lubczyku, korzeń mniszka lekarskiego, ziele nawłoci pospolitej.

Tabela 1. Produkty zalecane i przeciwwskazane w dnie moczanowej

Przypisy:

1. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Szczeklik A. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2020.
2. Dehlin, Mats, Lennart Jacobsson, and Edward Roddy. "Global epidemiology of gout: prevalence, incidence, treatment patterns and risk factors." Nature Reviews Rheumatology7 (2020): 380-390.
3. Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo PZWL, 2014
4. Majdan, Maria. "Dna moczanowa–nowe możliwości diagnostyczne i terapeutyczne." Reumatologia51 (2013): 1-8.
5. Grabańska-Martyńska, Katarzyna. "Dna moczanowa—postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne według aktualnych rekomendacji EULAR/ACR." Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 10. No. 3. 2019.