Kolka nerkowa – przyczyny powstawania kamicy nerkowej, objawy i leczenie kolki. Co zrobić podczas ataku kolki nerkowej?

Czym jest atak kolki nerkowej?

Kolka nerkowa to silny ból odczuwalny w obrębie jamy brzusznej lub w okolicy lędźwiowej spowodowany wzrostem ciśnienia w górnych drogach moczowych - w obrębie miedniczki nerkowej oraz przemieszczaniem się kamienia nerkowego z nerki do moczowodu. Kamień blokuje odpływ moczu do pęcherza moczowego. Typowym objawem jest promieniujący ból w okolicy lędźwiowej, któremu towarzyszą problemy z oddawaniem moczu. Ból o charakterze kolki jest najczęściej pierwszym objawem kamicy nerkowej.

Kolka nerkowa – objawy

Klasycznie objawem kolki nerkowej jest ból w okolicy lędźwiowej. Może promieniować do pachwiny, zewnętrznych narządów płciowych (jądra, wargi sromowe), wewnętrznej powierzchni ud. W przypadku zablokowania cewki moczowej, ból promieniuje do okolicy nadłonowej. Napady kolki nerkowej mogą się powtarzać co kilka lat  lub lub co kilka miesięcy. W przebiegu kolki nerkowej wystąpić może także:

• silne parcie na mocz
• częste oddawanie moczu w małych ilościach
• nudności i wymioty
• krwiomocz
• bladość
• nadmierne pocenie
• spadek ciśnienia tętniczego

W badaniach moczu w 85% przypadków występuje krwiomocz lub krwinkomocz, a u około 3% obecność leukocytów i bakterii w moczu. W badaniach krwi często obserwuje się podwyższenie ilości białych krwinek. Wzrost CRP i OB sugeruje zakażenie układu moczowego.

Kiedy ból mija? Wtedy, gdy kamienie moczowe zostaną przemieszczone do pęcherza moczowego, skąd zostają wydalone na zewnątrz. Czasami objawy kolki nerkowej występują długo - kilka, a nawet kilkanaście dni. Dzieje się tak, gdy kamień jest duży i są trudności w jego wydaleniu. W takich przypadkach zazwyczaj wymagana jest interwencja urologiczna.

Co zrobić w przypadku kolki nerkowej?

W przypadku wystąpienia dolegliwości stosuje się leczenie objawowe - środki przeciwbólowe. W przypadku silnego bólu stosuje się leki z grupy NLPZ takie jak np. diklofenak, ketoprofen, ibuprofen, naproksen lub indometacynę. W przypadku nieskuteczności niesteroidowych leków przeciwzapalnych, zastosowanie znajdują opioidy - najczęściej jest to tramadol. Gdy dolegliwości bólowe są słabsze rozważyć można podanie paracetamolu z kodeiną lub aspiryny. Jako dodatek stosuje się również leki rozkurczające mięśnie gładkie moczowodu takie jak np. drotaweryna czy hioscyna.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza? Jeżeli jest to pierwszy atak kolki w życiu, pojawi się on u dziecka lub kobiety ciężarnej, wystąpi gorączka, objawy zakażenia układu moczowego (ból i pieczenie podczas oddawania moczu, bolesne parcie na pęcherz), skąpomocz lub bezmocz a także inne niepokojące symptomy - jest to wskazanie do pilnej konsultacji urologicznej.

W tak zwanym okresie międzynapadowym zaleca się:

• wypijanie przynajmniej 2 litrów niesłodzonych płynów dziennie
• duże spożycie owoców i warzyw (z wyjątkiem tych o dużej zawartości szczawianów)
• ograniczenie spożycia mięsa i produktów bogatych w fosforany
• ograniczenie spożycia soli kuchennej (sód zwiększa wydalanie wapnia z moczem)

Kolka nerkowa - przyczyny

Przyczyną kolki nerkowej jest kamica nerkowa. Kamica układu moczowego powstaje w wyniku odkładania się związków chemicznych w obrębie górnych części moczowodów i w miedniczkach nerkowych.

Kamica nerkowa - przyczyny powstawania kamieni nerkowych

Występują cztery główne rodzaje kamicy. Każdy z nich ma inne przyczyny i czynniki sprzyjające ich rozwojowi. Ogólnymi czynnikami ryzyka kamicy nerkowej są:

• nawracające zakażenia układu moczowego
• dieta bogata w mięso, sól, szczawiany, a uboga w wapń
• mała objętość przyjmowanych płynów (niesłodzonych)
• duże spożycie słodkich napojów (np. cola)
• otyłość
• cukrzyca typu 2
• zespół metaboliczny
• nadczynność przytarczyc
• nowotwory powodujące nadmiar wapnia i kwasu moczowego we krwi
• rodzinne występowanie kamicy
• dna moczanowa
• osteoporoza
• sarkoidoza
• niektóre choroby przewodu pokarmowego np. Leśniowskiego-Crohna
• wady anatomiczne nerek i dróg moczowych
• pęcherz neurogenny
• długotrwałe unieruchomienie
• praca w suchym i gorącym środowisku
• niektóre leki i suplementy diety krystalizujące w moczu

Kolka nerkowa w ciąży

Występowanie kolki nerkowej w ciąży jest najczęstsze w drugim lub trzecim trymestrze. O ile sama obecność złogów nie jest groźna, to zastój moczu może mieć poważne konsekwencje. W przypadku podejrzenia kolki nerkowej należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza. Nie wolno podejmować próby samodzielnego leczenia.

Kolka nerkowa u dzieci

Epizody kolki nerkowej najczęściej nie występują u dzieci. Są to bardzo rzadkie przypadki. Na powstawanie kamieni w nerkach u najmłodszych może mieć wpływ wiele czynników - nieprawidłowości anatomiczne układu moczowego, nieodpowiednia dieta, zaburzenia metaboliczne, długotrwałe unieruchomienie, przyjmowanie niektórych leków i częste infekcje układu moczowego. U dzieci, podobnie jak u ciężarnych, nie wolno podejmować próby samodzielnego leczenia kolki.

Diagnostyka po napadzie kolki nerkowej

Rozpoznanie kolki nerkowej zazwyczaj jest stawiane na podstawie objawów klinicznych. Charakterystyczna jest bolesność w okolicy nerki po stronie kolki oraz zwiększone napięcie mięśni w tej okolicy.

Po pierwszym napadzie kolki nerkowej przeprowadza się diagnostykę w celu ustalenia przyczyny dolegliwości. Zazwyczaj lekarz zleca następujące badania:

• badanie ogólne moczu
• oznaczenie sodu, potasu, fosforu i wapnia w surowicy krwi
• oznaczenie stężenia kreatyniny i kwasu moczowego w surowicy krwi
• gazometria

Złogi w drogach moczowych widoczne są także w badaniach obrazowych takich jak tomografia komputerowa.

Leczenie kolki nerkowej - leczenie zachowawcze

Celem leczenia zachowawczego jest uśmierzenie bólu oraz usunięcie złogu ograniczającego odpływ moczu. Stosuje się do tego leki przeciwbólowe i rozkurczowe. Większość leków jest dostępna bez recepty np. ibuprofen, paracetamol, kodeina, aspiryna, drotaweryna, hioscyna. W cięższych przypadkach lekarz może przepisać opioidy.

Leczenie kamicy nerkowej zależy od jej rodzaju. Jako uzupełnienie terapii niezmiernie istotna jest odpowiednia dieta i picie dużej ilości płynów.

Kolka nerkowa - leczenie zabiegowe

Litotrypsja pozaustrojowa ma na celu usunięcie kamienia nerkowego w wyniku kruszenia falami uderzeniowymi. Zabieg jest możliwy do przeprowadzenia jeśli złogi zlokalizowane są w odcinku bliższym moczowodu, kielichach lub miedniczce nerkowej.

Metody endoskopowe polegają na usunięciu złogu w całości lub po rozkruszeniu, wprowadzając urządzenie przezskórnie do układu kielichowo-miedniczkowego (nefrolitotrypsja przezskórna) lub przez cewkę moczową i pęcherz do moczowodu (litotrypsja ureterorenoskopowa).

Przypisy

1. Gajewski P. Interna Szczeklika. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2022.
2. Duda-Król W. Choroby wewnętrzne. Przypadki kliniczne. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2019.